جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنتگرایی، یک جریان روشنفکری دینی است که در اوایل قرن بیستم در عرصه فکری و اجتماعی غرب ظهور کرد. سنتگرایان نیز، گروهی هستند که در جریان ظهور و بروز مدرنیته، به تقابل با آن برخاستند و ساحت دنیای غرب را که در حال تیشه زدن بر پیکر انسان آسمانی و خراب نمودن عوالم فراتر از عالم مادی بود، با تندترین نقادیها به پای میز محاکمه بردند و از انسانی که جویای اصل خویش بود، دادخواهی نمودند. این مقاله، حکایت جریانی است که هم درصدد تشریح نوعی دینشناسی است و هم دغدغه اوجگیری شیوع آثار و عواقب مدرنیته در سراسر جهان را دارد. طرفداران این مکتب فکری معتقدند که مدرنیته، برخلاف اعتقادش، آدمی را گرفتار توهم و سرابی نموده و باعث پیشرفت افقی انسان در جهان مادی شده است و این امر، به خاطر ماهیت مدرنیته است. این مقاله پس از مقدمههایی دربارۀ سنتگرایان، به منظور شفاف کردن این سؤال که «چرا سنتگرایان، غرب را به نقادی کشانیدهاند؟» میخواهد به مبانی نظری این مکتب فکری، به صورت موشکافانه بپردازد، همچنین، به علم و عقل از دیدگاه آنان نیز اشارهای خواهد نمود.

مارتین لینگز به‌عنوان یکی از نمایندگان برجسته سنت‌گرایی متأخر، ادامه‌دهنده و تکمیل‌کننده کار اسلاف خود بوده و برخی از زمینه‌های ناکاویده سنت را مورد تحقیق و تحلیل قرار داده است؛ یکی از مهم‌ترین این زمینه‌ها، ادبیات نمایشی و نمایش است. پیش از لینگز، توجهی جدی از سوی محققان هنر قدسی به نمایش دیده نمی‌شد و پس از او نیز چندان مورد اعتنا واقع نشد؛ و او تا حد زیادی در کار خود درون جریان سنت‌گرایی، یگانه محسوب می‌شود. او در «شکسپیر در پرتو هنر عرفانی»، تلاش می‌کند زمینه‌های لازم برای خوانش قدسی – بخوانید درست – متون شکسپیر را فراهم آورد و الزامات عملی یک «اجرای موفق» از نمایشنامه‌هایی این‌چنینی را نشان دهد. بر این مبنا «مارتین لینگز و هنر نمایش: به‌سوی بوطیقای نمایش عرفانی» تلاشی در جهت نشان دادن ابعاد و دلالت‌های نظری و عملی خوانش نمایشنامه‌هایی با صبغه عرفانی توسط مارتین لینگز خواهد بود.

در تعلیمات عرفانی همة ادیان، اشاره‌هایی به سه درجه از ایمان وجود دارد. در عرفان اسلامی و تصوف، این سه درجه به علم الیقین، عین‌الیقین و حق‌الیقین معروف‌اند. تفاوت میان این سه درجه یقین با در نظر گرفتن عنصر آتش، به عنوان رمزی از حقیقت الهی، توضیح داده می‌شود. در این اثر، نگارنده، سعی در شرح و بررسی این سه مرحلة ایمان بر مبنای آیات قرآن، احادیث پیامبر(ص) و تا حدودی تفسیری، منسوب به محیی‌الدین عربی، دارد.

مولف نخست از اصالت عرفان اسلامی و جهان شمولی آن سخن می‌گوید ;سپس با نمونه‌هایی از نوع تفسیر و برداشت عارفان از آیات قرآنی، توضیح می‌دهد که قرآن کلام الهی است و خدا در کلام خود تجلی کرده است .وی در ادامه این مباحث را مطرح می‌سازد : ((اهمیتی که عرفای اسلامی برای شخص پیامبر (ص) قائلند))، ((معنای عرفانی و قرآنی واژه قلب))، ((آموزه یا جنبه نظری عرفان اسلامی)) و ((عرفان اسلامی در طی قرون)) .

مارتین لینگز: مارتین لینگز (Martin Lings) در 24 ژانویه سال 1909 در لنکستر (Lancashire) انگلستان در خانواده ای پروتستان به دنیا آمد. از حدود بیست سالگی مانند اغلب جوانان غربی اعتقاد خود را به مسیحیت از دست داد، ولی بر خلاف ایشان دست از طلب حقیقت برنداشت. پس از اخذ مدرک در رشته زبان و ادبیات انگلیسی در سال 1932 از دانشگاه آکسفورد، سالی را در لهستان به تدریس گذراند و سپس استاد زبان انگلیسی کهن و میانه در دانشگاه کائوناس (Kaunas) در لیتوانی شد. در سال 1938، پس از سالها مطالعه در ادیان، و در نتیجه آشنایی با آثار رنه گنون و بعضی از مسلمانان الجزایری و مراکشی، شیفته اسلام شد و به این دین گروید. این عده خود از پیروان صوفی و عارف الجزایری شیخ احمد العلوی بودند که در سال 1932 خرقه تهی کرده بود. لینگز نیز طبعا به این فرقه گروید. مارتین لینگز پس از تشرف به اسلام نام خود را به ابوبکر سراج الدین تغییر داد. علاقه ی وی به زبان عربی و فرهنگ اسلامی، او را به مصر کشاند و از سال 1940 در دانشگاه قاهره به تدریس پرداخت. در آنجا اغلب درباره ی شکسپیر تدریس می کرد. لینگز، پس از دوازده سال اقامت در مصر، در سال 1952، به انگلستان بازگشت و از دانشگاه لندن در رشته زبان عربی درجه دکتری گرفت. از سال 1955 متصدی نسخ قرآنی موزه بریتانیا شد. از سال 1970 تا 1974 مسئول نگهداری کتب خطی و چاپی شرق در همین موزه بود. دکتر لینگز پس از تشرف به اسلام همه اوقات خود را وقف تحقیق در معارف اسلامی و معرفی آنها به جهان غرب کرد. گرایش عمیق او به مباحث عرفانی اسلام و تعلق خاطر به آراء و نظرات مکتب جاودان خرد، سبب شد تا هم خود را مصروف تبیین و معرفی اصول مابعدالطبیعی و عرفانی اسلام به غربیان کند. وی از شاگردان شووان بود و از وی نیز تاثیر بسیاری پذیرفته بود. لینگز که در سراسر جهان اسلام از شهرت برخوردار بود، در طول عمر طولانی خویش و پس از تشرف به اسلام، به ترویج قرائتی صوفیانه- عارفانه از اسلام اهتمام ورزید که در آن بر نوعی نگاه صوفیانه به سنت و ارتباط معنوی میان ادیان الهی، تاکید می شود. مارتین لینگز سراسر عمر خود را صرف معرفی و تحقیق معارف اسلامی به غرب کرد..

سنت گرایی- به عنوان جریانی که در قرن بیستم توسط رنه گنون، آناندا کوماراسوامی و فریتهوف شووان شکل گرفت و اکنون با کوشش چهره‌‌هایی همچون سید حسین نصر، تیتوس بورکهارت، مارتین لینگز و... بسط و توسعه می‌یابد - در بینش خود به انسان به عنوان خلیفه خداوند بر روی زمین می‌نگرد و برای او اهمیت و جایگاه والایی قائل است. در این دیدگاه، انسان‌ها مساوی پنداشته نمی‌شوند، بلکه افراد انسان به لحاظ جنسیت، روحیات و توانایی‌ها و نژاد، حائز ویژگی‌هایی هستند که آنان را از یکدیگر متمایز می‌کند. دقیقا به دلیل همین اختلاف در نژادها و روحیات مختلف، تعدد ادیان اثبات می‌شود و نیز به این سبب که فوق این صور متعدد، حقیقت واحدی وجود دارد، وحدت ادیان در مرتبه متعالی وجود به اثبات می‌رسد.

از یک‌سو مسلمانی معتقد بودن و از دیگر سوی ریشه در سنت فکری و انتقادی غرب داشتن، غربی که موشکافی و دقت را در لینگز به ودیعه نهاده بود، وی را در وصف دقیق مکه و مشاعر آن یاری داد. ضمن آنکه این حلاوت برای وی وجود داشت که به سرزمینی پای نهاده است که مکان دلدادگی ابراهیم (ع) و بسیاری از انبیا بوده است. مسیحی‌زاده‌ای که ریشۀ اعتقادات نخستینش به یهودیت و مسیحیت به‌عنوان میراث‌داران ابراهیم پیامبر بازمی‌گردد تا همیشه ابراهیمِ پیامبر را در جان‌ودل خویش دوست بدارد. این علاقه هرگز در لینگز نمی‌میرد.