جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بافت را می‌توان مطمئن‌ترین و مهم‌ترین ابزار مفسّر برای ورود به تحلیل متون به‌ویژه سوره‌های قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت، بافت موقعیتی و بافتار و اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر قرآن مواردی هستند که در ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار می‌گیرند. «جرجانی» (471ق) از جمله افرادی است که بیش از هزار سال پیش، نظریاتی در عرصه بافت شناسی متن ارائه داد؛ که دانشمندان غربی متاخر از او بدان دست یافتند و در زبان شناسی همان نظریات را به مثابه نظریه علمی جدید ارائه دادند. این مقاله می‌کوشد تا با شیوه توصیفی – تحلیلی به معرفی برخی از نظریات جرجانی در باره مقوله بافت بپردازد و با تطبیق آن با سوره مبارکه کهف به راستی آزمایی نظریات وی بپردازد. از رهآورده های این پژوهش آن است که در سوره کهف به کارگیری الفاظ و ارتباطات معنایی آن با سایر اجزاء جمله، ترکیب-های نحوی و دلالی، تقدیم و تاخیر و همچنین حذف از جمله موارد بافت ساز این سوره‌اند، بافت هایی که با موقعیت‌های اجتماعی و رخدادهای تاریخی و ویژگی‌های روحی و روانی شخصیتهای سوره کهف همسو هستند و با اهداف اصلی این سوره یعنی طرح گفتمان توحید و معاد همردیف شده‌اند. همچنین «اقتضای حال و مقام » -که در نظریه بافت شناسی معاصر به بافت موقعیت متن اشتهار دارد- با مقوله وصل و فصل مورد نظر جرجانی همسان است.

کتاب "سرزمین، فلسفه، مفهوم آفرینی" به قلم رودولف گاشه یکی از آثار فلسفی جدید و متمایز است که به موضوعاتی نوین در حوزه فلسفه پرداخته است. در این اثر، گاشه به تفکری آمیزه‌ای از جغرافیا و فلسفه پرداخته و نقش مکان‌ها و زمین‌ها در شکل‌دهی به فلسفه‌ها و دیدگاه‌های ما مورد بررسی قرار می‌دهد. رودولف گاشه در این کتاب به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه مکان‌ها، فضاها و سرزمین‌ها تأثیر مستقیمی بر فکر، تفکر و فلسفه انسان‌ها دارند. وی باور دارد که ما نمی‌توانیم فلسفه را از جغرافیایی که در آن بوجود آمده و پرورش یافته جدا کنیم. گاشه با استفاده از مثال‌های متعددی از فلاسفه‌های مختلف، نشان می‌دهد که چگونه محیط طبیعی، فرهنگ‌ها، تاریخ‌ها و جغرافیای مناطق مختلف، دیدگاه‌ها و مفاهیم فلسفی متمایزی را بوجود آورده‌اند. از فلسفه‌های شرق تا فلسفه‌های غرب، تأثیر سرزمین و مکان در تفکر و فلسفه آن‌ها قابل مشاهده است. کتاب "سرزمین، فلسفه، مفهوم آفرینی" همچنین به بررسی تأثیر مکان‌ها بر روی مفهوم‌ها و مفاهیمی مانند آزادی، هویت، وجود و غیره پرداخته است. گاشه با نگاهی عمیق به فلسفه‌های مختلف، نشان می‌دهد که چگونه هر فلسفه‌ای تحت تأثیر مکان و زمان خاصی شکل گرفته است. این کتاب نه تنها برای علاقه‌مندان به فلسفه، بلکه برای کسانی که به جغرافیا، تاریخ و فرهنگ علاقه‌مند هستند نیز جذاب است. رودولف گاشه با ارائه‌ی این مفهوم جدید از "جئوفلسفه"، چالش‌ها و سوالات جدیدی را در مقابل خواننده قرار می‌دهد. کتاب "سرزمین، فلسفه، مفهوم آفرینی" یک نگاه نو به رابطه میان مکان و فلسفه ارائه می‌دهد و بر تأثیرات متقابل این دو بر یکدیگر تمرکز دارد. این اثر بدون شک یکی از نوآوری‌های معاصر در حوزه فلسفه محسوب می‌شود و به هر فیلسوف، دانشجو یا علاقه‌مند به موضوعات فلسفی، توصیه می‌شود.

در این مقاله می‌خواهیم به مفهوم میل در فلسفة دلوز و گاتاری پرداخته و از رهگذر آن به درک هستی‌شناسی دلوز نائل شویم. آن‌ها در صورت‌بندی مفهوم «میل» در پی پاسخ به مسئلة جهان آشوب‌ناک انسان معاصر هستند. جهانی که برای تاب‌آوری‌اش، انسان معاصر در پی پناه بردن به انواع و اقسام راه‌های فرار است. دلوز و گاتاری برای پاسخ به چرایی این وضعیت و ترسیم راه‌های گریز از آن، دست به خلق نظام مفهومی جدیدی با محوریت مفهوم «میل» می‌زنند. در این متن تلاش بر آن داشتیم تا از منظر دلوز گاتاری مفهوم میل را در پیوند با مفهوم «آپاراتوس» فوکو-آگامبن واکاوی کرده و درنهایت به درکی نوین از مفهوم «رخداد» به مثابة راه گریز او از تنگنای پسامدرن نزدیک شویم. مفهومی که دلوز آن را ذیل مفهوم «توان زندگی» در واپسین نوشتارش گنجانده و بدین سیاق نظرگاهی غریب و با این‌حال آشنا از توان زندگی را به ما عرضه می‌دارد.

ژیل دلوز در کتاب «منطق احساس» که شرحی بر نقاشی‌های فرانسیس بیکن است به صراحت و مکرر از نقد روایت می‌گوید؛ اما حقیقت این است که او نه روایت به طور کلی که روایت فیگوراتیو و بازنمایانه را رد می‌کند و از نحوه روایتی بدیل در نقاشی‌های بیکن سخن می‌گوید. موضوع این مقاله آشکار کردن این شیوه بدیل روایت نه در کار بیکن که در کار خود دلوز در این کتاب است. به زعم نگارنده دلوز در «منطق احساس» شیوه روایت بسیار جالب توجهی دارد، او در این کتاب یک کارگردان تئاتر است. او با زدودن همه عناصر روایت فیگوراتیو و بازنمایانه به دو عنصر می‌رسد: صحنه و فیگور، صحنه خالی و فیگور منزوی و میخکوب در صحنه. ما در کل روایت‌مان از «منطق احساس» تنها به این دو عنصر پایبند می‌مانیم و درصدد آشکار کردن نسبت‌های تغییریابنده میان این دو عنصریم که همچون موتور محرک روایت‌مان عمل می‌کند. اگر این دو، عناصر اصلی این روایت باشند موضوع روایت از این قرار است: رهایی فیگور منجمد در صحنه‌؛ اما این آزادی بی‌واسطه رخ نمی‌دهد و شامل پنج مرحله یا پرده است: یک) انزوا و گیرافتادگی فیگور. دو) کژسانی فیگور. سه) متلاشی شدن فیگور. چهار) ناپدید شدن فیگور. پنج) تولد فیگور رهایی یافته به‌منزله یک بندباز، به بیان دیگر ورزشکارانگی در اتاق خواب. این پنج مرحله پنج پرده روایت اجرای تئاتری‌اند که در نهایتِ آن رهاییِ فیگورِ در بند محقق می‌شود.

در فلسفۀ شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزه­هایی که پیش­تر منفک از یکدیگر دیده می­شدند. چنین نگرشی به هستی، مستلزم بازنگری­ در حوزه­های پیشاپیش موجود است؛ این نگرش همچنین مستلزم نقد هر نهاد آموزشی، اجتماعی و درمانی­ای است که در روندِ آفرینش­گرِ ماشین­های میل­گر و امیال شیزوفرنیک و انقلابی مانع ایجاد می­کند و سعی در سرکوب آن و القای الگویی غیر درون ­ماندگار دارد. از آنجاکه ماشینِ سرمایه­داری و تمام مجموعه­ها و آپاراتوس­های تابع آن امیال شیزوفرنیک ماشین­های میل­گر را محدود می­سازد، لذا بیش از هر نهاد دیگری نیازمند نقد است؛ این در حالی است که نقد و تحلیلِ نهادهای سرکوب­گر و سرمایه محور بسیار دشوار خواهد بود، زیرا این نهادها تمایلی وصف­ناشدنی در جهت آکسیوماتیک ­کردن هر امری -حتی انقلاب و هر آنچه مرتبط با فلسفه­های شیزوفرنیک است- دارند. در این پژوهش می­کوشیم ضمن طرح مسیر انقلابیِ فلسفۀ ژیل دلوز و فلیکس گتاری و نقدهای آن بر نظام‌های سرکوب­گر و آپاراتوس­های ذیل آن، نقش مفاهیم بنیادینی چون بس­گانگی و سوبژکتیویته را تحلیل کنیم و تقابل حاصل­شده میان فلسفۀ انقلابی و نهادهای سرکوب­گر را در بحث از امکان انقلاب و خروج از موقعیّت­های ایزوتوپیک سرمایه­داری بررسی و ارزیابی نماییم

در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشارۀ هایدگر به نام ارسطو، چرا نام برگسون به میان می‌آید؟ اگر منظور آخرین فیلسوف است چرا هوسرل را نام نمی‌برد که استاد خود هایدگر بود و سخنرانی‌اش با عنوان زمان-آگاهی قرار بود تحت نظارت هایدگر به چاپ برسد؟ چرا نامی از هگل به میان نمی‌آید که تفسیرش از زمان در فصل ماقبل آخر وجود و زمان، موضوع بحث هایدگر قرار می‌گیرد؟ چرا نامی از دیلتای نیست که موضوعات تفکرش در زمینۀ زمان قبل از نوشتن کتاب وجود و زمان موردتوجه هایدگر بود؟ البته هایدگر در انتهای بخش دوم وجود و زمان و در قالب یک پانوشت بار دیگر به نام برگسون اشاره و ادعا می‌کند که تنها قصدش، تمایز قائل شدن میان نظر خودش در باب «زمان» با برگسون است، هرچند اخیراً توسط علاقۀ روزافزون به مکتب برگسونی و تأثیر او بر فلسفۀ قرن بیستم به دلیل تأثیر او بر ژیل دلوز تحقیقات پژوهشگران نشان از وامداری هایدگر از فلسفۀ برگسون دارد. دامنۀ این تحقیقات گرچه به مسئلۀ تأثیر برگسون بر پدیدارشناسی و هایدگر هم کشیده شده اما برخی پرسش‌ها هنوز بی‌پاسخ هستند که این مقاله سعی در پاسخ به آنها را دارد

«مبارزه با نفس اماره» از دغدغه‌های مهم شریعت، اخلاق و عرفان اسلامی است و روش‌هایی نیز برای انجام این جهاد به راهروان توصیه شده‌است. نجم رازی در مرصادالعباد با رویکردی ویژه و نسبتاً منحصر به فرد، به موضوع تعامل با نفس و کیفیت آن می‌پردازد. نگارندۀ مقالۀ پیش‌رو کوشیده‌است تا با روش تحلیل و توصیف، محتوای کیفی اندیشۀ رازی دربارۀ جهاد علیه نفس اماره را تبیین نماید. یافته‌های پژوهش نمایان‌گر آن است که رازی به برخورد اعتدالی و دور از افراط و تفریط با نفس اماره باور دارد و هر گونه تندروی یا سهل‌انگاری در مواجهه با نفس اماره را به زیان سالک می‌داند. در اندیشۀ او، نفس اماره فی‌نفسه سرچشمۀ بدی‌ها نیست و صفات مذمومِ نفسانی بنا به اقتضای حکمت الهی و از برای مصلحتی به نفع بشر در نفس به ودیعه نهاده شده‌اند. او همچنین معتقد است که جوهرۀ نفس بشری از استعداد و قابلیت استحاله برخوردار است، به گونه‌ای که ادبار آن از حق، نفس را امارة بالسوء می‌کند و اقبال به حق، نفس را به مسیر اطمینان سوق می‌دهد.

ترجمه ماشینی : نقدی بحث برانگیز از یک فیلسوف نمادین. ژیل دلوز یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان فرانسوی قرن گذشته بود. هدف این کتاب این است که پروژه بنیادی او را به روشن‌ترین وجه ممکن، با درگیر شدن با ایده اصلی که تقریباً همه آثار او را نشان می‌دهد، معنا کند: معادله هستی و خلاقیت این کتاب راه‌های مختلفی را بررسی می‌کند که به‌منظور تأیید یک قدرت خلاق نامحدود، دلوز هر چیزی را که ممکن است بیان آن را محدود یا واسطه‌ای کند، از جمله ارگانیسم‌ها، اشیاء، بازنمایی‌ها، هویت‌ها و روابطی که این قدرت در طول مسیر ایجاد می‌کند، منحل می‌کند. به جای نظریه‌پرداز پیچیدگی مادی یا تفاوت‌های رابطه‌ای، «خارج از این جهان» استدلال می‌کند که دلوز بهتر است به عنوان یک فیلسوف معنوی و فرادنیایی خوانده شود. فلسفه او جای کمی برای فرآیندهای دگرگونی اجتماعی یا تاریخی باقی می‌گذارد، و باز هم کمتر برای روابط سیاسی منازعه یا همبستگی. میشل فوکو به طور معروف پیشنهاد کرد که قرن بیستم به عنوان «دلوزیان» شناخته می شود. این نقد جدید دلسوزانه اما سازش ناپذیر نشان می دهد که قرن دلوزی ما ممکن است به زودی به پایان برسد.