جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآنیان نام جریانی فکری است که با تکیه بر وحدت امت اسلامی و شعار بازگشت به قرآن، در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری، تحت تأثیر اندیشه های اصلاحی سید جمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم آبادی، توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله دیگرانی همچون شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات، کافی و بی نیاز از سنت می دانند و سنت را تنها در بخش احکام و مجملات قرآن به عنوان مبین آیات، معتبر می شمارند، برای پذیرش روایات، ملاک هایی همچون: موافقت آن با قرآن و عقل قطعی و متواتر بودن و مورد اتفاق بودن روایت را مطرح می کنند. اما با مراجعه به برداشت های تفسیری آنان مشخص می شود که این ملاک ها گاهی از سوی خود ایشان هم رعایت نشده و برخی از آنها در تفسیر آیات قرآن به سنت از روایاتی بهره گرفته اند که نه با قرآن و عقل سازگار است و نه از وصف مورد اتفاق و قطعی و متواتر بودن برخوردار است. در این پژوهش، کوشش شده نادرستی دیدگاه و روش آنها بیان شود

قرآنیان نام جریانی فکری است که با تکیه بر وحدت امت اسلامی و شعار بازگشت به قرآن، در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری، تحت تأثیر اندیشه های اصلاحی سید جمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم آبادی، توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله دیگرانی همچون شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات، کافی و بی نیاز از سنت می دانند و سنت را تنها در بخش احکام و مجملات قرآن به عنوان مبین آیات، معتبر می شمارند، برای پذیرش روایات، ملاک هایی همچون: موافقت آن با قرآن و عقل قطعی و متواتر بودن و مورد اتفاق بودن روایت را مطرح می کنند. اما با مراجعه به برداشت های تفسیری آنان مشخص می شود که این ملاک ها گاهی از سوی خود ایشان هم رعایت نشده و برخی از آنها در تفسیر آیات قرآن به سنت از روایاتی بهره گرفته اند که نه با قرآن و عقل سازگار است و نه از وصف مورد اتفاق و قطعی و متواتر بودن برخوردار است. در این پژوهش، کوشش شده نادرستی دیدگاه و روش آنها بیان شود

راغب اصفهانى قرآن پژوه بنام ایرانی در سده چهارم و پنجم قمری است. مفردات الفاظ القرآن، از مهم ترین آثار ماندگار قرآنى او بوده که به گفته برخی در معناشناسى بیمانند است. این ویژگى در تفسیر جامع التفسیر او نیز دیده مى شود؛ این اثر به اصول و قواعدی اشاره میکند که بعدها مبنا و پایه ای برای قواعد تفسیر و تفطن به نگرش های جدید تفسیری می گردد. از دیگر آثار قرآنی او الذریعه است که در بخش معارف اخلاقی قرآن سخن گفته است. در کتاب های ادبی راغب مانند محاضرات نیز گرایش ها و اندیشه خلاق و پویای متکی به وحی، جلوه دیگر قرآن پژوهی اوست. در این رساله تفسیر پژوهى، به شرح زندگى، عصر مؤلف و آثار و تألیفات او، به ویژه آثار قرآنى وى پرداخته مى شود. زوایای بسیاری از حیات راغب مجهول مانده و حتی اختلاف درباره زمان مرگ وی تا صد سال هم وجود دارد که درباره شخصیتی مانند راغب اندکی شگفت به نظر می رسد . شرح حال نگاران، در باره او سکوت کردهاند و موضع مذهبی او نیز محل اختلاف است. در این پژوهش به اهمیت مقدمه تفسیر و نکات بس مهمى که در آغاز تفسیر به آن پرداخته، اشاره م ىگردد. بخشى را به مبانى و اصول تفسیرى راغب اختصاص خواهیم داد و در نهایت به روش تفسیرى و ویژگ ىهاى این اثر قرآنى در مقایسه با تفسیرهاى معاصران وى و جایگاه اهل بیت در این تفسیر و یکى از مسائل مهم اسلامى یعنى اخلاق که وى به آن پرداخته و گرایش داشته، خواهیم پرداخت.

تفسیر فلسفی ملاصدرا را باید در درون مکتب اصفهان مورد ارزیابی قرار داد. سنخ نقد او در آثارش از روش­های تفسیری رایج تا زمان او نشان می­دهد که وی با ابتناء بر رهیافت فلسفی، آنها را نابسنده می­داند. می­دانیم که کوشش­های پژوهشی صورت گرفته درباره مکتب اصفهان بر محور دستاوردهای عقلی بوده و رویکردهای حدیثی، تفسیری و کلامی آن مورد غفلت واقع شده است. کمتر تحقیقی وجود دارد که شروح حدیثی مانند الرواشح السماویه میرداماد یا شرح اصول کافی ملاصدرا را بکاود و نقش آنها را در رویکردهای عقلی آن مکتب بررسی نماید. روش تفسیری ملاصدرا با نقد مناهج سه گانه رایج آغاز شده و در پرتو نوعی رویکرد زندآگاهانه زبانی، به تأمل در باب سرشت سخن، زبان وحی، ظاهر و باطن، روش دست­یابی به معنای پنهان، ماهیت کلام قدسی، مرآتی معنای آیات، اعتبار ظواهر و ضرورت غور در بواطن، رنجوری روش­های حدیثی و کلامی صرف، تأکید بر رهیافت فلسفی در تفسیر، معیار درستی تفسیر با ابتناء بر ضابطه­های ده گانه عقلی و نیز کشفی و شهودی و بالاخره تأکید بر روش تفهیم باطنی می­پردازد. در این مقاله می­کوشیم تا ابتدا ویژگی­های بنیادین روش تفسیری ملاصدرا را با ایضاح خصلت­های اساسی مکتب اصفهان شرح داده و سپس نقدهای وی بر سایر روش­های تفسیری را بیان کرده و سرانجام روش خاص او را تبیین نماییم.

اين مقاله با عنوان «سيري در احوال مقاتل بن سليمان و روش تفسيري وي» به روش تحليلي- توصيفي و به شيوهي متن پژوهي، در صدد است ضمن معرّفي مقاتل بن سليمان به عنوان يكي از كهنترين مفسران مسلمان در قرن دوم هجري، روش تفسيري وي در تفسير كبير فراديد اهل نظر قرار دهد. مقاله در دو قسمت سامان يافته است: در بخش اول، به معرّفي مقاتل پرداخته شده كه در بردارنده مباحثي چون اسم و نسب مقاتل، ولادت و وفات، سفرهاي مقاتل، مشايخ و راويان، آثار و تأليفات، اقوال مدح و ذم ،مذهب مقاتل، اوضاع سياسي و علمي و فرهنگي مسلمانان درعصر مقاتل مي باشد. در بخش دوم ضمن معرّفي اجمالي تفسير مقاتل، روش وي در تفسير به بحث گذاشته شده و تفسير قرآن به قرآن، تفسير قرآن به كمك روايات، تفسير لغوي، تفسير با بهره گيري از علوم قرآني و ورود اسرائيليات در تفسير به عنوان مهمترين شاخصههاي تفسير مقاتل برشمرده شده است.

دستیابی‌ به‌ فهم‌ درست‌ آیات‌ قرآن، هدف‌ اصلی‌ مفسران‌ قرآن‌ است. پس‌ از عهد تدوینِ‌ تفسیر، این‌ مهم‌ با شیوه‌های‌ گونه‌گون‌ به‌ وسیلة‌ آنان‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ که‌ در مواضع‌ یا مواضیعی، تفاوت‌های‌ آشکاری‌ با هم‌ دارند. رمز و راز این‌ تباین‌ها، به‌ مبانی‌ نظری‌ - معرفتی‌ مفسران‌ بر می‌گردد که‌ در سایة‌ آن، رویکردهای‌ تفسیری‌ را رقم‌ زده‌ است. در این‌ بین، عترت‌ پیامبر در جایگاه‌ ترجمان‌ قرآن، تا آن‌ جا که‌ زمینه‌ و ظرفیت‌های‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ اجازه‌ داده، در زمان‌ خود به‌ تفسیر آیات‌ واپسین‌ کتاب‌ آسمانی‌ پرداخته‌اند. نگاه‌ آنان‌ به‌ قرآن، برگرفته‌ از مبادی‌ استوار و مبانی‌ محکمی‌ چون‌ جامعیت‌ و برخورداری‌ این‌ کتاب‌ الاهی‌ از جنبه‌های‌ ظاهری‌ و باطنی‌ است. در سایة‌ این‌ اصول‌ اساسی، آموزه‌های‌ تفسیری‌ اهل‌ بیت‌ که‌ بیش‌تر در حوزة‌ تفسیر محتوایی‌ و مفهومی‌ است، بر روش‌هایی‌ اتکا دارد. این‌ مقاله‌ کوشیده‌ است‌ تا ابعاد آن‌ را پژوهش‌ کند.