جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله، با هدف تدوین چارچوبی در قالب معیارهایی برای تحلیل و ارزیابی وبلاگ های دینی روحانیون در ایران نگاشته شده است. درسال های اخیر، روحانیان فرصت را برای حضور فعّال و تبلیغ دین در این فضا فراهم دیده اند. اما رشد کمّی وبلاگ های روحانیان لزوماً به معنای دستیابی به اهداف مورد نظر و تبلیغ مؤثر دین نیست. برای دستیابی به معیارهای ارزیابی، به 20 معیار عمومی دست یافته که آنها را در قالب چهار معیارِ «تعاملی بودن»، «خاص بودگی»، «نمایایی» و «دسترس پذیری امکان ارزیابی وبلاگ ها» تقسیم بندی کرده است. به منظور ارزیابی تخصصی این وبلاگ ها، چهار معیار «روزآمدی تقویمِ دینی»، «حجیت»، «کاربردی بودن» و «ویژه نگاری» تعریف گردید. این هشت معیار ابداعی، در قالب هرم سه سطحی یک الگو در نظر گرفته شده است که قاعدة آن را معیار­های عام و سطح میانی و رأس آن را معیار های تخصصی تشکیل می دهد. در این هرم، هر چه از قاعده به سمت رأس آن حرکت کنیم، معیار ها تخصصی تر می گردد.

معناشناختی واژة روحانیت با بررسی واژگان روح، روحانی و روحانیت آغاز می شود. در بیشتر کاربردهای لغوی، روح به معنای روان و نفس است که معنایی مقابل جسم دارد. هنگامی که این واژه با موجودی دیگر همراه می شود، معنای موجودی معنوی، طیب و طاهر می گیرد. روح در معنای اصطلاحی آن، چه اصطلاح فلسفی و چه اصطلاح جامعه شناختی، یا حتی علوم دیگر، معانی مختلف می یابد. در فلسفه بر جوهر مجرد و نفس ناطقه و در جامعه شناسی بر دانش آموختگان علوم حوزه، اطلاق می شود.معناشناختی این واژه با بررسی کاربرد آن در تاریخ ادبیات و کتاب های ایران، ادامه یافته است. این بررسی در پاسخ این پرسش که کاربرد این واژه از چه زمانی و چرا در تاریخ ادبیات ایران، برای اشاره به دانش آموختگان علوم حوزوی، به کار رفته است؟ سه تحلیل را به دست داده است: 1ـ مشابهت سازی شرق شناسان؛ 2ـ استعداد و ظرفیت عالمان شیعه برای تسری دادن معنای لغوی به آنان؛ 3ـ گذار روحانیت از حیات علمی به حیات اجتماعی.

یکی از وقایع زندگی پیامبر (ص) که در زمان حیات خود ایشان و بعدها در میان مسلمانان و غیرمسلمانان بسیار مورد توجه واقع شده، معراج است که ظهور گسترده‌ای هم در آیات قرآن و هم در روایت‌های منقول از پیامبر (ص) و صحابه دارد. یکی از مسائل محل تأمل اندیشمندان مسلمان کیفیت معراج یا همان بحث در جسمانی یا روحانی بودن معراج حضرت رسول (ص) بوده است. در این پایان نامه به مسئله کیفیت معراج از آغاز تا پایان قرن هفتم هجری از دیدگاه عارفان مسلمان پرداخته‌ شده است. نتایج نشان می‌دهد در قرن اول و دوم متن عرفانی مستقلی به مسئله معراج پیامبر(ص) نپرداخته و در قرن سوم اغلب عرفا به معراج روحانی قائلند و عده اندکی مطالب کوتاهی در مورد معراج بیان‌کرده‌اند که در مورد جسمانی یا روحانی بودن معراج دیدگاه خاصی ارائه نداده‌اند. در قرن چهارم اغلب عرفا به معراج جسمانی و روحانی پیامبر معتقد هستند و عده اندکی به معراج روحانی ایشان قائلند. در قرن پنجم تقریبا اکثر عارفانی که به مسأله معراج در آثارشان پرداخته‌اند، به معراج جسمانی و روحانی پیامبر قائلند. در قرن ششم اغلب عرفا به معراج روحانی پیامبر معتقدند و عده اندکی قائل به معراج جسمانی و روحانی پیامبر هستند. در قرن هفتم اغلب عرفا قائل به معراج جسمانی و روحانی پیامبر (ص) هستند و عده اندکی به معراج روحانی پیامبر معتقدند، که دیدگاه عرفا در مورد معراج متأثر از گرایش کلامی‌‌شان است.

موبد نام عمومی پیشوایان زرتشتی است. این واژه که پیش از ظهور زرتشت نیز رایج بوده، در فارسی باستان به صورت مگو(mogu) و در اوستا مغو(moghu) آمده و به مرور زمان تبدیل به موبد شده است. در ایران باستان موبدان همواره یکی از مراتب برجسته‌ی جامعه به شمار آمده و در بطن اجتماع نفوذی فوق‌العاده داشتند. این امر به خوبی در مشهورترین حماسه‌ی ملی ایران نمود یافته است و به حدی اهمیت دارد که با بررسی نقش و جایگاه موبدان در شاهنامه، چگونگی ارتباط دین و حکومت در ایران باستان مشخص می‌شود. با توجه به این پژوهش، موبدان در شاهنامه از همان ابتدا، به عنوان یک مرجع معتبر در همه‌‌ی عرصه‌های اجتماع حضور دارند. اما نقش‌آفرینی آن‌ها در بخش تاریخی پررنگ‌تر است؛ چرا‌که حیات واقعی موبدان با ظهور زرتشت آغاز می‌شود‌ و آن‌ها با پذیرش آیین جدید قدرت بیشتری می‌یابند. این نفوذ در دربار ساسانیان به اوج می‌رسد. خویشکاری موبدان در شاهنامه، منحصر به اجرای مناسک دینی و روایت داستان‌ها نیست. این طبقه هم در اداره‌ی کشور اختیارات گسترده‌ای دارند، هم از نظر علمی سرآمد زمان خویش هستند و هم تعلیم و تربیت به عهده‌ی آن‌هاست. برخی از کارکردهای موبدان همچون نظارت بر امور اقتصادی و پرچم‌داری در جنگ‌ها از دید محققان پنهان مانده بود که با بررسی ابیات شاهنامه اطلاعات خوبی در این زمینه به دست آمد. شایان یادآوری است موبد در شاهنامه اطلاق عام است و همیشه به معنای عالم دینی نیست. واژه‌ی موبد در شاهنامه توسع معنایی یافته و گاهی به معنای دانا و خردمند به کار رفته است. نگارنده در این پایان‌نامه می‌کوشد نقش و جایگاه موبدان را در شاهنامه، ذیل دو مبحث صفات و ویژگی‌ها و کنش‌ها وخویشکاری‌ها بررسی نماید.

به دنبال سقوط حکومت هخامنشی ( 330 ق م ) ولایت پارس اهمیت پیشین خود را از دست داد . این منطقه در اختیار حکومت های محلی قرار گرفت. شاهان محلی با حفظ بیشتر رسم های کهن، این سرزمین را اداره می کردند. مسیحیان در عصر اشکانیان حضور داشتند و نه تنها در منطقه ادسا(Edessa) جایی که بعدها یکی از بزرگترین پایگاه های دین و مرکز فرهنگی مسیحیان شد سکونت داشتند بلکه تقریبا در آغاز سده دوم بهآدیابن (Adiaben) که پیشتر مرکز تجمع یهودیان بودند وارد شدند و از زمان فرمانروایی شاپور یکم مسیحیان در ایران پراکنده شدند و سیاست دینی اعمال شده توسط شاپور همراه با تسامح و تساهل دینی بود. با سپری شدن زمانی کوتاه کرتیر، روحانی برجسته و منتقد ساسانی مسیحیان را تحت پیگرد و آزار جدی قرار داد و بهرام دوم پادشاه ساسانی که کرتیر بر او نفوذ زیادی داشت به توصیه همین روحانی پرقدرت فرمان تعقیب و کشتار مسیحیان را صادرکرد. به موجب فرمان میلان در 313م مسیحیت به عنوان دین رسمی در امپراطوری روم تثبیت شدو کنستانتین به موجب این فرمان به تعقیب و آزار مسیحیان در روم خاتمه داد. در ایران دوره ساسانی در زمان شاپور دوم آزار و کشتار مسیحیان از سر گرفته شد. در زمان اردشیر دوم جانشین وی، تسامح دینی دوباره به وجود آمد. جانشیان شاپور از همین سیاست تسامح و تساهل دینی استفاده می کردند .یزد گرد یکم و بهرام پنجم به مسیحیان ساکن ایران آزادی مذهبی اعطا نمودند .یکی از دشوارترین دوره های زندگی عیسویان در ایران زمان سلطنت یزدگرد دوم بود که مجددا بدرفتاری با مسیحیان آغاز شد . این پادشاه به توصیه وزیر خود مهرنرسی به آزار مسیحیان همت گماشت .موقعیت مسیحیان در زمان خسرو یکم (انوشیروان) به مراتب بهتر شد و خسرو تعصب دینی نداشتو به مسیحیان اجازه اجرای مراسم و تاسیس کلیسا را دادهودر زمان خسرو دوم ( پرویز ) نیزمسیحیان ایراندر کمال آرامش و آسایش زندگی می کردند . تنها محدودیتی که داشتند این بودکه اجازه تبلیغات دینی به آنان داده نمی شد . به رغم رقابت پنهان میان دستگاه دینی و دولت اساسا جهان بینی ومنافع اصلی مشترکی داشتند.دولت معمولا از دستگاه های دینی ، پشتیبانی می کرد .بارها به تحریک دستگاه دینی به تعقیب و آزار اقلیت های دینی (یهودیان، مسیحیان و بودائیان) پرداخت .

امید به آینده و جاودانگی انسان، از اصول تمام ادیان الهی، نقطه عطف افکار فلسفه بشر و معنابخش زندگی دردآلود آدمی است. میزان و شدت اعتقاد به سرمدیت و جاویدبودن، سرنوشت انسان را در تصمیم‌گیری‌های حساس و خطیر در مسیر زندگی، از آغاز تا پایان عمر رقم می‌زند. از سوی دیگر، هراندازه تصور قانع‌کننده‌تری از چگونگی زندگانی جاوید (زنده شدن مجدد) خود داشته باشیم، طبعا اطمینان قلبی بیشتری پیدا خواهیم کرد. حضرت ابراهیم خلیل علیه‌السلام عطش خویش را در کسب اطلاع از چگونگی رستاخیز آدمیان، با تجربه عینی سیراب کرد، چرا که تصور و تصویر، ابزار تفکر، اندیشه و زمینه‌ساز جهان‌بینی آدمی است.این مقاله کوششی است در تبیین و دست‌یابی به فرضیه‌ها و نظریه برتر و بهتر در سیر صعودی آدمیان و زندگانی جهان واپسین آنان. پس از بررسی فرضیه‌های احتمالی و نظریه‌های ارائه شده در ترسیم جاودانگی انسان سرانجام دیدگاه حکیم متأله صدرالمتألهین به عنوان نظریه برتر مورد اشاره قرار است.

درک صحیح از تحولات سیاسی- اجتماعی ایران از جمله نیازهای مبرم نسل کنونی است، این مقصد زمانی که با پیوندهای دینی آحاد جامعه هم‌افق شود ضرورتی دوچندان می‌یابد. از آن‌جا که در دوران شکوهمند انقلاب اسلامی، روحانیت ایران به عنوان یکی از اقشار متخصص و معمار جامعه در زمینه‌های دینی، علمی، سیاسی و اجتماعی قلمداد می‌شوند، بی‌شک جریان‌های فکری درون این سازمان که در سرنوشت نظام سیاسی اجتماعی نقش‌آفرین بوده، موجب شناخت صحیح‌تری نسبت به مسائل مختلف جامعه و نوع مواجهه با رخدادهای علمی، سیاسی و اجتماعی خواهد شد. اگرچه شناخت دقیق و روایت واقع‌بینانه از این جریان‌های فکری به‌طور دقیق و کامل میسر نیست؛ زیرا این جریان‌ها دارای اصول مکتوبی نیستند که بتوان به توصیف کامل آنها پرداخت، بلکه فرایندی هستند که در برابر تحولات و رویدادهای گوناگون عکس‌العمل نشان داده‌اند. البته، با قدری تسامح می‌توان جریان‌های فکری روحانیت کنونی در حوزه‌های علمیۀ ایران را از زاویه‌های مختلفی گونه‌شناسی کرد. این مقاله جریان‌های مزبور را از پنج منظر مورد بررسی قرار داده است که هر یک از منظرها خود دارای تکثرهای گوناگونی‌اند. لازم‌ به ذکر است به جهت روشن نبودن دقیق تمامی زوایای جریان‌های برشمرده شده در مقاله، و همچنین جهت رعایت اختصار، از ذکر نام افراد فعال در هر یک از جریان‌ها خودداری شده و تنها به توصیف اصول فکری و رویکردهای اساسی آنها بسنده شده است.

این مقاله کوششی است به منظور شناسایی تاثیر انواع دین داری بر ارتباط دین داران با روحانیان. در این راه سه نوع دین داری که منطقا بر این ارتباط تاثیر دارد مشخص شد. این سه نوع دین داری عبارتند از: دین داری بی اعتقاد به روحانیت، دین داری بی نیاز به روحانی و دین داری ناپایبند. پس از توضیح و بسط نظری مکانیزم اثرگذاری این دین داری ها بر روابط دین داران با روحانیت، سه فرضیه منتج از بحث، به محک تجربه گذارده شد. نتایج تحقیق موید فرضیه ها است. به این معنا که مشخص شد هرچه اعتقاد دین داران به موقعیت و نقش روحانیت کاهش یابد، هر چه نیاز آنان توسط بدیل های مدرن مرتفع شود و هر چه ناپایبندی به ابعاد دین بیش تر باشد، ارتباط دین داران با روحانیان رو به تنزل خواهد گذارد.

مسلمانان در برخورد با غرب و مدرنیته سه رویکرد از خود نشان داده‌اند: غرب‌گرایی، اصلاح‌گرایی و سنت‌گرایی. سنت‌گرایان خود به دو دسته افراطی و اعتدالی قابل تقسیم‌اند که دسته اول خواستار نفی کلیت مدرنیته در قالبی یکپارچه است و دسته دوم برخی از جنبه‌های تمدن غرب به ویژه در زمینه تکنولوژی و سخت افزاری را می‌پذیرد. گروه سوم اصلاح‌گرایان نامیده می‌شوند که بر سازگاری ایده‌ها و نگرش‌های دینی با هویت مدرن باور دارند.در این پایان‌نامه، نگرش سیاسی سید محمد خاتمی و حسن روحانی که دارای سابقه اجرایی و همچنین آثار مکتوبی در عرصه سیاست هستند، مورد ارزیابی قرار می‌گیردو به بررسی این مسئله خواهیم پرداخت که برداشت خاتمی و روحانی از مدرنیته و دین چه تاثیری بر دیدگاه‌ ایشان در باب نظام سیاسی و به طور مشخص مواردی مانند مبنای مشروعیت حکومت، کارکردهای دولت، نهادهای حکومتی و نیز حقوق شهروندی نهاده است. در اندیشه سید محمد خاتمی اصلی‌ترین مسئله، بحران تفکر، آزادی بیان و اندیشه است.او به عنوان سیاستمداری با گرایش فکری اصلاح‌گرایانه به بازسازی اندیشه سیاسی اسلامی بر مبنای یافته‌های عقل و دستاوردهای تمدن مدرن باور دارد. در مقابل،روحانی معضل فرهنگی را در صدر بحران‌ها می‌داند و همانند سنت‌گرایان بر این نظر است که اسلام ناب قادر به پاسخگویی به تمامی مشکلات بوده و همه حوزه‌های زندگی بشری را دربرمی‌گیرد. ویاسلام را بی‌نیاز از سایر مکاتب دانسته و بهره‌گیری از دستاورد سایر تمدن‌ها را عمدتاً به حوزه‌های تکنیکی و نهادی به منظور افزایش کارآمدی محدود می‌کند.