جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دعا و نیایش یکی از والاترین معارفی دینی است که نقش پُراهمیتی در تربیت معنوی و شکوفایی روح آدمی دارد. انسان با دعا، نیازمندی، فقر و نهایت بندگی، خود را در مقابل خدا اظهار می‌‌کند. ادعیه پیامبران در قرآن کریم ازجمله گفتمان‌هایی است که در حوزه پراگماتیک و کاربری زبان از تأثیرگذاری، انسجام و ساختار هدفمندی برخوردار است و معانی کاربردشناختی پیچیده‌ای را محقق می‌سازد. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر نظریه کنش‌‌گفتار سرل، چگونگی کاربری زبان در این ادعیه و کارکرد کنش‌های موجود در آنها را بررسی کند. از دستاوردهای پژوهش این است که زبان کاربری‌شده در آیات، زبان پراگماتیکی است؛ به این معنا که کلمات و جملات صرفاً جنبه تولیدی و توصیفی ندارند؛ بلکه به دنبال اجرای کنش و تغییر جهان خارج، به سود کاربر آنهاست. ادعیه پیامبران در قرآن براساس الگوی جان سرل، بر سه کنش استوارند که بر حسب بسامد عبارت‌اند از ترغیبی که عموماً با اسلوب امری به شکل کنش غیرمستقیم، با نیروی در گفته التماس، رخصت کاربری شده است؛ در این کنش، شاخصه قدرت و سلطه نقش اساسی در اجرای کنش دارد. کنش اظهاری که کاربری آن در هر دو نوع کنش‌گفتار مستقیم و غیرمستقیم و نیروی در گفته آن اقرار و تبیین است. کنش عاطفی که غالباً به شکل کنش‌‌گفتار مستقیم کاربری شده است و نیروی در گفته ندامت و پیشمانی را شامل می‌شود. از این سه کنش پر کاربرد در ادعیه، ترغیبی و اظهاری جنبه مصلحت‌خواهی عمومی و عاطفی جنبه شخصی و تخلیه روانی دعاکننده را دارد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای صلح‌نامه صفین بر پایه کنش گفتاری پنج‌گانه سرل است. از مجموع داده‌ها و پاره‌گفتارها که 23 مورد است، بیشترین کنش گفتاری به‌کار رفته در متن با 86/60% از نوع ترغیبی است که می‌تواند بیانگر این نکته باشد که امام(ع) از موضع قدرت و خطاب امری و یا نهی، متن را بیان نموده، تا درخواست‌های خود را به مخاطبان ابلاغ کند. دیگر اینکه، ایشان تمام تلاش خود را از طریق امر نمودن و هشدار به‌کار گرفته است تا مانع از پا گرفتن فرقه نوظهور خوارج شود؛ گرچه تمام این تلاش‌ها بی‌تأثیر بود و آنان از دل فتنه صفیّن شکل گرفتند. کاربرد کنش‌های اعلامی که حاکی از بیان اعتقادات بوده است، 39/17% را به خود اختصاص داده، و بدین معناست که امام(ع) در هر شرایطی ابایی ندارد از اینکه صراحتاً به بیان موضع خویش پرداخته و منویات و اعتقاداتش را به گوش مخاطب برساند. به‌کار گرفتن کنش‌های تعهدی با بسامد 13% می‌تواند بدین معنا باشد که متنی مانند صلح‌نامه که شامل دو طرف است، لازم می‌آید که طرفین، متعهد به رعایت قوانین و انجام اعمالی شوند که امام(ع) از این نکته غافل نمانده است. کنش اظهاری با بسامد 8% کمترین کاربرد را در متن داشته است. همچنین بنابر تحلیل صورت گرفته، کنش عاطفی در متن استفاده‌ نشده است. با توجه به سیاسی بودن متن و در بحبوحه جنگ، طبیعتاً گوینده نمی‌تواند از کنش‌های عاطفی استفاده کند؛ زیرا بروز احساسات همانند عصبانیت، هیجان، خوشحالی و... مانع از تقریر متنی عادلانه خواهد بود.

صنعت التفات به‌معنای تغییر شخص دستوری کلام از متکلم، مخاطب یا غایب به دیگری در یک جمله یا جمله‌های پیاپی با هدف بررسی انسجام در قرآن کریم است. نظریهٔ کنش‌گفتاری نیز یکی از مباحث مهم کاربردشناسی زبان است که گویندگان به آن بر این باورند که در قالب سخن‌گفتن، فعل‌های بسیاری چون توصیف، اِخبار، امر، نهی، دعا، آرزو و... انجام می‌شود. نگاه به متن چون کنش به کارشناسان متون مذهبی این امکان را می‌دهد که ماهیت دینی این متون را به شکل نظام‌مند‌تری تغییر دهند. یکی از تئوری‌پردازان این حوزه جان سرل است که کنش‌گفتاری را به گونه‌های اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌کند. در پژوهش حاضر، درون‌مایه و بافت موقعیتی متن آیات التفات در قرآن کریم بر پایهٔ نظریهٔ کنش‌گفتاری سرل، به‌مثابهٔ تحلیل گفتمان زبانی، با روش توصیفی‌تحلیلی بررسی شده و مؤلفه‌ها و گونه‌های آن مشخص شده است. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که در میزان کاربست گونه‌های پنج‌گانهٔ سرل در آیات التفات قرآن کریم، کنش اظهاری بیشترین فراوانی و کنش تعهدی کمترین فراوانی را دارد. در کنش اظهاری، افعالی چون توصیف، تأکید، گزارش، نقدکردن و اعطا به کار رفته است؛ در کنش ترغیبی، پیشنهاددادن، شرط، توضیح‌خواستن، پرسش اعتراض‌آمیز و...؛ در کنش تعهدی، تعهددادن، تعهدگرفتن و سوگندخوردن؛ در کنش عاطفی، تمجید و شکرگزاری، تهدید، آرزوداشتن و...؛ در کنش اعلامی نیز پایان کار و حکم‌دادن به کار رفته است.

عملکرد امام رضا% مانند دیگر معصومان' در الگوسازی گفتاری و رفتاری شیعیان دارای نقش اساسی می‌باشد. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیث مرو، طبق نظریه‌های زبان شناسی، می‌توان به بینش‌های تازه‌‌ای دست یافت. این نوشتار براساس نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. این نظریه ابتدا توسط جان‌لی آستین مطرح و سپس توسط جان سرل گسترش پیدا کرد و نظریه کنش گفتاری یکی از نظریاتی است که در تکوین تحلیل گفتمان نقش بسزائی داشته است. تحلیل گفتمان واکنشی در برابر شکل سنتی‌تر زبان شناسی است که بر ساختار جمله تمرکز می‌کند و شکل تولید شده جمله در یک بافت معین پاره گفتار می‌باشد که اگر در مفهوم تولید گذاشته شود کنش گفتاری نامیده می‌شود. از نظر جان سرل کنش گفتاری به پنج گروه اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام رضا% کنش اظهاری بیش از دیگر کنش‌هاست و کنش‌های دیگر به مراتب خیلی کمتر به کار رفته است. به عبارتی در حدیث مرو ابتدا بیان واقعیت و سپس ترغیب حضرت برای برانگیخته شدن میل مردم برای گوش فرا دادن به سخنان ایشان جهت تعقل و تفکر در امر حجت الهی بیشترین کاربرد را داشته است. تطابق بافت موقعیتی حدیث مرو با انواع کنش‌های به‌کار رفته در متن، نشان از قدرت بالای مخاطب شناسی و درک عمیق آن حضرت از بافت موقعیتی است چرا که گفتار امام، در واقع واکنش و عکس‌العمل ایشان در انحراف جامعه اسلامی در نصب الهی امام معصوم است نسبت به سیاستهای نادرست و منفعت‌طلبانه حکومت وقت. روش استفاده در این بررسی توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای است.

نظریه کنش کلامی یکی از نظریات مطرح در زمینه تحلیل گفتمان و متن‌شناسی است. این نظریه که شاخه‌ای از فلسفه زبان است به بررسی افعال و جملات در موقعیت‌های مختلف می‌پردازد. کاربست این نظریه جدید در تحلیل متون دینی، افق جدیدی را در برابر پژوهشگران این حوزه قرار می‌دهد. سوره آل‌عمران در رابطه با تعاملات اجتماعی اسلام با اهل کتاب موضوعات مختلفی را مطرح می‌کند. بسیاری از آیات این سوره به بررسی ویژگی‌های فکری و رفتاری نادرست اهـل کتـاب در گذشته و حال می‌پردازد. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که از الگوی کنش کلامی جان سرل برای تحلیل جملات مربوط به این تعاملات استفاده می‌گردد. پیام اصلی آیات در قالب این کنش‌ها، نظام ارزشی جدیدی را بیان می‌کند. خداوند همه پیروان ادیان الهی را در تعامل با یکدیگر به سمت و سوی وحدت ادیان برای هرچه بهتر شدن جامعه، خواه به صورت توصیه، پیشنهاد یا حتی هشدار، ترغیب نماید. غالب این کنش‌ها به صورت غیرمستقیم است و به دلیل عمق معانی جملات، برای برخی آیات می‌توان چندین کنش را در نظر گرفت. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که از میان کنش‌های پنجگانه سرل، کنش ترغیبی و کنش عاطفی درآیات تعاملات اجتماعی اسلام با اهل کتاب به نسبت سایر کنش‌ها، وجه غالب است. دلیل این بسامد بالا، آن است که تعلیل توصیف آگاهی بخش از یک سو حاکی از آن است که اراده الهی منطبق بر گفتمان ارشاد و ارتقای فهم مخاطب است و از سوی دیگر نشان دهنده این است که گوینده قصد دارد تا مخاطب به بهترین نحو تعامل مسالمت آمیزی با سایر ادیان الهی داشته باشد. هدف این تحقیق، تحلیل آیات مرتبط با تعاملات اجتماعی مسلمانان با پیروان اهل کتاب در سوره آل عمران با تاکید بر الگوی کنش کلامی جان سرل می‌باشد.

کتاب "فلسفه تحلیلی" به عنوان یک مجلد جامع و معتبر در زمینه فلسفه شناخته می‌شود. در این کتاب، گروهی از فیلسوفان برجسته به بررسی مسائل و مناقشاتی پرداخته‌اند که از مطالعه فلسفه نشأت می‌گیرد. این مسائل می‌توانند شامل موضوعات تخصصی در حوزه‌های مختلفی از فلسفه باشند و همچنین به آثار و اندیشه‌های شخصیت‌های بزرگ تاریخی اشاره دارند. در این کتاب، مرورهای شخصی جان سرل و برنارد ویلیامز به تحولات و تغییرات دهه‌های اخیر در عرصه فلسفه تأکید دارد. این مرورها از دیدگاه دو فیلسوف بزرگ ارائه شده و به ما کمک می‌کنند تا درک عمیق‌تری از پیشرفت‌ها و تغییرات در فلسفه داشته باشیم. کتاب "فلسفه تحلیلی" در اصل به عنوان یک کتاب درسی مقدماتی معرفی شده است، اما تنها از دانشجویان مقطع مقدماتی محدود نمی‌شود. حتی دانشجویان پیشرفته نیز از فصل‌های محرک و مطالبی که در کتاب ارائه شده است بهره می‌برند. همچنین، مراجع متقاطع و مدخل‌های واژه‌نامه به خوانندگان کمک می‌کنند تا اصطلاحات و مفاهیم پیچیده را به خوبی درک کنند. نکات برجسته در جعبه‌ها و کتاب‌شناسی به افزایش تفکر و تحلیل عمیق کمک می‌کنند و سوالات بحث و مطالعه بیشتر نیز به خوانندگان این امکان را می‌دهند که در مسائل فلسفی عمیق‌تر فکر کنند و به اطلاعات خود اضافه کنند. کتاب "فلسفه تحلیلی" به عنوان یک منبع مهم و مفید در زمینه فلسفه برای دانشجویان و علاقه‌مندان به این حوزه خدمت می‌کند و از تلاش‌های موثر در ترویج مفاهیم فلسفی و تفکر فلسفی در جامعه برخوردار است.

هجمه را نخست جان سرل آغاز کرد: در سال 1993، مقاله‌ای با عنوان «عقلانیت و واقع‌گرایی، چه چیزی در مخاطره است؟» منتشر کرد و ضمن بازتشریح اصول و آموزه‌های بنیادین «سنت عقلانیت غربی»، به‌صراحت از وضعیت «پست‌مدرن» حاکم بر دانشگاه‌های امریکا انتقاد کرد. سرل فضای حاکم بر دپارتمان‌های علوم انسانی را خیانتی آشکار به رسالت کهن نهاد دانشگاه دانست. در پاسخ به تحدی سرل، ریچارد رورتی، یک سال بعد، در 1994، مقاله‌ای با عنوان «آیا آزادی آکادمیک پیش‌فرض‌های فلسفی دارد؟» به چاپ رساند. آنچه در رابطه با اصول موضوعه و آرمان‌هایی که سرل برشمرده بود موجب تشویش رورتی می‌شد، نه خود این اصول و آرمان‌ها که میل به بتواره‌سازی و تاریخ‌زدایی از آنها بود، میل به اینکه قراردادهای نهادِ دانشگاه را چیزی فراتر از یک مجموعه ابزار تاکنون سودمند تلقی کنیم. در پی پاسخ رورتی، ردوبدل‌های نظری بیشتری میان دو فیلسوف درگرفت که درنهایت، در سال 1997، به مناظره‌ای تمام‌عیار میان این دو اندیشمند انجامید. آنچه این مناظره را در تاریخ فلسفۀ معاصر متمایز می‌کند تقابل سقراط در برابر پروتاگوراس، نسبی‌انگاری در دو قطب کهن اندیشه – در کسوت دو نمایندۀ فرهیخته و مطلع از هر قطب برابر مطلق‌انگاری – است. در میانه‌های مناظره، مباحثۀ سرل و رورتی بر سر نظریۀ مطابقت صدق یکی از دقیق‌ترین و چالش‌برانگیزترین مواجهه‌های دو سنت فکری متخاصم بر سر حقیقت (صدق) است.

امام صادق علیه‌السلام به دلیل موقعیت زمانی ومکانی خود بیشتر از دیگر معصومان علیهم‌السلام در فرهنگ سازی شیعیان نقش اساسی داشتند. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیث اول از باب « ائمه ارکان زمین هستند» ااز کتاب الحجه اصول کافی شیخ کلینی، طبق نظریه‌های زبان شناسی، می‌توان به بینش های تازه‌ ای دست یافت. این مقاله براساس نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. نظریه کنش گفتاری یکی از نظریاتی است که در تکوین تحلیل گفتمان نقش اساسی داشته است. تحلیل گفتمان ، مطالعه ای عام چگونگی ساخت و القای معنی در جریان تولید ودرک متن توسط گویش وران است که بر ساختار جمله تمرکز می‌کند و شکل تولید شده جمله در یک بافت معین پاره گفتار می‌باشد که اگر در مفهوم تولید گذاشته شود کنش گفتاری نامیده می‌شود. از دیدگاه سرل، کنش گفتاری به پنج گروه اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام صادق(ع) کنش اظهاری بیش از دیگر کنش هاست.روش استفاده در این بررسی توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد.

" راز آگاهی" این از دیرباز یکی از اساسی ترین مسائل فلسفه بوده است، و جان سرل می نویسد که اکنون «مهم ترین مشکل در علوم زیستی» است: آگاهی چیست؟ آیا آگاهی درونی من از خودم چیزی جدا از بدنم است؟ جان سرل در آنچه که به عنوان مجموعه ای از مقالات در نیویورک ریویو آو بوکز آغاز شد، مواضع دانشمندان و فیلسوفان مشهوری مانند فرانسیس کریک، جرالد ادلمن، راجر پنروز، دانیل دنت، دیوید چالمرز، و اسرائیل روزنفیلد را در مورد آگاهی ارزیابی می کند. . او این ادعا را به چالش می کشد که ذهن مانند یک کامپیوتر کار می کند و عملکردهای مغز را می توان با برنامه های کامپیوتری بازتولید کرد. او با چشم تیزبینی برای سردرگمی و تناقض، اشاره می‌کند که کدام راه‌های تحقیقات کنونی به احتمال زیاد به بررسی بیولوژیکی چگونگی ایجاد حالت‌های هوشیار توسط مغز می‌رسد. تنها زمانی که بفهمیم مغز چگونه کار می کند، معمای آگاهی را حل خواهیم کرد، و تنها در این صورت است که شروع به درک موضوعاتی از هوش مصنوعی گرفته تا ماهیت ما به عنوان انسان خواهیم کرد.