جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله در ابتدا به عنوان مقدمه به بیان تاریخچه بسیار مختصر هرمنوتیک می پردازد و به ایجاز مشخصات سه دوره اصلی آن یعنی هرمنوتیک پیش از مدرن، مدرن، و معاصر را بیان می کند. و سپس یکی از مسایل مهمی را که در هرمنوتیک مدرن و معاصر مطرح شده است، مورد پرسش و بررسی قرار می دهد. پرسش این است که آیا خواننده متن ممکن است متن را از مولف آن بهتر بفهمد و بهتر تفسیر کند؟نگارنده پاسخ این پرسش را مثبت دانسته و از سه طریق مبادرت به اثبات مدعای خود کرده است. یکی به دلیل تعاطی بینامتنی معانی، و دوم به دلیل نظریه روانکاوی فروید، و سوم به جهت وجود برخی شواهد تاریخی، هر چند در واقع طریق سوم را باید بیشتر «شاهد» و «موید» در نظر گرفت. اما از طریق دوم، یعنی از طریق دلیل روانکاوی فروید، نه تنها می توان استدلال کرد که خواننده می تواند متن را بهتر از ماتن فهمیده و تفسیر کند، بلکه می توان گام را فراتر نهاد و حتی اثبات کرد که خود ماتن را نیز می توان بهتر از خود او شناخت. اما آنچه این مقاله اثبات می کند صرفا «امکان» تحقق چنین امری است.

انسان‌ها در جوامع کهن نگاه ویژه‌ای به جهان هستی و طبیعت پیرامون خود داشتند که نمودهای آن در قالب اسطوره‌ها باقی مانده است. یکی از منابع مهم طبیعی که با داستان‌های اساطیری پیوندی ناگسستنی یافته، آسمان و اجرام سماوی است که در نگاه بشر ابتدایی سرشار از رمز و راز بوده است. گروهی از این اجرام آسمانی در قالب صورت‌های فلکی منطقه البروج شناخته شده‌اند. نقوش دوازده‌گانه‌ای که برای این صورت‌های فلکی در نظر گرفته شده، ریشه در داستان‌های اساطیری اقوام کهن، به‌ویژهاسطوره‌های بین‌النهرین دارد. باورهای مختلفی نیز در ارتباط با این گروه از اجرام آسمانی در بین ادیان و آیین‌های گوناگون و هم‌چنین در میان فرهنگ عامیانه‌ی مردم شکل گرفته است، تا به امروز نیز همچنان پابرجا مانده و نمونه‌های آن در متون تنجیمی و نمادهای موجود در هنرهای تجسمی سرزمین های مختلف قابل شناسایی است. در فرهنگ ایرانی نیز می‌توان با بررسی متون احکام نجوم، که هم از دوره‌ی پیش از اسلام و هم از دوره‌ی اسلامی باقی‌مانده،جنبه‌های نمادین این نقوش را شناخت. به‌علاوه، صورت‌های فلکی منطقه البروج در دوره‌های مختلف هنر ایران، هم با کارکردهای نجومی و هم به عنوان نقوشی تزیینی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

نگارگری ایرانی هنری اصیل و والاست که ضمن دربرداشتن معانی و مفاهیم بلند عرفانی، جلوه هایی بدیع و چشم نواز از ترکیب سحرانگیز طرح و نقش و رنگ را به نمایش گذاشته و به مدد اکسیر خیال، صورتی مثالی از زیبایی های بهشتی را جلوه گر ساخته است. با تامل در تاریخ و خاستگاه این هنر می توان دریافت که اگرچه نگارگری، هنری در خدمت کتاب آرایی و مصور ساختن مضامین و مجالس حماسی و عشقی و حکمی بوده است، هیچ گاه به هنری صرفا تزیینی بدل نشده و همواره در تعامل و هم نشینی با متن ادبی خویش بوده و طریق و مجرایی برای انتقال مفاهیم عرفانی و معانی باطنی آن محسوب شده است و این امر میسر نخواهد بود، مگر به مدد زبانی مشترک و نمادین که زبان معرفت قلبی و شهود خیالی هنرمند ادیب و هنرمند نقاش است. بر این اساس شناخت و درک صحیح این هنر پرمایه همچون دیگر هنرهای اسلامی تنها از طریق آگاهی از قانون نمادها و رمزهای معتبر در سنت و تاویل آنها به مآل و اصل آغازین آنها ممکن می شود.نگاره خلقت انسان از نسخه خطی منتخبات مثنوی (1610/1018) که روایتی تصویری از داستان دیدار حضرت مریم (س) و جبرئیل (ع) از دفتر سوم مثنوی معنوی است، یکی از نمودهای بارز این رویکرد نمادگرایانه است که پیوند و ارتباط عمیقی با متن ادبی خویش دارد.سوالات مقاله1- مفاهیم عرفانی و مبانی زیباییشناسی مطرح شده در داستان، چه تاثیری در شکل گیری طرح ها، نقش ها و رنگ های نمادین نگاره داشته است؟2- آراء مولانا درباره زیبایی و وجود و مفاهیم معرفتی چون تمثیل و خیال چگونه در رویکرد نمادگرایانه و مبانی زیبایی شناسانه نگاره خلقت انسان از مجموعه منتخبات مثنوی جلوه گر شده است؟اهداف مقاله1- درک ضرورت شناخت فلسفه هنر و زیبایی شناسی اسلامی به منظور اعمال قضاوت های سنجیده تر و نقدهایی منصفانه تر درباره نگاره های ایرانی.2- شناخت عناصر و عوامل موثر در اتخاذ رویکردهای نمادین توسط نگارگران و شکل گیری مشخصه های منحصربه فرد و متمایز نگاره ها.3- شناخت چگونگی و میزان تاثیرپذیری نگارگر از متون ادبی و نحوه بروز و تجلی معانی معرفتی و مبانی باطنی آن در آفرینش هنری.

«ریشه شناسی» (Etymology) که در ادبیات نیز وجوه کاربردی بسیاری دارد، دانشی است که می توان با بهره گیری از آن از رهگذر یافتن ریشه و یا اشتقاق های یک واژه به وجوه معنایی آن بیشتر و بهتر پی برد. در این مقاله تلاش کرده ایم تا با طرح ریشه شناسی واژه «آدم» (ADOM) (و ارایه معنای اصلی آن که نشانگر پویایی و استحاله پذیری آدم است) و نیز با بررسی نماد «گره» یا به تعبیر روان کاوانه همان «عقده» یا (Complex) به ارایه تحلیلی دین شناختی و روان کاوانه از این مفاهیم بپردازیم و نشان دهیم که چگونه توجه به این نکات در شناخت بهتر و بیشتر هویت راستین آدمی و استعداد تربیت پذیری او یاریمان می کند. به عنوان مثال طرح این مطلب در مقام رهیافتی ادبی- زبان شناختی در حوزه فهم آثار عرفانی که اساسی ترین موضوع آن «پویایی» آدم و «حرکت» او به سوی خدا برای رسیدن به کمال است، خالی از فایده نیست.

اسطوره‌ها و نماد‌ها قدیمی‌ترین لایه‌های فرهنگ معنوی یک جامعه را بازتاب می‌کنند. نماد‌ها در سیر تحولشان همه خصوصیات مراحل پیشین خود را از دست نمی‌دهند، چه در قالب و چه در محتوا آثاری از زندگی گذشته خویش را برایخود نگه می‌دارند. الیاده معتقد است دین، بازتابی از فرهنگ یک جامعه بوده و دین نماد‌ها را در بر می‌گیرد. با توجه به دو جریان فرهنگی متضاد در دوره آل‌بویه یکی فرهنگ اسلام‌خواهی با رویکرد شیعی و دیگری احیای هویت ایران قبل از اسلام، بسیاری از نقوش از نظر صورت تحت تاثیر هنر ساسانی و از لحاظ معنا تحت تأثیر عقاید شیعی قرار گرفتند. با حضور این نقش مایه‌ها بر روی آثار هنری این دوره خصوصا منسوجات این سوالمطرح می‌شود که معنا و مفهوم این نقوش در اسلام شیعی چیست؟ هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوایی ونماد‌شناسی نقوش آثار هنری این دوره بوده، ضمن اینکه به گونه‌شناسی نقوش نیز توجه شده‌است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادین و از لحاظ روش در مقطع نقد و شناسائی منابع ، تاریخی _ توصیفی است. روش توصیفی در مقطع شیوه نگارش و شناخت نقوش از نوع توصیفی _ تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به روش اسنادی، منابع مکتوب معتبر، مقالات علمی _ پژوهشی، پایگاه‌های اینترنتی، سایت‌ها و استفاده از پایان نامه‌ها ما را به این نتایج رسانید که نقش تکرار شونده بروی آثار هنری آل‌بویه، عقاب و عقاب دو‌سر است. کاربرد منسوجات با این نقش مایه اکثراً کفن یا پوشش قبر بوده‌است. بر این اساس چنین استنباط می‌شود که این نقش مایه با آئین مرگ، تدفین و جهان مردگان در ارتباط است. عقاب دو‌سر با دو چهره مرگ و زندگی در هند به‌صورت وایو، در بین‌النهرین به‌صورت انلیل و در ایران به‌صورت وای و زروان (خدای زمان) حضور می‌یابد. این خدای دوگانه به‌صورت مرغ دو‌سر (ایزد باد) شناخته‌شده که پدید‌آورنده زندگی در ابر باران‌زا و مرگ در طوفان و یکی از اسرار-آمیزترین خدایان هند و اروپائی است.

موضوع این پژوهش بررسی امکانات گرافیک همچون یک زبان استکه در آن به مفاهیمو نظریات بنیادین علم نشانه شناسی از جمله نظریات «فردینان دو سوسور» و «چارلز سندرس پیرس و دیدگاه نشانه شناسان متاخر و هم چنین نظریه نشانه شناسی لایه ای دکتر فرزان سجودی پرداخته است. همچنین مفاهیم و تعاریف پیرامون زبان و نقشهای یاکوبسنی زبان و کارکرد های بلاغی آن مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در این میان با توضیح و مطالعه مفاهیم این دو حوزه، سازوکار تولید معنا در آثار گرافیک تحلیل و مطالعه شده است.این پژوهش سعی دارد سازو کار دو نظام نشانگی زبان و گرافیک را با هم تطبیق دهد.به همین منظور در متن پژوهش از مثالهایی که راهگشای تبیین و تعریف معانی بودهاند استفاده شده است. در پایان برای بررسی عملیتر این مضمون 4 اثر گرافیکی از پیکره مطالعاتی «مجموعه آثار نهمین بینال طراحی گرافیک ایران» و «سومین دوسالانه جهان گرافیک اسلام» مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. روش مطالعه این پژوهش شیوه تحلیلی-توصیفی است و برای مطالعه نمونه ها از شیوه کتاب خانهای استفاده شده است. پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده است که گرافیک هرچند در حیطه برقراری ارتباط به عنوان یک رسانه کار کرد های زبانی دارد اما نمیتوان آن را مشخصا یک زبان دانست.