جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ تفکر، برهان و شهود دو روش دست-یابی به حقیقت تلقی شده است. در این راستا آنچه در وهل? اول اندیشمندان را به فکر واداشته این است که، کدامیک از این دو طریق معتبرتر و کاربردی‌تر بوده است. بررسی این دو روش نشان می‌دهد که، گرچه هر یک از دو روش فوق به تنهایی از مزایای خاصی برخوردار هستند، ولی در عین حال حصر‌نظر به یکی از دو روش برهان و شهود، در مسیر حقیقت‌یابی، چندان راهگشا نبوده، و توانایی حل بسیاری از معضلات فکری اندیشمندان را نداشته است. لذا تلفیق این دو روش مورد توجه برخی از متفکران قرار گرفته است. درواقع این دسته از متفکرین اسلامی، فلسفه‌ای شهودی را ابزار کار خود قرار داده‌اند، که از جمله آنان می-توان به ملاصدرا اشاره نمود. با توجه به توفیقاتی که در پرتو فلسفه شهودی برای فیلسوفانی چون سهروردی و ملاصدرا حاصل گردیده است، در این تحقیق در پی یافتن پاسخ این پرسش برآمده‌ایم که: "چگونه از مولفه شهود در فلسفه به ویژه فلسفه ملاصدرا استفاده شده است؟"از اینرو، این پژوهش ضمن دقت-نظر در بررسی معناشناسی شهود در حکمت متعالیه ملاصدرا، به بررسی و نقدِ انتقادات مطروحه، در باب کاربرد شهود در فلسفه پرداخته است. برخی از نتایج این تحقیق در محور کارکردهای شهود عبارت است از: تعیین جهت پژوهش و گشودن افق های جدید، طرح مسائل جدید، کمک در ظهور فرضیه فلسفی، شهود به عنوان حدوسط برهان، شهود به‌عنوان معیار برای بررسی مجدد براهین یا بازنگری آنها، تصور شفاف از موضوع و مسایل فلسفی. این تحقیق نشان می دهد، استفاده از شهود در فلسفه با حفظ شرایط، نه تنها خللی به ساحت تعقلی آن وارد نخواهد کرد، بلکه با امکان راه‌یابی به ساحات فوق عقلانی، فیلسوف را جهت غلبه بر مشکلات غامض فلسفی مدد نموده است. این تحقیق بر اساس تحلیل محتوا توأم با نگاه انتقادی به دست آوردهای فوق دست یافته است.کلمات کلیدی: ملاصدرا، برهان، شهود، فلسفه شهودی، کارکردهای شهود.

از گذشته تاحال، دیدگاه های گوناگونی دربارۀ بعد عرفانی ابن سینا وجود داشته است. برخی او را فقط فیلسوف مشایی می دانند؛بدون هیچگرایش عرفانی در اندیشه و منش. برخی پا را فراتر می گذارند و او را فردی لذت گرا و درپِی مقام می دانند که بویی از عرفان نبرده است؛ اما برخی مانند عین القضات همدانی معتقدند او مقام عرفانی والایی دارد. در این مقاله با بررسی شواهد و نقد دیدگاه های رقیب، از دیدگاه میانه ای جانب داری می کنیم:اگرچه ابن سینا به معنای مصطلح، عارف و صوفی نبوده، در اندیشه و منش،گرایش های عمیق عرفانی داشته است. او وحدت وجود را نفی می کرده؛ اما ذات فلسفه و عرفان را ناسازگارنمی دانسته، اهل مناجات و راز و نیاز بوده، قوۀ حدس قوی داشته، آثار عرفانی ارزشمندی پدید آورده، امکان کشف و کرامات عارفان را با مبانی فلسفی خویش به خوبی تبیین کرده و گام های مؤثری در آشتی دادن فلسفه و عرفان برداشته است.