جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنر چون زبان مشترکی بین آدمی که با فطرت انسان در ارتباط است، با انتقال مفاهیمی موجود در لایه‎های پنهان و آشکار خود در ذهن و جان مخاطب اثر می‎گذرد، ازجمله‌ی این هنرهای که در میان جوامع به منصه‎ی ظهور می‎رسد، معماری است. معماری به‌عنوان هنری که قوام و دوامش، در مفاهیم صورت و ماده گره‌خورده، به‌واسطه‌ی قوه‎ی بصری، ادراک و شهود می‎شود، و چنانچه بازتابی از ذات احدیتی مقدس و تجلی عالم برتر در ساحت مادی و نفسانی باشد، آن هنر، هنر قدسی و متناسب با آن فضای معماری مخلوق، معماری قدسی و مکان موردنظر مکان تقدس یافته‎ای است؛ به‌عبارتی‌دیگر خلق مکان مقدس مستلزم وجود کارکرد مقدس است، میزان تقدس این کارکرد رابطه‎ی مستقیم با حضور و تجلی امر قدسی دارد، در این خصوص ایجاد فضای گفتگو دینی به سبب اطاعت از امر قدسی در راستای تمسک جویی به حبل الله از مهم‌ترین اماکن در برقراری ارتباط و گفتگوی موثر است، درست به همین دلیل است که مرکز گفتگو به عنوان مکانی مقدس تصویری از قلمرو الهی، حاوی پیام‎هایی مقدس و متعالی است که چگونگی برقراری روابط انسانی را به تصویر می‎کشد. فضای گفتگو دینی در پی اهدافی چون کاهش بحران‌های میان پیروان ادیان با تفاهیم و درک طرفین، نجات جامعه‌ی انسانی، افزایش روحیه‎ی دینی و منجی‎گرایی است، این اهداف تحقق نمی‎یابند مگر اینکه همراه با ملاحظات دینی، به‌دوراز جانب‎داری و سوگرایی باشد. سیر مسیر در تحقق اهداف به‎صورت شناخت ماهیت و مفاهیم، واژه‎شناسی، بررسی دیدگاه اندیشمندان در راستای با بهره‎گیری از مفهوم هنر، چگونگی تجلی هنر قدسی در فضای معماری و کالبد بنا، و نیز مولفه‎های معماری قدسی که در مخاطبین ایجاد حس مشترک نماید، است، سپس بستر، پتانسیل‎ها و عوامل دخیل بر آن، حول محور عوامل انسانی، طبیعی و کالبدی مورد بررسی قرار گرفت، پس از آن برخورد سایر طراحان از منظر تشابه با موضوع، رویکرد، بستر و مصادیق خارجی تدقیق و بازخوانی شد، در مجموع مطالعات انجام شده برنامه‎ی عملکردی و برنامه‎ی فیزیکی در ده عرصه در راستای پاسخگویی به نیازها در غالب جداولی ارائه شد، مطالعات حاکی از آن است که توجه به عناصر طبیعی و عناصر معماری در چهار حرف معماری (کف، سقف، دیوار و بازشوها) مفاهیمی را به آدمی با منشاء قداست منتقل می‎کند، این مفاهیم که زمینه‎ساز حیات معنوی، غایت زندگی و سعادت وی است آدمی را به شناخت و برقراری رابطه‎ی قدسی با خود، دیگران، طبیعت و معبود سوق می‎دهد، توجه به این ارتباط و چگونگی برقراری آن در حیات مدنی به دریافت حس قدسی مشترک هم‌راستا با نقاط مشترک می‎تواند در فرآیند نشست و گفتگوی دینی راه‎گشا باشد.

معماری قدسی، از دیرباز، عالی ترین بستر تکامل و تعالی روحی آدمیان بوده است. اوج اعتلا و شکوفایی هنر معماری مقدس اسلامی را می توان در ساحت مساجد جستجو کرد؛ در این بین به نظر می رسد مساجدی که در دوران طلایی قدرت معنوی، مالی و سیاسی شیعیان در این سرزمین شکل گرفته اند، واجد هویت معنوی ویژه ای بوده اند؛ از این رو این نوشتار بر آن است تا با بررسی دو شاهکار هنر و معماری اسلامی و شیعی این سرزمین، یعنی مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله اصفهان، به باز شناخت اصول قدسی حاکم بر طراحی مساجد شیعی بپردازد. به منظور انجام این مهم، از روش های تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و تطبیقی و شیوه های تحقیق مرور متون، منابع و اسناد تصویری، بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، معرفی انگاره های وحدت و یگانگی، هم آوایی با طبیعت، ابداع و نوآوری و حضور نقوش و اشکال هندسی، به عنوان انگاره های قدسی حاکم بر طراحی مساجد شیعی و ارائه پیشنهادهای طراحی مساجد امروزی بر پایه این انگاره ها خواهد بود.