جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «فراتر از توجیه شر»، موج فزاینده‌ی اعتراض‌ها به توضیحات و توجیهاتی را درباره‌ی این که چرا خدا شر و رنج را در جهان مجاز می‌داند، آنالیز می‌کند. در پاسخ به هولوکاست و رنج برآمده از آن، تشابهات قابل توجهی بین متفکران اصلی یهودی و مسیحی با تمرکز بر رویکردها و رویه‌های یقینی و عملی که در رنج و شر معنا می‌دهند، قابل تشخیص و ردیابی است. نویسنده‌ی کتاب، پروفسور سارا کترین پیناک، بر متفکران یهودی مارتین بوبر و ارنست بلوخ، و متفکران مسیحی گابریل مارسل و یوهان باپتیست متس تمرکز می‌کند تا دو خط فکری و انتقادی متفاوت از تئودیسه را ارائه دهد؛ یکی تفکر اگزیستانسیال به نمایندگی بوبر و مارسل، و دیگری تفکر چپ به نمایندگی بلوخ و متس. پیناک رشته‌های فلسفه‌ی دین، اندیشه‌ی پس از هولوکاست و الهیات آزادی‌بخش (مسیحی) را در هم می‌آمیزد تا یک دینامیسم پویا و محرک از امید و مقاومت الوهیت فرمول‌بندی کند. این کتاب توضیح می‌دهد که هیچ یک از مصادیق شر و رنج با وجود خدای عالم مطلق و خیرخواه مطلق ناسازگار نیست. فراتر از توجیه عدل الهی، که به نظر نویسنده ناکارآمد است، تلاش اندیشمندان نیز بر آن بوده تا رویکردی وجودی‌تر به مسئله‌ی شر و بدی و رنج داشته باشند. به خصوص پس از وقوع جنگ جهانی اول و دوم و تجربه‌ی آشویتس، رویکرد جهانیان به مسئله‌ی شر اساسا تغییر کرد و صورت‌بندی تازه‌ای یافت. با توجه به زمینه‌های اجتماعی و تاریخی، کتاب «فراتر از توجیه شر» نظریه‌هایی را در توضیح سرچشمه‌های شر همچون مسئله‌ای کیهانی یا انسانی و توجیه شر و دلایل خداوند در روا داشتن آن را کنکاش می‌کند. به عنوان یک مطالعه‌ی تطبیقی، این کتاب منبعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگرانی است که قصد آشنایی با روابط مسیحیت و یهودیت و همگرایی و تفاوت نظریه‌هایشان را دارند.

مقاله حاضر با روش تحلیلی- انتقادی خود، مسئله شر را از منظر غایتشناسی اخالقی کانت بررسی میکند و از همین منظر و الهیات مؤمنانه مرلین مککورد آدامز را مورد ارزیابی قرار میدهد. در نگاه کانت، شر منزلت خاصی در طبیعت ندارد، بلکه صرفاً یکی از امکانات محتمل در طبیعت، در مقام فعلیت یافتن قوای آن است. راه چاره انسان برای مجال ندادن به شر در تقویت قوای عقالنی و اخالقی انسان و انشاء دستور اخالقی مطلقی است که انسان را برخالف سوائق طبیعی خود به موجود عقالنی و متخلق تبدیل سازد و با صبغه عمومی خود روابط انسانها را سامان بخشد. خدای کانت ایدهای است که از پی توجه به ندای وجدان اخالقی و بهعنوان خیر اعال بر فراز جهانْ مفروض و مقدّس انگاشته میشود. با این وصف، طبیعت در خوانش اخالقی و غایی آن در نقد سوم کانت در مسیر بهروزی انسان و جهان حرکت میکند و میتوان آنرا در نهاد و بنیان دور از خصلت شریرانه دانست. از سوی دیگرم. م. آدامز به عنوان متأله مسیحی زیسته در جهان مدرن، طی تالش برای خوانشی متمایز از مسئله شر، آنرا به عنوان شرط تشبّه انسان به خدا از مجرای تجربهی رنج الوهی تعبیر کرده است. تفسیری از شر و اخالق که با رجوع به خوانش کانت از ماهیت شر و اخالق، از حیث مبنا و پیامد غیراخالقی است

در اين کتاب، به‌عنوان يک رويکرد جديد در حوزه فلسفه اسلامي، تلاش گرديده که به‌جاي طرح مطالب به‌صورت موضوع محور، مسئله محوري مورد اهتمام قرار گيرد و در پاسخ به هر پرسش، نکاتي از اين حوزه مطرح گردد. دکتر جيمز کلر را که در کانتکست فلسفه غرب و تفکر مسيحي نوشته شده است را از حيث روش پژوهش مسئله محوري و بررسي سؤالات مربوط به مسئله، عميق يافتم که نه‌تنها بسياري از سؤالات را در اين محور، جمع‌آوري نسبتاً تا حد بالايي کرده است بلکه به بررسي و پاسخ محققانه و اجتهادي نيز پرداخته است.