SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه پیش رو دارید ترجمه ی چند اثر به قلم پدرو تیشیرا، جهانگرد پرتغالی است که در واپسین سال های سده ی شانزدهم چند سالی را در ایران سپری کرد، فارسی را نیک یاد گرفت و گزیده ای از یکی از اسناد مهم تاریخ ایران یعنی شاهنامه ی تورانشاهی را به پرتغالی بازگرداند. سندی که اصل فارسی آن از میان رفته و همین امر، اهمیت ترجمه ی وی را صدچندان کرده است. این اثر گران سنگ در بردارنده ی اطلاعات ارزشمندی درباره ی حضور ایرانیان در جزیره های خلیج فارس و حتی کرانه های عربی آن و نیز سندی در رد ادعای آنان که منکر حضور دیرینه ی ایرانیان دراین نواحی هستند، می باشد. نام های نژاد کهن پارسی ملوک هرمز، سروده های پارسی ایشان، جاینام های پارسی و از  همه مهم تر شاهنامه ی پارسی زبان آنان، که نامی بسیار آشنا و گوش نواز دارد، همگی بر حضور دیرینه ی ایرانیان در هر دو کرانه ی خلیج فارس گواهی می دهد. هرچند که ادامه ی این اثر، شرح دردناکی است از دست اندازی بیگانگانی که از آن سوی دنیا، تاثیرات ویرانگری بر جنوب ایران بر جای گذاشتند به طوری که حتی ریشه کن نمودن آنان نیز نتوانست اوضاع را به روال پیشین بازگرداند.

ترجمه ی دیگری از شاهنامه ی تورانشاهی وجود دارد که به قلم گاسپار دا کروز نوشته شده اما بسیار خلاصه تر از ترجمه ی تیشیرا است ولی با این حال مترجمان انگلیسی آن را در انتهای این اثر آورده اند.

تاریخ معاصر ایران پر از دوره هایی است که ایرانی ها در آن متفرق و پراکنده بوده اند. تأثیر اجتماعی و اهمیت این دوره ها اغلب در بحث های داغ، تبادل نظرها و قضاوت هایی نمود پیدا می کند که سال ها و یا دهه های بعد صادر شده است. اگر پس از نیم قرن ایرانی ها هنوز درباره ی مزایا و نقص ها یا اقدامات متعاقب برخی جریان ها گفت و گو می کنند، به معنای این است که آن برهه ی تاریخی تأثیر خود را برذهنیت اجتماعی نسل های آینده گذاشته است.

نقشه برداری درست از چنین دوره هایی روندی مداوم و در جریان است اما این مسئله نیازمند کوشش های دامنه دار تاریخدان هایی است که این تحولات را با حساسیت ها و چشم اندازهای مربوط و مصالح پژوهشی می نگرند. در مراحل مقدماتی چنین تاریخ نگاری هایی، تنها بخشی هایی از زمینه های تاریخی می تواند آشکار شود. نقشه برداری نهایی به موقع خود و پس از تحقیقات بیش تر و روشن تر شدن قضایا قابل انجام است.

تاریخ انقلابیون مارکسیست ایرانی، فدائیان، موضوع این پژوهش است. اینکه از کجا آمدند، به دنبال چه چیزی بودند و چگونه موفق شدند. بنابراین در نوشتار حاضر تأکید بر سال های شکل گیری این گروه های سیاسی است که برای ایجاد تحول به مبارزه ی مسلحانه به عنوان روشی برای مبارزه روی آوردند. این پژوهش به بررسی منشأ شکل گیری، تکامل، تعامل و فرایندی می پردازد که طی آن، دو گروه با هم ادغام شدند تا چریک های فدایی خلق را در اواسط سال 1349 تشکیل دهند و در ادامه فعالیت های فدائیان تا تابستان سال 1355 را مورد بررسی قرار می دهد. مطالب  در 29 شماره دسته بندی شده است.

کتاب حاضر دربردارنده ی دو رساله در خوشنویسی است. نخست تحفه ی درود از محمد منعم فرزند شیخ عبدالحی ارولی، خوشنویس و شاعر هندی، که تألیف آن پس از چند سال در 1120 ق به پایان رسیده و طولانی ترین رساله ی آموزشی خوشنویسی است که یک هندی پارسی گو نوشته است. دیگری رساله ای مختصر در شناخت نستعلیق، احوال خوشنویسان و ابزار و رنگ ها از محمدامین که در سال 1139 ق در هند تألیف شده است. تصحیح هردو رساله بر اساس تک نسخه ی به  دست آمده آز آن ها صورت پذیرفته است.

محمد منعم خوشنویسی گمنام از مسلمانان شبه قاره و ساکن منطقه ی ارول است که در سال 1115 هجری دست به تألیف این اثر زده و درتاریخ رمضان 1120 آن را به اتمام رسانده است. محمد منعم صدیقی فرزند شیخ عبدالحی ابن شیخ شهاب الدین ارولی بهاری در صفر سال 1055 دیده به جهان گشود و از پنج سالگی عازم مکتب شد و تحصیلات خود را در1073 به پایان رساند. او درخوشنویسی شاگرد شیخ عبدالکریم و حاجی جمال الدین بود و گویا تا زمان استنساخ این نسخه در 1126 هجری در قید حیات بوده است. وی شاعر نیز بوده و بالغ بر 460 بیت شعر با تخلص «منعم» در این کتاب دارد.

منعم این رساله را به نثر مسجع و آهنگین نوشته و در میان مطالب، سروده هایی از خویش را هم افزوده است. سبک سخنوری و اطلاعات ارزشمند هنری رساله نشان می دهد که او در آموختن زبان فارسی و عربی و لطایف خوشنویسی و آشنایی با هنرمندان ایرانی زحمت و مرارت بسیار کشیده است. با آنکه این رساله را کاتبی هندی به زبان غیر زبان مادری تألیف کرده، اما از نظر محتوا بر رساله های دیگر برتری دارد و دارای اطلاعات تازه و دست اول است. به علاوه این رساله، مفصل ترین متنی است که تاکنون یک خوشنویسی هندی درباره ی خوشنویسی و اصولش تألیف کرده و به تفصیل از ابزار و ادوات کتابت و اصول و قواعد مفردات و مرکبات خط نستعلیق سخن رانده است. از این رو منبعی منحصر به فرد برای مطالعه ی چگونگی شکل گیری نستعلیق هندی به شمار می رود.

به پیوست کتاب مذکور، اصلاح شده ی رساله ی خوشنویسی محمدامین که در سال 1139 هجری تألیف شده آمده است. هردو رساله در نیمه ی نخست سده ی دوازدهم تألیف شده است. یکی در شرق هندوستان و به دست هنرمندی حرفه ای و دیگری با صدها کیلومتر فاصله در مرکز هند و توسط خوشنویسی غیرحرفه ای. مطالعه و مقایسه ی این دو رساله نشان دهنده ی رواج و مقبولیت خوشنویسی ایرانی در هندوستان سده ی دوازدهم است.

سید محمدرضا کردستانی با تخلص میرزاده عشقی؛ شاعر، روزنامه نگار، نویسنده و نمایشنامه نویس دوره مشروطیت ومدیر نشریه ی قرن بیستم بود که در دوره ی نخست وزیری رضاخان، به دستور رئیس اداره ی تأمینات نظمیه (شهربانی) وقت ترور شد. وی از جمله مهم ترین شاعران عصر مشروطه به شمار می رود که از عناصر هویت ملی در جهت ایجاد انگیزه و آگاهی در توده ی مردم بهره گرفت. همچنین او را خالق اولین اوپرای ایرانی می دانند.

میرزاده عشقی از جمله پیشگامان شعر نو شناخته می شود و از نخستین ادبای معاصر ایران است که به مقوله ی شعر نو توجه نمود و پیش از نیما یوشیج اشعاری به سبک نو سرود. لازم به ذکر است که نخستین آثار نیما یوشیج برای نخستین بار در روزنامه ی قرن بیستم میرزاده عشقی چاپ شد. شاید شعرهای عشقی به علت عمر کوتاه شاعری اش هیچ گاه مجال پخته شدن پیدا نکردند، اما صراحت لهجه، نکته بینی و تحلیل بسیار فنی او درمورد تحولات سیاسی و اجتماعی دوره ی خودش بسیار مشهود است. زبان اشعار عشقی به زبان شفاهی عامه ی مردم نزدیک است که برای بیان صحنه های پرشور و مهیج سروده شده است. کتاب پیش رو روایتی از زندگی میرزاده عشقی را بیان می کند. 

ژوزف ویساریونویچ استالین، رهبر سیاسی اهل شوروی بود که این کشور را از سال 1924 تا هنگام مرگش (1953م) رهبری کرد. او به عنوان دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی و نخست وزیر این کشور قدرت را دست داشت. استالین نخست به عنوان بخشی از رهبری جمعی این کشور حکمرانی کرد و سپس قدرت خود را برای تبدیل شدن به یک دیکتاتوری تحکیم نمود. استالین در عطش دستیابی به قدرت مطلق، از راست علیه چپ بهره گرفت و سپس از چپ علیه راست. سرانجام نیز میانه روها را به جان هردوشان انداخت و در نهایت در دهه ی 1930 همه ی شان را در وحشتی بزرگ به دم تیغ داد. ده پانزده سال بعد، پس از جنگ جهانی دوم، گروهی یکسره متفاوت سر به نیست شدند. یعنی گارد جوان رهبری کمونیسم در اروپای شرقی. آن ها نه مخالف استالین،  که از مریدان وفادار او به شمار می آمدند. در آن زمان، اربابشان آن ها را برگزیده بود تا در کسوت قربانی به او خدمت کنند در حالیکه آنان نیز در اوج قدرت نویافته ی خویش بودند.

اروپای شرقی در فاصله ی سال های 1948 تا 1954 یکی از خونین ترین ادوار خود را تجربه کرد. از پی اختلاف با یوسیپ بروز تیتو(کمونیست انقلابی، رئیس جهور و رهبر اتحادیه ی کمونیست های یوگسلاوی)، استالین به دستیارانش در کرملین فرمان داد سناریویی بنویسند که اندکی بعد در اروپای شرقی به روی صحنه رفت. هزاران نفر، از کارمندان دون پایه تا مقامات عالی لشکری و کشوری،  به زندان افتادند وتا سرحد مرگ شکنجه شدند و سرانجام، در هم شکسته و رنجور و تهی از انسانیت، در پیشگاه قاضیان این محاکمه های نمایشی ایستادند و متن های ازبرکرده ای را طوطی وار خواندند و سپس سربه تیغ جلاد سپردند یا روانه ی اردوگاه های کار اجباری شدند. این نمایش شوم از آلبانی آغاز شد و در لهستان به پایان رسید و در این میان بازیگران در بلغارستان و مجارستان و چکسلواکی و رومانی و آلمان شرقی نیز به صحنه آمدند. بدین سان استالین، این صحنه گردان کبیر، یکی از بزرگ ترین نمایش های قرن بیستم را پدید آورد، نمایشی مالامال از افسانه و دروغ و بهتان و وحشت و خون. این محاکمه ی نمایشی بازوی تبلیغاتی وحشت سیاسی به شمار می رفت و هدف از آن چیزی جز شخصیت بخشیدن به یک دشمن سیاسی انتزاعی و به دادگاه کشاندن قالب جسمیت یافته ی او و نیز تبدیل اختلاف سیاسی – ایدئولوژیک به جرائم عمومی کاملا درک شدنی آن هم به یاری یک نظام قضایی فاسد بیشتر نبود. چنین محاکمه ای از یک سو توده ها را علیه شری که متهمان تجسم آنند می شوراند و از سوی دیگر آن ها را از حمایت از هرگونه مخالفت بالقوه ای می گریزاند. 

انقلاب فرانسه در 1789 رویدادی بود دوران ساز با پیامدهایی ژرف هم برای مردم فرانسه و هم برای مردم جهان. با این همه، بازدیدکنندگان از پاریس اغلب از خود می پرسند چرا نمی توانند اثری از باستیل بیابند، همان قلعه ی قرون وسطایی که تسخیرش در 14 ژوئیه ی 1789 چشم گیرترین لحظه ی انقلاب به شمار می آمد. «فاتحان باستیل»، که مصمم به تخریب نماد استبداد بودند، بلافاصله این سازه را ویران کردند. حتی ستون وسط میدان شلوغ باستیل هم ربطی به 1789 ندارد؛ این ستون یادبود کسانی است که در قیام دیگر یک نسل بعد، «انقلاب ژوئیه» 1830، جان باختند. میراث انقلاب فرانسه نه در بناهای تاریخی بلکه در آرمان های آزادی، برابری و عدالت یافته می شود که هنوز هم الهام بخش دموکراسی های مدرن است. فرانسوی ها در 1789 فقط برای استقلال ملی خود نمی جنگیدند: آن ها می خواستند اصولی را بنا کنند که اساس آزادی انسان ها در همه جا باشد. کتاب حاضر که بنا به سنت مکتب تاریخی آنال نوشته شده، با جزئیاتی تحسین برانگیز این آمال و آرزو را در زندگی زنان و مردان فرانسوی در آستانه و در خلال انقلاب فرانسه شرح می دهد. قوت تحلیلی و شرح توصیفی نویسنده با نگاهی بی پیش داورانه این کتاب را که در دو جلد منتشر شده است به منبعی غنی برای بررسی انقلاب کبیر فرانسه بدل می کند. نوشتار پیش رو جلد اول این مجموعه است که دو بخش نوشته شده است. بخش اول حوادث ابتدا تا سال 1793 و بخش دوم رویدادهای سال 1793 تا 1799 را در بر می گیرد. لازم به ذکر است که نویسنده تلاش کرده تا در نگارش حوادث مربوط به انقلاب فرانسه به تمامی زمینه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، فکری و حتی طبیعی انقلاب بپردازد و انقلاب را با توجه به این زمینه ها در متن جهان سده ی هجدهم، اروپای سده ی هجدهم و فرانسه ی سده ی هجدهم مورد کاوش قرار دهد. وی در این واکاوی نه ساختارهای سیاسی و قانونی و اجتماعی را مغفول گذاشته و نه حرکت رو به پیش علم و ادب و فکر را و نه اوضاع و احوال فرهنگی و اقتصادی طبقات مختلف مردم را. به این ترتیب این کتاب منبعی گران قدر درشناخت دقیق علل، زمینه ها و پیامدهای یکی از بزرگ ترین انقلاب های جهان یعنی انقلاب فرانسه است.

در دنیای مدرن امروزی آگاهی از تاریخ علم ضروری و در واقع بخشی از سواد فرهنگ عمومی است، زیرا ما در جهانی زندگی می کنیم که به شدت متأثر از علم است، اما تاریخ فیزیک مدرن مخصوصا فیزیک کوانتوم برای تاریخ نگاران معمای شگفت انگیزی است. مکانیک کوانتومی یکی از موفقیت های بزرگ فیزیک مدرن است، ولی ایده هایی که آن را قدرتمند می کند، می تواند گیج کننده و متضاد باشد. اگر آغاز تاریخ مکانیک کوانتوم کشف «ثابت کنش پلانک» توسط ماکس پلانک در سال 1900 باشد، این نظریه بیش از یک قرن قدمت دارد و به نظر می رسد این زمان برای درک کامل مفاهیم نظریه و کنار آمدن با ایده های آن دربارۀ تصادف، علیت و سرشت واقعیت فیزیکی کافی بوده باشد، اما با گذر زمان حیرت ما نه تنها کاهش نیافته بلکه افزون شده است. مکانیک کوانتوم شاخه ای از علم فیزیک است که با اجزای خیلی کوچک مانند اتم ها و ذرات بنیادی که جهان فیزیک را می سازد سروکار دارد. اما شواهد روزافزونی وجود دارد که آثار مکانیک کوانتومی را درهر مقیاسی می توان یافت. این نظریه در واقع با تحقیقات ماکس پلانک روی تابش جسم سیاه شروع شد و سپس با تحقیقات دانشمندان مشهور و بزرگ دیگر نظیر اینشتین از پیشگامان نظریه ی کوانتوم بود، پیش رفت. بنابراین مکانیک کوانتوم نظریه ای انقلابی است، زیرا مفاهیم علمی بسیار بدیهی و کاملا تصدیق شده با تجربه را که جای تردید ندارند، تغییر داد. همچنین نظریۀ کوانتومی گذشته از تحول عظیمی که در تکنولوژی ایجاد کرده، از این رو حائز اهمیت است که سازو کار طبیعت، سازو کار کوانتومی است و این نظریه قدرت بی نظیری در پیش بینی و مداخله در طبیعت دارد.

این کتاب به اختصار داستان تاریخی مکانیک کوانتومی را بدون هیچ فرمول ریاضی، از پیشرفت های اولیۀ پلانک و اینشتین، در آغاز قرن بیستم تا مرزهای محاسبات کوانتومی و گرانش کوانتومی ارائه می دهد. این اثر که با رویکرد تاریخی نوشته شده، علاوه بر دانش آموختگان فیزیک، برای مخاطبان عمومی نیز که درمورد برخی از مهم ترین تحولات علم مدرن کنجکاوی زیادی دارند، جذاب و خواندنی است.

تاریخ اسلام، تصویر عملی و جنبۀ تطبیقی اسلام و تعالیمش در قرون ابتدایی است؛ از همین رو دشمنان اسلام از گذشته تاکنون تمام تلاش خود را مبذول داشتند تا گرد کهنگی بر آن پاشیده و آن را محل شک و شبهه قرار دهند، تا این که خطا و اشتباه، شایع شد و موارد صواب ودرست بر بسیاری از محققان مخفی ماند و کار به آن جا رسید که روایات صحیح، برای برخی افراد، عجیب و غریب به نظر می رسید؛ زیرا آن روایات را کم شنیده بودند و روایات دیگر مشهورتر شده و بیشتر نشر داده شده بود. بنابراین، نیاز فوری احساس شد تا برای پاکسازی تاریخ اسلام از روایاتی که فاقد اصالت و صحت هستند، اقدامی عملی انجام شود؛ زیرا این ها روایاتی بودند که اخباری ها آن را رواج داده و با روایات صحیح آمیخته بودند. سپس متاخران آمدند و تمامی این روایات را بنابراین که تاریخ اسلام هستند، فرا گرفتند. از این رو فریادها برای اقدام جهت ثبت دوبارۀ تاریخ اسلام و تفکیک تاریخ اصیل از موارد منتسب به  تاریخ و ضرورت نقد روایات و راستی آزمایی آن ها بر اساس رویکرد اصیل علمی، بلند شد.

موضوع این رساله، تلاشی برای مشارکت دراین پروژۀ عظیم است و آن چه نویسنده را به انتخاب این موضوع برانگیخت، چندین امر بوده که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

1. علاقه به مشارکت در خدمت به تاریخ اسلام و پاکسازی آن بخش از تاریخ که با دسیسه ها و اباطیل آمیخته شده است.
2. یک پژوهش خوب در رابطه با تاریخ، نیازمند نقد منابع است تا شناخت مبانی و اصول آن منابع و رویکردها و جهت گیری های مؤلفان آن، شناخته شود. همچنین نیازمند آن است تا هرچه را که می آوریم، به منبعش اسناد دهیم تا خواننده متوجه ارزش روایت و جایگاه و منزلت آن شود.
3. این راوی (ابومخنف) که موضوع این پژوهش است، به عادل بودنش خدشه وارد است و رویکردی انحرافی دارد. تعداد روایات او در تاریخ طبری، به حدود ششصد روایت می رسد که شامل بازۀ زمانی وفات پیامبر (ص) تا سال 132 هجری می شود و عبارت است از زمان تشکیل امت اسلام و شکل گیری نظام اسلامی و برپایی آشکار نخستین دولت اسلامی که نمونه ای پیروی شده و الگویی برای تمامی دوران های بعدی به شمار می رود. بنابراین شکی نیست که هرگونه تلاش برای مکدر نمودن چهرۀ درست آن نه تنها موجب توقف تأثیرگذاری آن دوره بر تصور تاریخی نمی شود بلکه تأثیرات آن در گذر زمان، به سایر تلاش ها جهت پیگیری و اقتدا به آن، تسری خواهد یافت.
4. ارائۀ خدمت به تاریخ طبری با توجه به اهمیت و ارزش علمی آن که منبع اصلی این شاخۀ علمی به حساب می آید و مورخان بعدی در رابطه با قرون ابتدایی که موضوع کتاب طبری است، آن را مرجع خود قرار می دهند.
5. برترین دورۀ زمانی درتاریخ اسلام، قرنی است که رسول الله (ص) و صحابۀ گرانقدر او در آن زیسته اند؛ زیرا این دوره، چهره ای درخشان در تاریخ این امت به شمار می رود، روزگاری که پیشوایان مردم و بزرگان شان و حافظان و راویان دین در آن می زیسته اند و حقی که آن ها بر گردن ما دارند، این است که زندگینامه و سیرۀ آنان را از افزوده های نادرست و جعلی محافظت نماییم.

مطالب این نوشتار در دو باب دسته بندی شده است. باب اول به ابومخنف و روایات او در مورد خلافت ابوبکر و عمر و عثمان اختصاص دارد، که شامل سه فصل می شود. در فصل اول درباره ابومخنف لوط بن یحیی مطالبی آمده است. در فصل دوم روایات ابومخنف در باب خلافت ابوبکر بیان شده است. فصل سوم، روایات ابومخنف را در باب خلافت عمر و عثمان ذکر می کند.

در باب دوم روایات ابومخنف در مورد خلافت علی (ع) آمده است. این باب دارای چهار فصل است. در فصل اول، بیعت با حضرت و تعیین والیان بیان شده است. در فصل دوم واقعۀ جمل شرح داده شده،  و در فصل سوم و چهارم به ترتیب جنگ صفین؛ حکمیت و خروج خوارج ذکر شده است.

اسنادی که در این مجموعه ارائه می شود، اسناد و گزارش هایی است دربارۀ یکی از مهم ترین و پرمخاطره ترین حوادث تاریخ معاصر ایران، یعنی لشکرکشی بلشویک ها به ایران در اواخر بهار 1299 به بهانۀ اعادۀ چند کشتی برجای مانده از قوای شکست خوردۀ ژنرال ضد انقلاب یعنی دنیکین در انزلی. بلشویک ها که اکثریت حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه بودند سرانجام با توفیق سرکوب نیروهای مخالف خود و تثبیت نظام برآمده از کودتای اکتبر 1917، پس از چند سال جنگ های داخلی، سرانجام حزب کمونیست اتحاد شوروی را تشکیل دادند. طی این رویداد ایران بار دیگر درگیر تبعات ناشی از خوی و خصلت مداخله جویانۀ روس ها شد که این بار تحت عنوان صدور انقلاب و پیاده کردن نیروهای نظامی در انزلی در بهار 1299 بود. اسناد و گزارش های گردآمده در این مجموعه علاوه بر ترسیم شمّه ای از تحولات این حوزه در خلال حضور بلشویک ها و اقدام آن ها برای تبدیل شورش جنگل به یک جمهوری انقلابی و تلاش های دیپلماتیک ایران برای متقاعد کردن مسکو به فراخوان نیروهایش از ایران (گیلان) که در نهایت به صورت امضاء قرارداد مودّت در فوریۀ 1921/ اسفند 1299 میان ایران و شوروی صورت نهایی به خود گرفت، تصویر جامعی به دست می دهد. این اسناد و گزارش ها به گونه ای که از فهرست تفصیلی این اسناد درابتدای کتاب نیز برمی آید علاوه بر ترسیم وضعیت کلّی ایران آن دوره، گوشه ای از این تحولات را نیز پوشش می دهد. اکثر این اسناد و گزارش ها در خلال بررسی هایی که نگارنده در اواخر دهۀ 1370پیرامون مناسبات ایران و قفقاز در فاصلۀ سال های پایانی جنگ جهانی اول تا استقرار بلشویک ها درآن سامان درآرشیو وزارت امور خارجه صورت داد، شناسایی و گردآوری شدند و در مرحلۀ بعدی، تصمیم بر تدوین و انتشار آن ها به صورتی علیحدّه گرفته شد. این اسناد و گزارش ها از لحاظ اشتمال بر کل داده ها، مجموعۀ کاملی نیستند، ولی با این حال، انتشار همین مجموعه نیز با تمام  کاستی هایش می تواند برای پژوهشگران تحولات ایران معاصر مفید واقع شود.   

کتاب بهار کردی حاصل تجربیات بیست سالۀ نویسنده به عنوان یک متخصص و پژوهشگر حوزۀ مسائل کردی است. وی که طی این سال ها مشاغلی را در کنگرۀ آمریکا عهده دار بوده و نیز مناصبی را در هیأت مقامی رسمی یا در اتاق های فکری و مؤسسات و دانشگاه های مختلف عهده دار بوده، بر مبنای این تجربیات اشاره می کند که کردها یکی از بهترین و قابل اعتمادترین دوستان آمریکا در خاورمیانه به شمار می روند. داستان این تجربه اندوزی از خلال رویدادهایی به دست آمده که در گذشته اتفاق افتاده است. این نوشتار که انقیاد کردها را از سوی قدرت های عرب و عثمانی و ... در طول یک سده به کاوش می  نشیند، نشان می  دهد که چرا کردها از مردمانی قربانی، درحال تحول به سوی یک جامعۀ منسجم سیاسی هستند. دیوید فیلیپس در این کتاب فروپاشی و شکنندگی عراق را پیش بینی نموده و استدلال می نماید که استراتژی آمریکا و منافع امنیتی این کشور از طریق همکاری و مساعدت با کردها در جایگاه خاکریزی درمقابل داعش و افراط گرایی اسلامی به هم رسیده اند. این اثر افکار عمومی را تشجیع می نماید تا به گونه ای  انتقادی عصر پسا – استعماری را مورد مداقه قرار داده و بی عدالتی و ناکارآمدی دولت هایی را که توسط قدرت های بزرگ آن عصر تأسیس شدند بشناسند؛ سویۀ دیگر این کتاب ارائۀ منظرهای جدیدی است که درباب حاکمیت و دولت شدگی به نمایش می گذارد. پیترگالبرایت دیوید فیلیپس سالهاست که حامی مسالۀ حقوق بشر در کردستان است. فیلیپس از معدود متخصصان آشنا با مسائل تمامی بخش های کردستان بوده و از همین رو قادر به نگاشتن چنین اثری به عنوان پیمایشی کارا از جایگاه مردمانی شده است که اکنون درکانون استراتژی سیاست خارجی آمریکا قرار دارند. بدین ترتیب دانستیم که کردها اکنون در یک تقاطع تاریخی قرار گرفته اند و این اثر نیز راوی داستان سرگذشت آن هاست.

کتاب حاضرنوشته ی آندره میکل، تاریخ دان، خاورشناس و متخصص زبان و ادبیات عرب است. وی در این نوشتار دوران های مختلف ادبیات عرب را از پیش از اسلام تا عصر معاصر با نگاهی دقیق، علمی و نقادانه مورد بررسی قرار داده است. شارل پلا، عربی دان و خاورشناس معروف فرانسوی در مقدمۀ کتاب خود -«تاریخ زبان و ادبیات عرب»- دربارۀ ی این اثر می گوید: کتاب میکل که به ضرورت موجز نوشته شده سخت پرمحتوا و شگفت است. ترجمۀ فارسی این اثر نیاز دانشجویانی را که پیوسته تمایل دارند کتابی کم حجم در زمینۀ مطالعات خود در اختیار داشته باشند ونیز آنان که به دنبال گسترش دانش عمومی خود هستند برآورده می سازد.

این کتاب حاوی چهار فصل است. در فصل اول با عنوان ادبیات پیروز؛ پیرامون قرآن و شعر عرب و وضعیت آن تا حدود سال 107 قمری، و نیز شعر شامی – عراقی در عصر امویان و شعرهای عاشقانه در آن دوره مطالبی آمده است. فصل دوم که ادبیات تلاقی فرهنگ هاست، درباره ی شعر در دورۀ خلافت عباسیان، شعر طرب، شعر سنّت، شعر اخلاقی و آیینی، شعر اندلس،  نثر عربی کلاسیک و اوضاع و احوال آن، همچنین ادبیات، جغرافیا، نثر مسجع و ادبیات عامیانه سخن گفته است. فصل سوم: ادبیات خاطره، به مطالبی چون دانشنامه نگاری، شکل های بدیع جغرافیا و تاریخ، ابن بطوطه و ابن خلدون، حکایت و داستان های بلند اختصاص یافته است. در فصل پایانی یعنی فصل چهارم: ادبیات نهضت، مراحل عمدۀ نهضت، ابزارهای بیان، شعر، نثر: رساله ها و تئاتر، نثر: داستان بلند و داستان کوتاه آمده است.

باباخان پسر حسین قلی خان جهانسوز در 26 سالگی پس از به قتل رسیدن عموی خود آقامحمدخان موسس سلسلۀ قاجاریه، به عنوان دومین شاه این سلسله در سال 1212 ق در تهران تاجگذاری کرد و در 68 سالگی پس از 37 سال سلطنت بر مردم و سرزمین ایران فوت کرد. دوران حکومت او، یکی از مهم ترین ادوار تاریخ ایران به شمار می رود. دورانی که قدرت های جهانی آن زمان (فرانسه، روس، انگلیس) برای دستیابی به منافع خود در زمین بازی سیاست، همواره به ایران به عنوان یک مهرۀ کارگشا  توجّه می کردند و متأسفانه افرادی که خبره در سیاست و آگاه به حرکت قدرت های بزرگ جهانی باشند، درمیان دولت مردان فتحعلی شاه قاجار نبود، تا ضمن خنثی کردن اقدامات سوء، بتوانند از معاهدات بین دولی برای کشور ایران ظرفیت های جدیدی خلق کنند؛ برای همین یکی از میراث شوم قاجاریان و البته فتحعلی شاه، از دست دادن سرزمین های پهناوری درشمال غرب ایران بود. دومین میراث فتحعلی شاه قاجار برای تاریخ ایران، تعدد زنان و فرزندان او بودند. این تعدد فرزندان نیز در زمان سلطنت وی و حتی پس از درگذشتش، اوضاع داخلی ایران را برهم زد. چرا که هرکدام از شاهزادگان، متوقع حکومت شهر و دیار یا جاه وجلال خاصی برای خود بودند. که این موضوع باعث شد تا مردم ایران در نواحی مختلف مورد تعدی بی شماری قرار گیرند.

نوشتار پیش رو اثری است که فتحعلی شاه قاجار (1250- 1186 ق) آن را در آخرین سال زندگی اش تقریر کرده تا به وسیلۀ آن بینندگان حاضر را تذکری و آیندگان غایب را تفکری حاصل آید. این کتاب به نوعی حسب حال، زیست نامه و یا سرگذشت نامۀ فتحعلی شاه قاجار است. گزارش او دربارۀ تعداد سپاهیان و نیز جواهرات سلطنتی از نکات مهم این کتاب است.

فرشتگان درمنظومۀ الهیات مسیحی جایگاهی خاص را به خود اختصاص داده اند و این امر ناشی از حضور پررنگ آنان درکتاب مقدس است. متآلهان مسیحی از آباء تا عصر حاضر در این زمینه قلم زده و آثار مفصل و مجمل فراوانی نوشته اند. اثر حاضر که بر میراث آباء و کتاب مقدس تکیه زده، با نگاهی جامع، زوایای گوناگونی از نگاه قرون وسطا به فرشتگان را بررسی کرده است. دنیای مرموز قرون وسطا که کلیسا بر آن حکمرانی می کرد حاوی روایاتی دلنشین و جذاب از فرشتگان است که در زبان فارسی چه از حیث ترجمه و چه از حیث تآلیف بسیار اندک مورد توجه واقع شده است. لذا ترجمه این اثر انجام شد تا راهی برای مطالعه و انجام سایر پژوهش های علمی دراین زمینه تا حدی هموار گردد.

از زیارتگاه های بزرگ وقف شده تا گمانه زنی های مابعدالطبیعی حکمای مدرسی بزرگ قرن سیزدهم، فرشتگان در چشم انداز فیزیکی، زمانی و فکری ناحیۀ غرب قرون وسطا نفوذ کردند. مجسمه ها، شیشه های رنگی، سکه ها، لباس های کشیشی و نشان های زائر همگی تصاویری از ارواح آسمانی را نشان می دادند. هر 29 سپتامبر درعید سنت میکائیل، روحانیون در سراسر جهان مسیحیت برای فرشتۀ میکائیل و هم پیمانانش موعظه و دعا می کردند. در قرن سیزدهم، فرشته شناسی به بخش رسمی و ضروری برنامۀ درسی الهیات در دانشگاه پاریس تبدیل شده بود. موضوعات مربوط به فرشتگان آنقدر فراگیر بود که نسخۀ خطی یک نمایشنامه مربوط به معجزه درقرون وسطا صحنۀ مراحلی را نشان می دهد که فرشته ای مردی را با «طی الارض» از مکانی به مکان دیگر می فرستد. در قرون وسطا فرشتگان در همه جا حضور داشتند. اکنون چگونگی نفوذ فرشتگان در جامعۀ مسیحی قرون وسطا موضوع کتاب حاضر است که در چهار بخش تنظیم شده است. دو بخش اول این پژوهش، کتاب مقدس و الهیات آکادمیک، حقایق اساسی در مورد فرشتگان، محتوای اعتقادات رسمی و باورهای قرون وسطا در مورد ارواح آسمانی را نشان می دهد. این دو بخش همچنین گزاره های راست کیشی در مورد فرشتگان را که توسط الهیدانان برجستۀ قرون وسطا ارائه شده، بیان می کند. بخش سوم موضوع فرشتگان و نظام های دینی را مورد بررسی قرار می دهد. در بخش چهارم و پایانی پیرامون فرشتگان و کلیسای قرون وسطا مطالبی آمده است.   

فخری هروی؛ شاعر، دانشمند، مترجم و صوفی که در باب جنبه های مختلف هنر، شعر نوشته است. نام او سلطان محمد و نام پدرش محمدامیر بود. پدر فخری نیز شاعر بود که اسم مستعار امیری را برای خود برگزید. چنانکه «فخری» نیز تخلص شعری سلطان محمد بود که مکرر در اشعار خود آن را به کار برده است. همچنین وجود صفت نسبی «هروی» در کنار تخلصش، به زادگاه و سکونتگاه وی یعنی هرات اشاره دارد. فخری از مدح سرایان شاهان صفوی بود. او کتاب هفت کشور خود را به نام و مدح شاه اسماعیل و برخی اطرافیان وی مزین کرده است. فخری در لطایف نامه نیز ارادتش به صفویان را با نام بردن از شاه اسماعیل و وکیل او کمال الدین شاه حسین اصفهانی و مدح  آن ها آشکار کرده است. او نخستین شرح احوال قسم ششم لطایف نامه را به معرفی خواجه میرک، وزیر زینل خان شاملو، حاکم وقت خراسان اختصاص داده است. او همچنین در لطایف نامه سه نفر دیگر از درباریان شاه اسماعیل را هم ستایش کرده است. چرا که این سه نفر به دستور شاه اسماعیل در سال 928 ق وارد خراسان و هرات شدند تا به سمت هایی منصوب شوند. فخری از میان افراد فوق به تدریج با خواجه حبیب الله ساوجی وزیر وقت، صمیمیت خاصی پیدا کرد و از روی ارادتی که با او داشت تحفة الحبیب و رسالۀ معما را به نام و ستایش خواجه مزین کرد و حتی نام تحفة الحبیب را از اسم  او برگرفت.

خراسان در اواخر عهد تیموری مکررا هدف تاخت و تاز ازبکان قرار گرفت و امنیت سابق خود را از دست داد. قتل و غارت ازبکان در اواخر حکومت شاه اسماعیل و اوایل حکومت شاه تهماسب صفوی نیز تکرار شد و حتی به عهد شاه عباس اول هم کشیده شد. در این بحبوحه، بسیاری از شاعران، خراسان را به مقصد شبه قاره و ممالک عثمانی ترک کرده بودند؛ اما فخری به هرات و خراسان دلبستگی داشت و تا هشت سال بعد از درگذشت حامی و ممدوح خود، خواجه حبیب الله، ساکن هرات بود تا اینکه در 940 ق به قصد ادای فریضۀ حج، به سوی مکه حرکت کرد؛ اما معلوم نیست که به چه دلیل مسیر سفر را از مکه به سوی سند تغییر داد. سند از لحاظ جغرافیایی پل ارتباطی خراسان و هند بود و نسبت به خراسان امنیت بیشتری، خصوصا برای شاعران و نویسندگان ایرانی داشت. بنابراین فخری نیز مانند بسیاری از کوچندگان خراسانی مدتی در آنجا اقامت گزید. ورود فخری به سند با حکومت میرزا شاه حسن ارغون بر آنجا مصادف بود. از این رو فخری از همان ابتدای ورود به ملازمت شاه حسن و همسرش، حاجیه ماه بیگم درآمد و صمیمیتش با شاه به حدی رسید که روضة السلاطین، صنایع الحسن و تضمینات را به نام و مدح وی مزین کرده است. دربار شاه حسن پناهگاه خوبی برای شاعران و نویسندگان کوچیده از خراسان بود و شاه حسن در حمایت این گروه کوشا بود خصوصا که دربار او مکانی برای برگزاری محافل ادبی، قرائت، ستایش و نقد شعر بود. مجلس آرای، نخستین تذکرۀ شاعران هجوگو در تاریخ ادبیات فارسی است که فخری هروی آن را بین سال های 963-962 ق درسند تآلیف کرده و در آن به نقل اشعار و ذکر پراکندۀ احوال شاعران هجوگو در قرن های چهارم تا دهم هجری پرداخته است. اهمیت این تذکره، جز سودمندی از منظر نوع ادبی هجو، تاریخ ادبیات و نقد ادبی، در ثبت اشعاری از شاعران معاصر مؤلف یا نزدیک به عصر او درحوزۀ ادبی هرات و سند است.

بررسی نقش زنان و بازتاب سیمای آن ها در شاهنامه، از جمله بحث هایی است که همیشه مورد مناقشۀ اهل تحقیق بوده و هنوزهم تلقیات نادرست دربارۀ آن ها به پایان نرسیده است. با آنکه حماسه میدان مردان است، زنان در هیچ اثری به زبان فارسی، به استثنای ویس و رامین، نقش فعال زنان شاهنامه را ندارند و جالب اینکه این نقش فعال در بخش حماسی این کتاب چشمگیرتر است تا در بخش تاریخی آن، که باید آن را به حساب تأثیر ادب اشکانی بر خداینامه و از آنجا بر شاهنامه گذاشت.

زنان شاهنامه در همۀ مراحل زندگی نقشی کوشا دارند، چه دردوران دوشیزگی، چه در نقش همسر، چه در نقش مادر، چه در نقش زنان رزمنده، چه در نقش زنان سیاست پیشه و حتی در نقش دایه، ندیمه، فروشنده و غیره. اگرچه در توصیف زنان شاهنامه تنها به اندام و زیبایی، خرد و توانایی و عفت و پارسایی آن ها توجه شده، ولی در حقیقت نقش کوشا و کارکرد فعال آن هاست که ایشان را از زنان دیگر ادب فارسی که بیشتر طعمه و غنیمت اند، متمایز می کند. از سوی دیگر، در شاهنامه نیز مانند دیگر آثار ادب باستان در جهان، گهگاه نظریات منفی نسبت به زن پیش می آید که بیشتر نظرات منفی اشخاص مرد کتاب نسبت به زن است که در مأخذ شاعر بوده و از میان این نظریات منفی، کمتر موردی است که بتوان آن را به خود سراینده نسبت داد. در مقابل، همان گونه که اشاره شد، نقش کوشای زنان در همۀ مراحل زندگی، این کتاب را در میان دیگر آثار ادب فارسی، از این بابت نیز ممتاز کرده است. بنابراین اینکه کسانی با استناد به برخی بیت های الحاقی شاهنامه، آن را اثری زن ستیز نامیده اند، چیزی جز ناآگاهی از محتوای این کتاب و دیگر آثار ادب فارسی و یا غرض ورزی های برخاسته از بینش های سیاسی و غیرملی نیست.

اثر حاضر از دو بخش تشکیل شده که هر یک حاوی چند فصل است:

بخش نخست: دربارۀ برخی زنان شاهنامه

فصل یکم: زنان نژاده

فصل دوم: زنان نانژاده

بخش دوم: جایگاه زن در شاهنامه

فصل اول: جایگاه دختران در خانۀ پدری

فصل دوم: پیمان زناشویی

فصل سوم: انواع مختلف ازدواج

فصل چهارم: جایگاه زن در زندگی زناشویی

فصل پنجم: جایگاه زن در اجتماع

تاریخ علم، رشته و شاخه ای از تاریخ است که به بررسی چند و چون تغییر درک انسان از دانش و علم و فناوری در درازای هزاره ها می پردازد؛ و اینکه چگونه این درک، دستیابی به پیشرفت علمی نوین را برای ما ممکن ساخته است.از جمله زمینه های پژوهش دراین رشته را می توان به تأثیرات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بر علم و دانش و فناوری اشاره کرد.

این کتاب مجموعۀ چهارده مقاله درتاریخ علم است که در یک بازۀ زمانی تقریبا پنجاه ساله به نگارش درآمده است. موضوع مقالات این مجموعه مباحثی است که شامل کلیات تاریخ علم و تاریخ علم به طور کلی و تاریخ علوم یونانی از قبیل طب، نجوم و نیز علم در دورۀ اسلامی و درایران و نجوم کوپرنیکی می شود. در این مجموعه، مقاله هایی مفصل وجود دارد که اختصاصا برای درج در این کتاب تألیف شده اند ونیز مقاله هایی که قبلا به نگارش درآمده بوده ولی منتشر نشده بوده اند که برای نخستین بار اینجا منتشر می شوند. نکتۀ قابل توجه این است که مقالات این مجموعه نه آن اندازه تخصصی است که تنها برای گروه محدود متخصصان تاریخ علم سودمند و قابل فهم باشند و نه آن اندازه عمومی است که به کار همگان بیاید و یا جنبۀ تبلیغی و تشویقی داشته باشد، بلکه مقالاتی هستند که می توانند چشم اندازی گسترده از تاریخ علم را برای همۀ تحصیل کرده ها، به ویژه دانشجویان حوزۀ تاریخ علم و علاقمندان به این رشته، ترسیم کنند. به این ترتیب این مقالات برای متخصصان تاریخ علم «عمومی» و برای دیگران «تخصصی» محسوب می شود. بدین معنی که در آن ها گره ناگشوده ای از تاریخ علم  گشوده نشده و کشفی تازه به دست داده نشده که متخصصان و اهل فن بدان نرسیده باشند، اما از جنس کتاب هایی هم که برای آگاهی و تشویق عموم مردم نگاشته می شود نیست. بلکه حاوی اطلاعات و معلوماتی است که دون سطح علمی متخصصان و فوق سطح علمی غیر متخصصان است و مخصوصا می تواند در آغاز راه تحصیل برای دانشجویان رشتۀ تاریخ علم مفید باشد و علاوه بر آن ها، برای محصلین و اساتید سایر رشته ها نیز که این درس را می خوانند نیز سودمند خواهد بود.   

بنا به نظر اهل علم، اصطلاح زبان به یکسان هم برای معنایی به کار می رود که در ذهن است و هم برای صدایی که شنیده می شود. ابو حسین بصری (عالم متکلم/ متوفی 436 هجری) می گوید گفتار از صداهایی که شنیده می شوند و متمایز و قرادادی اند، تشکیل می شود. زبان و اندیشه در جهان اسلام تمهیدی است بر خوانش جدید قدیم (بازخوانی) تا بتواند در پرتو این بازخوانی به محک قدیم با جدید (نقد) دست یابد و زمینۀ اندیشه به زبان را دوباره فراهم کند.

روایت زبان چونان امری همیشه بوده که رفته رفته کابرد می یابد و سپس در تاریخی برای آن قواعد وضع می شود و بعد آن قواعد نظم می یابند و در نهایت چه بسا برای نظم آن علت جویی شود. روایت چگونگی شکل گیری قواعد زبان و سپس نظم وقواعد آن؛ روایت برخورد نحو عربی با منطق یونان وچگونگی کنش و برهم کنش آن ها از منافات تا تضاد تا تلفیق و در نهایت تلاش برای استقلال از یکدیگر.

کتاب حاضر مشتمل بر 9 فصل است که عناوین آن را از نظر می گذرانیم:

فصل اول: پیشگامان نحو و منطق

فصل دوم: تأثیر یونانی و سریانی بر نحو عربی بین رد و قبول

فصل سوم: تفسیر معرفت شناسی شکل گیری نحو عربی

فصل چهارم: رویکرد تجربی در کتاب سیبویه

فصل پنجم: مدارس بصره و کوفه و آغاز امتزاج نحو با منطق

فصل ششم: طرح پیوند منطق و نحو نزد نحویون قرن چهارم هجری

فصل هفتم: جدل بین منطق و نحو و سعی فارابی و غزالی در مهار هر یک

فصل هشتم: ابن حزم و چالش فرهنگ منطقی نحویون اندلس

فصل نهم: طغیان گرایش منطقی نزد نحویون متأخر

این کتاب روایت گر یکی از ادوار سخت، اسفناک و پررنج برای مردم ایران در تاریخ است؛ دوران رقابت دو قدرت بین المللی در همسایگی ایران، یکی در شمال و دیگر در جنوب برای دست اندازی هرچه بیشتر بر منابع طبیعی و تمامیت ارضی ایران، که بیشترین لطمه را به جنبش آزادی خواهی ایرانیان و مشروطیت وارد کرد. هرچند با ورود آلمان به منطقۀ خاورمیانه و تجدیدنظرطلبی سیاست خارجی آن کشور با انگیزۀ به چالش کشیدن امپراتوری بریتانیا و تغییر موازنۀ قوا، و تمایل و تلاش ایران برای اتحاد با آن کشور تحت عنوان «قدرت ثالث» بارقه هایی از امید پدیدار آمد اما همین مسئله به اتحاد امپراتوری روسیۀ تزاری و بریتانیا انجامید و اختلاف طرفین با وجه المصالحه قرار گرفتن ایران مرتفع شد. به تبع قرارداد 1907 که ضربۀ مهلکی بر پیکرۀ جنبش مشروطیت وارد کرد، در کنار منطقۀ بی طرفی که تحت ادارۀ دولت مرکزی ایران بود، عملا شمال ایران ملک مطلق تزار و جنوبش از آن بریتانیا شد. این شرایط تا 1914 به وقت خود باقی بود و با برافروخته شدن آتش جنگ بین المللی، کورسویی از امید پدیدار شد تا بلکه با اتکای به آلمان و دول  محور، به یک قرن دست اندازی و دخالت روسیه و بریتانیا بر تمامی ارضی کشور و تاراج منابع طبیعی ایران پایان داده شود. هرچند فرصت طلبی ترک های عثمانی موجب شد تا سرنوشتی دیگر برای ایران رقم بخورد و احتمال وقوع هرگونه تغییر مثبتی از بین برود. تنها با وقوع انقلاب اکتبر 1917 بود که ایران فرصتی برای ادامۀ حیات سیاسی خویش یافت و یکی از طرفین این «بازی بزرگ» از میدان به در شد.

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر سدۀ نوزدهم تا پیش از آغاز جنگ جهانی اول وجهت گیری سیاست های این دو ابرقدرت در مواجهه با آن را به دست می دهد تا نگاه ما را به مقاصد و مطامع بازیگران بازی بزرگ روشن تر سازد. این کتاب به بررسی سیاست بریتانیا در قبال ایران در حد فاصل 1890 تا شروع جنگ جهانی اول در 1914 اختصاص دارد که به نوبۀ خود تبعات زیادی در وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران در سال های بعد به دنبال داشته است. این دوران به تعبیری نقطۀ اوج رقابت دو امپراتوری بزرگ آن دوران – روسیه و بریتانیا – در ایران بود. نویسنده، بازۀ زمانی مورد مطالعۀ خود را به دو مقطع قبل و بعد از سال 1905 تقسیم کرده است.

نهج البلاغه در زمرۀ کتاب های حدیثی به شمار می رود، ولی با ساختاری ویژه و درون مایه و برون مایه ای متفاوت. این کتاب عظیم مجموعه ای از کلام علوی است؛ کلامی در اوج بلاغت و متنی ادبی در ستیغ فصاحت، که جلوه های بلاغت در آن موج می زند و نمودهای فصاحت در آن حیرت آور است و محتوای آن ، فراتر از کلام بشر و فرودتر از کلام خالق است.  

ابن ابی الحدید، ادیب و شاعر، از آن دست افرادی است که با التفات به دریای معانی و مفاهیم نهج البلاغه در برابر آن سر تعظیم فرود آورده، آنگاه در قامت بزرگ ترین و مشهورترین شارح این کتاب ارزشمند و ماندگار، مجذوب کلام امیر بیان شده و کتاب ارزشمند شرح نهج البلاغه را نگاشته است. روش فهم سخن امام علی علیه السلام توسط ابن ابی الحدید معتزلی در نوع خود و با توجه به زمانی که وی در آن می زیسته، قابل توجه است. کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را دریابد و منابع او را برای تفسیر این گوهر مکتوب، اعتبارسنجی کند و لغزش های احتمالی شارح را بر اساس رجوع به منابع توضیح دهد. کتاب حاضر حاوی پنج بخش است:

بخش اول: کلیات، ابن ابی الحدید و شرح نهج البلاغه؛ در این بخش مباحثی چون گردآورنده های نهج البلاغه، شرح های نهج البلاغه، مروری بر زندگانی ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغۀ وی، ممیزات و ویژگی های منحصر به فرد شرح نهج البلاغۀ او نسبت به دیگر شرح ها و در پایان فقه الحدیث ارائه شده است.  

بخش دوم: روش فقه الحدیثی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه. عناصر مهم به کار گرفته شده در شرح کلام امام (ع) و استخراج روش های شارح برای شرح کلام امام (ع)، از مطالب مطرح شده در این بخش است.

بخش سوم: در این بخش منابع ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه که شامل منابع روایی، حدیثی، تاریخی، لغوی، فلسفی، کلامی، عرفانی و دیگر منابع متفرقه است، مورد شناسایی قرار گرفته است.

بخش چهارم: اصول نقد حدیث در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید. این بخش شامل رویکرد نقدی و نقدگرایی ابن ابی الحدید، اجتهاد محوری شارح در برخورد با روایات، روش ها و ملاک های نقد حدیث از دیدگاه ابن ابی الحدید، موضع شارح در مورد روایات مختلف و تعامل وی با آن ها و نقد ابن ابی الحدید به شارحان پیش از خود می باشد.

بخش پنجم: آسیب شناسی فقه الحدیثی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه. مطالب این فصل شامل: نقادی شارحان نهج البلاغه به ابن ابی الحدید، ارزیابی نقدها و دفاع از ابن ابی الحدید و نقد نویسنده به ابن ابی الحدید می باشد.  

سرزمین هند موزه ای زنده از تاریخ تمدن ایران است. رابطۀ عمیق و خاصی که دو تمدن ایران و هند در طول تاریخ داشته اند را به ندرت می توان میان دو منطقۀ مشابه دیگر یافت. این رابطه، فراتر از یک هم جواری جغرافیایی، مجموعه ای از ارتباطات فرهنگی و تمدنی بوده که بسیاری از ویژگی ها و تحولات طرفین را تحت تأثیر قرار داده است. حضور فرهنگ هندی در بسیاری از عرصه های فرهنگ مادی و غیرمادی جامعۀ ایرانی بخشی از این ارتباط بوده و تأثیری که ایران بر سرزمین هند از دوره های تمدن هخامنشی و حتی تمدن های ماقبل آریایی فلات ایران داشته، سبب شده است نوعی خویشاوندی عمیق فرهنگ بین این دو حوزۀ تمدنی شکل بگیرد. حتی طی یک دورۀ هشتصد ساله، ایرانیان مهاجر بخش بسیار مهمی از تمدن اسلامی هند را تحت سیطرۀ نفوذ خودشان داشته اند و زبان فارسی، زبان اصلی نخبگان سیاسی و فرهنگی و فکری هند بوده است. این این وضعیت به معنای سیطرۀ تام فرهنگ و زبان فارسی در هند نیست، بلکه بیانگر اهمیت و قابلیت های زبان و فرهنگ فارسی و ایرانی است. مهم تر از همه بیانگر قابلیت های بسیار بالای فرهنگ هندوستان است که برای توسعۀ خودش، به راحتی به شیوه های خلاقانه ای عناصر فرهنگی (زبان، مذهب، هنر و ...) را از سایر سرزمین ها می گیرد و در یک صورت بندی نوین، الگوهای خاص خودش را برای رشد فرهنگی ایجاد می کند.

موضوع بخش های مختلف این کتاب، فرهنگ اسلامی با تأکید بر شیعیان در سرزمین هند است. بررسی محدود این فرهنگ به خوبی، بیانگر تعامل سنت های اسلامی ایران با سنت های مذهبی و فرهنگی هندی در شکل دادن به اسلام و به خصوص تشیع هندی است. نویسنده در کتاب حاضر از یک سو تلاش کرده منطق فرهنگ اسلامی و تمدن اسلامی در هند را ذیل ایدۀ اسلام هندی مورد بررسی قرار دهد و خاص بودن و تمایز آن را با سیر حوزه های تمدنی در جهان اسلام نشان دهد و از سوی دیگر در مطالعۀ فرهنگی شیعی سعی نموده با بررسی عمیق در میان شیعیان لاکنو، این فرهنگ شیعی هندی را به عنوان بخشی کلیدی از همان فرهنگ اسلام هندی مورد واکاوی و تحلیل قرار داده و نشان دهد که تمدن هندی نسخۀ خاص خودش از فرهنگ اسلامی و شیعی را ایجاد کرده است؛ و این کار را به طوری شگفت انگیز و ظریف، به شیوه ای خاص انجام داده که او را از سرنوشت و سرگذشت اسلام و تشیع در ایران و عراق و مصرو ترکیه و... متمایز ساخته است. مبنای این مطالعات بیش از هرچیز مبتنی بر تجربه های میدانی نویسنده از مناطق مختلف اسلامی / شیعی هند است. مطالب در پنج فصل طبقه بندی شده است:

فصل اول: اسلام هندی؛ نگاهی به تمدن اسلامی در هند

فصل دوم: تمدن اسلامی هند؛ شکوفایی صورت های سمبلیک اسلام هندی

فصل سوم: تشیع هندی؛ تاریخ و فرهنگ مسلمانان شیعه در هند

فصل چهارم: آیین های رمضان و شعبان درمیان شیعیان هند

فصل پنجم: سیاست های هویت و تحولات مسلمانان درهند