جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توصیف منازل سلوک و اطوار قلب و مکاشفات خلوت، از طریق انوار و الوان در تصوف و عرفان اسلامی، به خصوص در طریقۀ کبرویه، و نقش شیخ در این زمینه دارای اهمیت خاصی است. علاءالدوله سمنانی (659- 736) و سیدمحمد نوربخش (795- 869) دو تن از عارفان مشهور این طریقه به شمار می روند که در آثار خود به این مهم پرداخته اند. سمنانی آنچه را که کبرویه، اطوار سبعۀ قلب می خواند، به لطایف تعبیر کرده و در تقریر خود هریک از این لطایف سبع را در وجود انسان که عالم صغیر محسوب می شود، حکم وجود انبیا و مظهریت آن ها را در عالم کبیر دانسته و نیز هریک از این ها را، دارای نوری خاص با رنگ مخصوص به خود می داند که سالک در مراتب و اطوار، در حال مکاشفه، مشاهِد آن نور خواهد بود. نوربخش نیز با بیان مراتب نور و تقسیم آن به وجود، علم و ضیا و تطابق هریک با عوالم خمس و تمثّل آن با رنگ ها و بیان فیوضات الهی و ارتباط آن با افلاک سماوی و ارتباط میان انوار متلونه و تجلیات متعیّنه به این موضوع شکلی نمادین بخشیده است. بررسی تحلیلی و مقایسه ای این موضوع در برخی متون عرفانی کبرویه و آثار سمنانی و نوربخش، می تواند قلمرو جدیدی به روی انسان در فهم مکاشفات عرفانی باز کند.

این پژوهش نقش پیر را در طریقه کبرویه بررسی می کند که نقشی محوری دارد. پیر، به معنای مرشد، کسی است که به فنای خود موهوم رسیده است و با دریافت نور محمدی، تولد معنوی سالکان را میسر می کند و بر آنها خرقه ارادت می پوشاند. در نمادسازی رنگ ها در کبرویه، رنگ خرقه مناسب با سیرت سالک است. پیر باید عالم و عامل به شریعت، طریقت و حقیقت باشد؛ چنین شخصی که اراده اش در اراده حق فانی است، از سوی خدا محافظت می شود.در طریقه کبرویه، پیر محور طریقت است. او همچون نبی به راه و مهالک و مفاسد آن آشناست و امراض درونی مرید را مداوا می کند و او را به سلامت به مقصد می رساند. در سایه شیخ است که مرید از دست شیطان و نفس نجات می یابد و در آیینه پیر خدا را می بیند. در نهایت، باید گفت با وجود ضرورت پیر در تصوف، مدعیان دروغین پیری نیز هستند که ممکن است استعداد وصال معنوی سالک را از بین ببرند. پیران دروغین، حرف های کاملان را تقلید می کنند. راه پیدا کردن پیر حقیقی، تقدیر و عنایت الهی است و با قانون جاذبه و تجانس و سنخیت مرید و مراد شناخت پیر حقیقی میسر می شود.