جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط آیات موضوع مهم در حوزه‌ی تفسیر قرآن کریم است و یکی از مبانی تفسیر به شمار می‌رود که در پیدا کردن هدف سوره، توانمند ساختن مفسر و گشودن دریچه‌های جدید در تفسیر و دستیابی به لطایفی در قرآن، زوایای پنهان و مورد اختلاف مفسران و پاسخ به شبهات و دفاع از حریم قرآن کریم نقش به سزایی دارد. مقصود اصلی این رساله به تصویر کشیدن ارتباط آیات سوره‌های عنکبوت و روم به‌صورت جداگانه است. به همین منظور برای نشان دادن چنین ارتباطی، روشی نوین ارائه‌شده که کانال ورود به آن، استخراج موضوعات هر یک از آیه‌های سوره است؛ سپس با دسته‌بندی آیاتی که اتحاد موضوعی دارند خطوط ارتباطی کشف گردیده که برای سوره‌ی عنکبوت، هشت خط ارتباطی و سوره‌ی روم، هفت‌خط ارتباطی تعریف‌شده است. خطوط ارتباطی سوره عنکبوت عبارت‌اند از: خداوند، بیان حقایق و قوانین تکوینی، نبوت، مخالفان حق، مومنان، معاد، آیات و عذاب، خطوط سوره روم نیز عبارت‌اند از: خداوند، ویژگی‌های انسان، قیامت و معاد، مومنان، آیات الهی، مخالفان حق و قوانین تکوینی. هر خط به‌تنهایی نشان‌دهنده‌ی ارتباط بین آیات است. به این صورت که آیات تشکیل‌دهنده آن پیرامون یک موضوع بحث می‌کنند و باهم مرتبط‌اند. اما به این ارتباط اکتفا نکرده و در بررسی گسترده‌تری به نام شبکه‌ی ارتباطی، ارتباط خطوط با یکدیگر فراهم آمده و در موارد ضروری از نقد و بررسی آراء مفسران استفاده شده است.در ضمن اجرای چنین روشی در یک طرح جامع به‌صورت عملی بر روی دیگر سوره‌های قرآن ادامه دارد. که با تکمیل این طرح، بررسی ارتباط سوره‌ها با یکدیگر میسر می‌گردد.

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است. اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکم بر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تاکید داشته اند. این نوشتار در پی آن است که فارغ از بررسی های نظری، عملا کیفیت ارتباط آیات این سوره را به تصویر بکشد، که ضمن نشان دادن این ارتباط محور موضوعی سوره که "لزوم شکر در برابر نعمت ها و بیان اصول سه گانه اعتقادی با تاکید بر مسئله معاد" است، کشف شد و برای نشان دادن صحیح بودن این کشف، از تحلیل عناصر متن سوره مانند اسماء حسنی سوره، عناصر و ساختارهای متضاد در سوره، تحلیل داستان های سوره، آیات غرر سوره، آیات آغازین و پایانی سوره و عناصر پیرامتن سوره مانند، مکی و مدنی بودن، تاریخ نزول، فضائل و خواص قرائت سوره و نظرات مفسران استفاده شده که در نهایت همگی نظر بدست آمده درباره غرض سوره سبأ را تایید کردند.سپس رابطه سوره سبأ با سور مجاور(فاطر و احزاب) نشان داد که سوره سبأ با سوره فاطر دارای ارتباط تنگاتنگ (پنج نوع ارتباط) و با سوره احزاب دارای ارتباطی کمتر (یک نوع ارتباط) است و در نهایت بررسی سوره سبأ در گروه سوره حامدات نشان داد که این سور اگر مشترکات معنایی فراوانی دارند و همگی بر حمد الهی، توحید، نبوت و معاد تاکید می کنند، هر یک دارای موضوعی ویژه خود است و سوره سبأ در میان این سور، با تاکید بیشتر روی مسئله معاد بر لزوم شکر هنگام فراوانی نعمت ها تاکید می کند.

تحقیق حاضر شامل دو بخش با این موضوعات است:در بخش اول با عنوان کلیات در شرح حال شیخ طوسی مؤلف تفسیر تبیان و معرفی آن تفسیر و نیز بیان علوم قرآنی است. بخش دوم تحت نام علوم قرآن در تفسیر تبیان شامل این مباحث است: بحثی درباره قرآن، بحثی درباره سوره، بحثی درباره آیه، محکم و متشابه، نسخ، اسباب نزول، قرائت، اعجاز قرآن، عدم تحریف قرآن، تقدیم و تاخیر، علم تناسب و ارتباط آیات، تکرار در قرآن و تفسیر به رأی.

در این پژوهش مناسبت و ترتیب آیات و سور موردبررسی قرار گرفته و از این موضوعات بحث شده است:ضرورت بحث تناسب در قرآن کریم، مفهوم و سابقه علم مناسبت و کوششهای به عمل آمده در آن، دلالت قرآن بر وجود تألیف الهی آن، دلایل قرآن برای تأییدسنت پیامبر صلی الله علیه وآله در تعیین جایگاه آیات قرآن کریم،روایتهای تاریخی درباره ترتیب آیات قرآن، جایگاه علم مناسبت در میان انواع دیگر علوم تفسیری، وارتباط آیات و اسباب نزول.

علّامه طباطبائی در طول تفسیر المیزان، به مسئله تناسب و پیوستگی معنایی بین آیات و نقش آن در تفسیر توجه ویژه ای مبذول داشته و در جای جای آن، به کشف و معرفی ارتباط و تناسب موجود بین آیات پرداخته است. این نوشتار به مطالعه و بررسی انواع ارتباطی که ایشان بیان کرده است، میپردازد و در واقع، در پی یافتن این رابطه ها در تفسیر المیزان است، تا با استفاده از دستاوردهای علمی علّامه طباطبائی، فهم و تفسیر بهتر آیات قرآن میسّر گردد.ایشان در این کتاب، دو نوع ارتباط بین آیات مطرح کرده است: 1. دسته بندی محتوایی که به شناسایی رابطه هایی پرداخته که از لحاظ مفهومی بین آیات برقرار است. 2. دسته بندی شکلی که ابتدا از لحاظ تعداد و شکل، آیات را جدا کرده (دسته های آیات، فرازهای یک آیه و...) سپس ارتباطی مفهومی بین آنها بیان داشته است. روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی است.

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است، و اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکمبر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تأکید داشته اند هرچند که غالباً رابطه مورد نظر آنها فراتر از ارتباط خطی نبوده است. این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را در سوره نحل عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری، عملاً کیفیت ارتباط آیات این سوره، به تصویر کشیده شود. به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها نُه خط اصلی – ارتباطی شناسایی شده است که عبارتند از: توحید، مخالفان حق، قوانین تکوینی، نعمت، معاد، نبوت، مومنان، احکام و ولایت. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.لازم به ذکر است تبیین ارتباط آیات سوره نحل، زیر مجموعه طرحی بزرگتر می باشد که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم اکنون در دست اجراست.

موضوع ارتباط یا عدم ارتباط بین آیات قرآن در یک سوره به طور کل و به عنوان موضوعی مهم از دیر باز مورد اختلاف بوده است، در یک سو، برخی از محققان مسلمان و اغلب مستشرقان قائل به عدم ارتباط بوده و در سوی دیگر برخی از مفسران که موافق بوده اند فقط به ارتباط خطی پرداخته اند، این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری پیرامون ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً کیفیت ارتباط آیات در سوره انعام به تصویر کشیده شود، به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها شش خط اصلی – ارتباطی شناسایی شده است که عبارتند از: توحید، نبوت، مخالفان حق (کفار، مشرکان، ظالمان)، مبانی و اصول، معاد و احکام. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.

چکیدهموضوع ارتباط یا عدم ارتباط بین آیات قرآن در یک سوره به طور کل و به عنوان موضوعی مهم از دیر باز مورد اختلاف بوده است، از یک سو، برخی از محققان مسلمان و اغلب مستشرقان قائل به عدم ارتباط بوده و از سوی دیگر برخی از مفسران که موافق بوده اند فقط به ارتباط خطی پرداخته اند، این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات هریک از سوره‌های مریم، طه و انبیاء را عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری پیرامون ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً کیفیت ارتباط آیات در هر یک از سوره‌های مریم، طه و انبیاء به تصویر کشیده شود، به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات هر یک از سوره‌ها و سازماندهی آنها در سوره مریم، شش خط اصلی – ارتباطی، سوره طه شش خط اصلی- ارتباطی و سوره انبیاء هشت خط اصلی- ارتباطی شناسایی شده است. که خطوط سوره مریم عبارتند از: نبوت، توحید و سایر ویژگی-های خداوند، مخالفان حق (کافران، ظالمان و مشرکان)، مومنان، قوانین تکوین و معاد،خطوط سوره طه نیز عبارتند از: نبوت، توحید و سایر ویژگی‌های خداوند. معاد، مخالفان حق، قوانین تکوینی، مومنان وخطوط سوره انبیاء شامل:نبوت، توحید و سایر ویژگی‌های خداوند، مخالفان حق، قوانین تکوینی، قرآن، معاد، مومنان و ولایت می باشد. آن‌گاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده در هر یک از سوره‌ها و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی، آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در هر یک از سوره‌ها برداشته شده است.لازم به ذکر است تبیین ارتباط آیات هر یک از سوره‌های مریم، طه و انبیاء، زیر مجموعه طرحی بزرگتر می باشد که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم اکنون در دست اجراست. کلید واژه ها: قرآن، سوره مریم، سوره طه، سوره انبیاء، ارتباط آیات، خط ارتباطی، شبکه ارتباطی، هدف یا اهداف هر یک از سوره‌ها.

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است، و اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکمبر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تأکید داشته اند هرچند که غالباً رابطه مورد نظر آنها فراتر از ارتباط خطی نبوده است. این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را در هریک از سوره های زمروغافر عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری، عملاً کیفیت ارتباط آیات این سوره ها، به تصویر کشیده شود. به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها هفت خط اصلی – ارتباطی در سوره زمرشناسایی شده است که عبارتند از: توحید، مخالفان حق، حقایق، معاد، نبوت، مومنان، پیامداعمال. ودر سوره غافر پنج خط اصلی - ارتباطی توحید، مخالفان حق، معاد، نبوت، مومنان. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.

فخر رازی نخستین مفسری است که بیشترین توجه را به بحث پیوستگی آیات داشته و تحولی شگرف از جهت کمی و کیفی در ارتباط میان آیات به وجود آورده است. او سطوح ارتباط را در سه سطح تعریف می کند. سطح نخست را در پیوستگی میان بخش های مختلف یک آیه می بیند. سطح دوم را در پیوستگی آیات یک سوره اعم از آیات همجوار و غیر همجوار می داند. و سطح سوم را در پیوستگی میان آیات دو یا چند سوره همجوار و غیر همجوار تعریف می کند.پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و تحلیل و بررسی نظریات تفسیر فخر رازی و مقایسه با دیگر تفاسیر به سامان رسیده و نتیجه آن، بیان انواع سطح شناسی در تفسیر فخر رازی و اثبات جایگاه وی در رشد کمّی و کیفی دانش پیوستگی آیات و بهره گیری از نظریات ایشان است.