جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پایان نامه ارائه دیدگاهی قرآنی در مورد " حیات " به ویژه حسات انسان و بدست دادن برنامه قرآن کریم برای انسان جهت نیل به مراتب برتر حیات است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون انسان چگونه به مراتب برتر حیات دست می یابد ؟ از دیدگاه قرآن کریم ، مفهوم حیات و موت چه می باشد آیا حیات امری دو مراتب است ؟ نشانه های حیات انسانی چیست ؟ عوامل و موانع تکامل حیات انسانی چه می باشد ؟ را دارد . براساس فرضیه های تحقیق انسان با بکارگیری قوای ادراکی خود پیام آیات و پیشوایان حق را دریافت نموده و به آن ایمان می آورد در این حال هر عمل صالح او که پاسخی است به دعوت امامان حق که اورا بهره مند از حیات نو و طیبه می نماید و هر اندازه که از قوای ادراکی خود بهره نگیرد فریب دنیا و دعوت پیشوایان آتش او را به زشت کاری و در نتیجه محرومیت گرفتار می سازد . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر چهار فصل است در فصل اول ، پس از گذری به تعریف حیات و موت در برخی علوم ، مفهوم آن در دیدگاه قرآنی پس از بررسی آیات مربوطه ارائه شده است . در فصل دوم شواهد قرآنی دو مراتب بودن حیات ذکر شده و مراتبی چند از حیات یعنی حیات خداوند ، حیات انسانی ، حیات حیوانی ، حیات نباتی و حیات در جمادات معرفی شده است . در فصل سوم وجوه مختلف حیات انسان از جمله دنیا و آخرت و نیز دنیا خواهی و آخرت خواهی همچنین هدف از تقدیر موت و حیات مورد مطالعه قرار گرفته است در فصل چهارم پس از بیان آثاری چند از حیات برتر انسانی عوامل و موانع تکامل حیات برتر انسانی دسته بندی و بیان شده است . اراده خداوند به عنوان عوامل واسطه و بکارگیری قوای ادراکی و استجابت عملی دهوت پیوشایان حق به عنوان عوامل زمینه ساز تکامل بیان شده است . براساس نتایج حاصل از تحقیق علاوه بر اثبات فرضیه مذکور ، حیات سراسر اجزاء هستی را فراگرفته است ، حیات انسان بنابر اختیاری که دارد می تواند یا فراترین یا فروترین درجه حیات باشد و تقدیر حیات و موت برای آزمون انسان است تا با نیکوکاری هرچه بیشتر به حیاتی هرچه والاتر دست یابد و حیات انسانی دارای آثاری است همچون علم ، اطمینان و آرامی ، دلپذیری حق و راستی ، عدم خوف و حزن و دوستی و محبتی پایدار میان بهره مندان از این حیات است .

این پژوهش در پی بررسی تحولات معجزه نگاری پیامبر(ص) از ابتدا پیدایی آن تا سده ششم هجری است. از این پس با منطق اکتشافی از متن روایات و با بهره گیری ازروش های کمی در بین هریک از کتاب های سده اول تا سده ششم هجری، طیفی ترسیم می شود تا فراوانی سنجیو یا فرایند تمرکز و پراکندگی حاکم بر تعداد وانواع معجزات پیامبر(ص) را به خوبی نمایان کند. نتایج بررسی معجزات ارائه شده در کتاب های سده اول تا سده ششم هجری نشان می دهدکه معجزه نگاری از سده نخست تا سده ششم از نظر تعداد و تنوع معجزات دست خوش تحولاتی شده است بطوریکه می توان تحول معجزه نگاری از نظر تعداد روایات را در بین این سده ها، یک سیر فزاینده در نظر گرفت و همچنین بسامد معجزه نگاری در طی این سده ها، تمرکز روایات را بر معجزات علم غیبی پیامبر(ص) و پراکندگی روایات را بر معجزات مبارزه طلبانه ایشان نشان می دهد.

هدف این تحقیق عمل صالح در قرآن ، اثار ، مقتضیات و موانع است . براساس سوالهای تحقیق مفهوم عمل صالح در قرآن چیست ؟ آثار مترتب بر عمل صالح در قرآن چیست ، چه ارتباطی میان ایمان و عمل صالح در قرآن وجود دارد مقتضایت و موانع صالح در قرآن چیست ، آیا عمل صالح در قرآن فقط برای مسلمانان مطرح شده یا در بقیه ادیان نیز وجود دارد بنابه فرضیه های تحقیق اعمال صالح اعمالی است که شرع آنها را مشخصا" بیان کرده و به وسیله انبیاء معرفی گردیده اند و بر مبنای آخرت گرایی و خلوص نیت انجام شوند ، عمل صالح موجب تکفیر سیئات ، تسریع در قبولی توبه و برخورداری از حیات طیبه و ... می شود . این تحقیق به روش تفسیری قرآن به قرآن و روش ایزتسو در جهت فهم مفاهیم اخلاقی - دینی قرآن به کار گرفته است و مشتمل بر چهار فصل است که در فصل اول حوزه مفهومی عمل صالح و رابطه آن با مفاهیم اخلاقی مرتبط را بررسی نموده است در فصل دوم ارتباط عمل صالح و ایمان درقرآن بیان شده است در فصل سوم آثار مترتب بر عمل صالح بیان شده و در فصل چهارم به مقتضایت و موانع عمل صالح در قرآن پرداخته است . براسا یافته های پژوهش خاص عمل صالح در قرآن یک عمل کاملا" شرعی است که به وسیله ادیان به مردم معرفی شده است و هر دینی عمل صالح مخصوص به خود دارد و حوزه مفهومی عمل صالح از موزه های مشابه خود محدودتر می باشد و حوزه های مشابه فراتر از عمل صالح اند و می توانند مطلق اعمال نیک را شامل شوند مصادیقی نیز که در روایات بیان شده ، عموما" مصادیق شرعی هستند که با مفهوم بدست آمده از قرآن هماهنگ است اگر اعمال صالح را اعمال مطلقا" شرعی بدانیم ، ارتباط مستقیمی بین ایمان و عمل صالح که در قرآن مطرح شده برقرار می گرد همچنین بیان شده که ایمان و عمل صالح موجب تقویت یکدیگر می شوند .

مصر و شام در دوره فرمانروایی ایوبیان، کانون مبارزه با شیعیان اسماعیلی و سرکوب عقاید آنها به شمار می‌رفت، اما شاهد برخی روابط مسالمت ​آمیز با پیروان امامیه نیز بود. نوشتار حاضر بر آن است، تا وجود چنین فرایندی را با تکیه بر تاریخ نگاری این دوره، ارزیابی نماید. با وجود تأثیر​پذیری شمار قابل توجهی از مورخان شافعی مذهب نظیر عمادالدین کاتب اصفهانی، بهاءالدین بن ​شداد و ابوشامه از فضای سیاسی و مذهبی حاکم، به نظر می‌رسد اغلب مورخان این دوره، میان اندیشه ​های بدعت​ آلود شیعیان اسماعیلی، با عقاید امامیه تمییز قائل شده​ اند. بیشتر آنها همچون سبط ابن​ جوزی، ابن​ خلکان و غیره، متأثر از عملکرد دوگانه دولت در برابر فرق مختلف شیعه، ضمن ابراز انزجار از عقاید اسماعیلیان و جانب‌داری از اقدامات ضد شیعی صلاح ​الدین، در برابر پیروان امامیه و عقاید آنها، با تسامح و انعطاف بیشتری عمل کرده​ اند. حضور فعال و پررنگ برخی مورخان امامی مذهب این دوره، نظیر قفطی و ابن‌ابی‌طی و تعاملات مثبت آنها با دستگاه حاکم، نیز صحت این ادعا را تأیید می‌کند.

کتاب جوامع العلوم، تألیف سده چهارم در ماوراءالنهر دربردارنده اطلاعات مفیدی در زمینه تشکیلات حکومتی و اقسام علوم است. این اثر در زمینه‌های مختلف پژوهشی مورد استفاده قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلفی درباره هدف نگارش و موضوع آن مطرح شده است. در این پژوهش، ضمن بیان دیدگاه‌های مختلف و تطبیق آنها با مطالب و موضوعات جوامع العلوم، به نقد و ارزیابی این نظرات پرداخته شده و مشخص گردیده است که این اثر مجموعه‌ای از دانستنی‌های اخلاقی و علوم مرتبط با تشکیلات حکومتی است که برای دیوان‌سالاران رده‌بالا نگارش یافته.

این نوشتار، پس از بررسی چگونگی ورود دو دولت اروپایی قشتاله و آراگون به بازار تجارت شرق، به علل انعقاد معاهدات تجاری آنان با بیبرس، سلطان مملوکی مصر، و سپس به تأثیر تحریم اقتصادی مصر از سوی پاپ گریگوری دهم بر این روابط پرداخته است. در سده هفتم هجری در پی استیلای مغولان بر شاهراه های تجاری آسیا و نیز روابط خصمانه ایلخانان با اردوی زرّین، راه تجارتِ خشکی چین به اروپا ناامن شد و راه تجارت دریایی چین، دریای سرخ، مدیترانه که به اروپا می‌رسید، جایگزین آن گردید و دولت ممالیک مصر به دلیل استقرار در مسیر راه اخیر اهمیتی مضاعف یافت؛ بدین سبب آراگون و قشتاله برای تأمین مایحتاج خود که در شرق دور تولید می‌شد، ناگزیر مناسبات تجاری خود با بیبرس را بهبود بخشیدند؛ باری به سبب نیاز این دولت ها به بیبرس و بالعکس تحریم اقتصادی مصر از سوی پاپ، نتوانست تاثیر چندانی در روابط میان این دولت ها چندان بگذارد.

با انتقال مرکز حکومت فاطمیان (567-358 ق) به قاهره در 362 ق. دستگاه دعوت اسماعیلی، با هدف ترویج عقاید اسماعیلی در میان آحاد مردم مصر، در قالب نهادهای تبلیغی – آموزشی مانند مجالس الحکمه، جامع الازهر و دارالعلم سازماندهی شد. با این همه، این نهادها موفقیت چندانی در انجام وظیفه پیش گفته به دست نیاوردند. بررسی ناکامی این نهادها در تحقق اهداف مورد نظر، می تواند نقش مهمی در تبیین عوامل ناتوانی فاطمیان در تثبیت مذهب اسماعیلی در سرزمین مصر داشته باشد. از سوی دیگر، پیچیدگی عقاید اسماعیلی و سلسله مراتب گروش به مذهب اسماعیلی، در عمل، گروش عامه مردم بدان را با دشواری های جدی روبرو می ساخت. در هر حال، فعالیت ناهمگون و ناپیوسته جامع الازهر و دارالعلم در عرصه ترویج مذهب اسماعیلی در مصر عهد فاطمی، از عواملی بودند که شرایط را به گونه ای رقم زدند تا نهادهای اسماعیلی کارنامه موفقی در عرصه اشاعه و فراگیر کردن مذهب اسماعیلی در مصر نداشته باشند.

معمول است که تحقیق هایی که درباره معاد صورت می گیرد و حتی تحقیق هایی که درباره معاد شناسی قرآنی است، به مسائل خاص واز پیش تعیین شده ای می پردازد که عمدتاً خاستگاه کلامی دارند؛ مسائلی نظیر اثبات معاد، معاد جسمانی، نشانه های رستاخیز، وصف بهشت و جهنم و.. طرح این مسائل و پی جویی پاسخ آنها سرو شکلی عمدتاً کلامی به موضوع معاد می دهد و جایگاه ونقش آن را در میان مفاهیم دینی متناسب با همان مسائل تعیین می کند. اما در این موضوع معاد در کلیت آن، آن گونه که در قرآن کریم تصویر شده مورد مطالعه قرار می گیرد. این تحقیق در قالب نام های معاد صورت گرفته است، یعنی واژه هایی که به معنای کلی معاد(جهان پس از مرگ و نه بهشت و جهنم) و رستاخیز(نه نشانه ها و اتفاقات مرتبط با آن) ارجاع می دهند. روش این تحقیق هم روش معنی شناختی است، یعنی مطالعه ساختگرایانه معنا. در اینجا نام های معاد در قرآن کریم در چارچوب مطالعه روابط معنایی تغییرات معنایی و توصیف معنا بر اساس تحلیل بافت زبانی(آیات) مورد مطالعه قرار گرفته اند. معنای"الیوم آلاخر" که بر اساس تحلیل کاربردی آن در آیات مورد مطالعه قرار گرفته،معنایی کلی نگراست و بر اصل معاد دلالت دارد. معنای"الاخره" در چارچوب مطالعه تقابل آن با "الدنیا" و تضییق معنایی آن توصیف شده است. بخش مفصلی از معنی شناسی آلاخره به توصیف معنی ضمنی آن یا همان تداعی های "بهشت"، "دوزخ" و "آن جهان" اختصاص دارد. معانی ارجاعی و ضمنی"یوم القیامه" و"الساعه" نیز از طریق تحلیل کاربردهای آنها و مفاهیم هم نشین و جانشین آنها در آیات، مورد مطالعه قرار گرفته است. معنی شناسی نام های معاد در قرآن کریم همچنین نشان می دهد که مفاهیم"دنیا" و"جزا" نقش اصلی را در شکل دادن و تعیین نقش معاد در قرآن کریم دارند، مفهوم"ایمان" و مفاهیم مرتبط با آن(نظیر: کفر، تکذیب، شک،...) و نیز رابطه انسان با معاد را تصویر می کنند.

انفاق یکی از تکالیف الهی است که قرآن به شیوه های گوناگون ، با تاکید بسیار زیادی بر آن داشته است . ارائه تعریف دقیق انفاق و راهبردهای ترویج فرهنگ آن از دیدگاه قرآن ، یکی از نیازهای مهم جامعه امروز است . بحث ازاین مهم و تبیین جایگاه آن می تواند نقش بسزایی درد گسترش فرهنگ آن و ارتقا سطح مادی -معنوی و همچنین فردی - اجتماعی افراد جامعه داشته باشد. انفاق واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارت است از ، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی به دنبال خواهد داشت. ترویج فرهنگ انفاق در قرآن با راهبردهای گوناگونی صورت می گیرد که معرفی آنها برای گسترش فرهنگ آن در جامعه بسیار مفید و سودمند است . از طرف دیگر موانع و آفتهای مهمی نیز بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد. بی شک شناختن همه اینها گامی موثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است . نکته حائز اهمیت آنکه، متاسفانه بسیاری از موضوعات مهم و سودمند قرآنی همچون انفاق، همواره در طول تاریخ از پژوهش ها و رویکردهای معناشناختی به دور بوده اند. همچنین اینگونه موضوعات که بررسی همه جانبه آنها نیاز همیشگی جامعه مسلمین بوده است از تحقیق موضوعی و تفسیر قرآن به قرآن بوسیله تدبر در آیات الهی نیز محروم بوده اند و اگر هم تحقیقاتی در آنها صورت گرفته است بیشتر با نگرش های خاص و کلی بوده است اما تحقیق حاضر پژوهشی مستقل ، با استفاده از شیوه معناشناختی و به روش تفسیر موضوعی قرآن به قرآن است که از راه تدبر در آیات و سیاقهای قرآن و مطالعه و تحقیق درتفاسیر و کتب مهم شیعه و سنی حاصل گشته است. عمده ترین نتیجه ای که از این تحقیق حاصل می گردد آن است که هدف مهم در تشریع انفاق ، بیش از هر چیز رشد و تربیت فردی ، ارتقا سطح اندیشه و تعالی مادی و معنوی انفاق کننده بوده است. از طرف دیگر گسترش فرهنگ انفاق درجامعه موجب برطرف شدن فقر و محرومیت و مفاسد و مشکلات ناشی از آن و استحکام بیشتر حکومت و جامعه اسلامی است.