SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

بخش‌های مهمی از جهان اسلام درگیر جهان جهانی دوم شدند. حدود 150 میلیون مسلمان در آفریقای شمالی و آسیای جنوب شرقی در حاکمیت انگلستان و فرانسه زندگی می‌کردند و مسکو نیز بر بیش از بیست میلیون انسان حکومت می‌کرد. در اوج جنگ هنگامی که ژاپن تا سرزمین‌های اسلامی آسیای جنوب شرقی پیشروی کرد و سربازان آلمانی وارد قلمرو مسلمانان در کشورهای شبه جزیره بالکان، آفریقای شمالی، کریمه و قفقاز شدند و به خاورمیانه و آسیای مرکزی راه یافتند، همه دولت‌های متحد و متفق به اهمیت سیاسی و راهبردی اسلام پی بردند.

در این زمان، ارتش‌ها برای پیروزی بر دشمن به هر ابزاری چنگ می‌زدند، رقابتی میان قدرت‌ها برای جلب نظر مسلمانان و بسیج آنها در جبهه خودی درگرفت. آلمان با پیشروی در شمال آفریقا و همچنین در اروپای شرقی و قفقاز وارد سرزمین‌ها مسلمان‌نشین شد و برای این که جبهه و پشت جبهه را ایمن و استوار نگاه دارد، باید به دو هدف دست می‌یافت: نخست باید رابطه خوبی با مسلمانان برقرار می‌کرد تا نارضایتی میانشان ایجاد نشود و دوم با توجه به وخامت وضعیت جبهه‌ها، باید مسلمانان را برای خدمت در جبهه آلمان ترغیب می‌کرد.

رهبران نازی برای تحقق این دو هدف می‌کوشیدند وجهه‌ای نیک ازخود نزد مسلمانان ترسیم کنند و پیوسته یادآوری می‌کردند آلمان آزادی دینی و سیاسی برای مسلمانان به ارمغان می‌آورد؛ آزادی سیاسی از سلطه بریتانیا و آزادی دینی و سیاسی از سلطه کمونیست‌های ملحد. آلمانی‌ها برای برقرار رابطه دوستانه با مسلمانان تمهیدات فراوانی اندیشیدند و حتی به سربازان خود آموزش دادند در مناطق مسلمانان‌نشین چگونه رفتار کنند تا هیچ مسلمانی آزرده‌خاطر نشود.

دیوید معتدل تاریخ‌نگار جوان آلمانی ـ ایرانی در کتاب پیش رو با بررسی دقیق انبوهی از اسناد، روابط آلمان نازی با مسلمانان را در دوران جنگ جهانی دوم بررسی کرده است.

کتاب حاضر به بررسی راه‌هایی می‌پردازد که حاکمان آلمانی چه در ورماخت و اس اس به طور خاص و چه در وزارت امور خارجه، وزارت تبلیغات و روشنگری ملی و وزارت سرزمین‌های اشغالی شرق برای ایجاد ارتباط و اتحاد با مسلمانان در مناطق زیر اشغال آلمان و دیگر جاهای وسیع جهان اسلام به کار بستند.

این کتاب با اتخاذ دیدگاهی فرامنطقه‌ای، سرزمین‌های مسلمان‌نشین از صحرای بزرگ آفریقا تا شبه جزیره بالکان و نواحی مرزی اتحاد اتحاد شوروی و فراتر را بررسی و شرایط گوناگون سیاسی و مذهبی را در این منطق توصیف می‌کند. این کتاب بیش‌تر به سیاست‌های آلمان می‌پردازد و در آن از تاریخ زندگی مسلمانان در مناطق جنگی در جنگ جهانی دوم یا پاسخ آنان به آلمان نازی بحثی صورت نگرفته است، اما تلاش شده مسئله مسلمانانی که مستقیما با سیاست‌های آلمان در قبال اسلام درگیر شدند و آن دسته از مسلمانانی که بیش‌تر به دنبال سیاست‌های خود بودند تا سیاست‌های دینشان بررسی شود.

در این اثر تلاش شده جایگاه اسلام در نقشه سیاسی و راهبردی جنگ جهانی دوم تشریح شود و به این منظور به تاریخ کلی‌تر سیاست‌های مذهبی آلمان در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. پژوهش حاضر به طور کلی به رابطه میان دین و قدرت، به ویژه دین به مثابه ابزاری در جهان سیاست و درگیری‌های نظامی می‌پردازد و به خواننده کمک می‌کند تا دریابد چگونه دولت‌ها برای گسترش نفوذ سیاسی و جنگ‌افروزی، فعالانه به دنبال استفاده از دین بودند.

فهرست مطالب:

مقدمه

پیشگفتار

بخش اول: مسائل بنیادین

منشأ رویدادها

سیاست‌های امپراتوری آلمان در زمینه اسلام

بسیج مسلمانان در طول جنگ جهانی اول

مباحث سال‌های بین دو جنگ جهانی و ژئوپولیتیک اسلام

رویکرد اسلامی برلین

وزارت امور خارجه و سیاست‌گذاری آلمان در قبال اسلام

ادارات دیگر و گسترش سیاست آلمان در قبال اسلام

مسئله ایدئولوژی

بخش دوم: مسلمانان در مناطق جنگی

اسلام و جنگ در آفریقای شمالی و خاورمیانه

اسلام، سیاست ضد استعماری و نبرد فرانسه

اسلام و تبلیغات چاپی در مناطق جنگی آفریقای شمالی

اسلام و برنامه‌های تبلیغاتی رادیویی در شمال آفریقا و خاورمیانه

واکنش‌های مسلمانان به چرب‌زبانی آلمان برای اسلام

واکنش‌های متفقین به چرب‌زبانی آلمانی برای اسلام

سربازان آلمانی و اسلام در مناطق جنگی شمال آفریقا

اسلام و جنگ در جبهه شرق

دین و نبرد در قفقاز

دین و فرمانروایی در کریمه

اسلام و حاکمیت غیرنظامی در کمیساریای رایش اوستلاند

حقایق جنگ و واکنش‌های شوروی

اسلام و نبرد برای تصاحب سرزمین‌های بالکان

سفر مفتی به بالکان

تبلیغات اسلامی در بالکان

مقامات آلمان و شخصیت‌ها و سازمان‌های مذهبی

خشنون و امیدهای واهی

بخش سوم: مسلمانان در ارتش

بسیج مسلمانان

مسلمانان در ورماخت

مسلمان در اس اس

اسلام و امور سیاسی در یگان‌ها

دین و سربازگیری

شعائر دینی و نظم و انضباط نظامی

روحانیون نظامی

حوزه علمیه روحانیون

اسلام و تبلیغات نظامی

افسران سیاسی و تبلیغات مذهبی

اسلام، مجلات نظامی و تبلیغات چاپی

تبعیض و محدودیت‌های اعتقادی

سقوط

سخن پایانی و ادامه دخالت‌ها تا مروز

نکاتی در مورد منابع

یادداشت‌ها

سخن پایانی و ادامه دخالت‌ها تا امروز

سپاسگزاری

نمایه

پیامبر اکرم صل الله علیه و آله بر اساس نخستین آیات وحی، سنگ زیرین بنای تمدن اسلامی را بر پایه ی علم و قلم استوار ساخت. آن حضرت همواره بر جایگاه و نقش کلیدی دانش و دانش اندوزی در رشد و توسعه فردی و اجتماعی تأکید می ورزید. در سده های بعدی هرچند یاران و پیروان آن بزرگوار تلاش کردند علم علم را بر دوش کشند و نظام دانش افزایی را زنده بدارند، رفته رفته مناسبات و تعاملات علمی، جای خود را به منازعات سیاسی و جنگ های داخلی داد. سالیانی دراز گذشت تا مسلمانان نیک دریافتند که قوه محرکه تمدن سازی اسلام در دانش و گرامیداشت عالم نهفته است؛ از این رو راهبردهای نظامی را که بر آتش اختلاف می دمید، رها کردند و بر راهبردهای فرهنگی، آموزشی و پژوهشی که وحدت ساز و تعالی بخش بود، روی آوردند. ستیغ این دگرگونی در سده ی چهارم و پنجم هجری قمری به بار نشست. فرق و مذاهب اسلامی در کنار یکدیگر و نه در برابر همدیگر، به تکاپوی علمی دامن زدند و از فاصله ها کاستند و بر غنای علمی خویش و جامعه ی اسلامی افزودند. بار دیگر دانش و دانشمند بر صدر جای گرفته و تمدن اسلام جان تازه ای یافت و خوش درخشید. در تاریخ تشیع، دوران غیبت تا سقوط دولت آل بویه (260-450)، عصر طلایی شیعیان است. در این دو سده، از یک سو بافتارهای بیرونی، زمینه را برای رشد علمی جامعه ی شیعه فراهم ساخت و از سوی دیگر شیعیان زیدیه، اسماعیلیه و امامیه در کنار یکدیگر قرار گرفتند و با الهام از آموزه های اهل بیت علیهم السلام، با درک بهنگام موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان اسلام به تناسب رویکردهای خود و با استفاده از بافتارهای درونی خویش، به تعامل سازنده با عصر شکوفایی تمدن اسلامی دست زدند و خیزش علمی بزرگی را برای تشیع به ارمغان آوردند.

این اثر خیزش علمی شیعه را در سده های چهارم و پنجم از زاویه بافتارهای بیرونی و درونی نهاد علم کاویده و به بررسی عوامل مؤثر در درخشش نماد این دوران، شیخ مفید، پرداخته است. تحلیل های تاریخی، بهره گیری از منابع معتبر و دست اول، وفور ارجاعات و مستندات تاریخی، دسته بندی های نو، توجه به ظرایف و دقایق گزارش های تاریخی و تمرکز بر مسئله دانش از جشم انداز تمدن سازی از جمله ویژگی هایی است که این پژوهش را از سایر پژوهش های این حوزه متمایز ساخته است.

فصل های این کتاب:

فصل اول: بافتارهای بیرونی خیزش علمی شیعه

فصل دوم: بافتارهای درونی خیزش علمی شیعه (در سه سده نخست)

فصل سوم: عوامل مؤثر در تبدیل شیخ مفید به مهم ترین نماد خیزش علمی شیعه در سده های چهارم و پنجم هجری قمری

فصل چهارم: معرفی جلوه های خیزش علمی شیعه در میراث علمی شیخ مفید

اندیشه ی سیاسی علامه سیدمحمدحسین حسینی طهرانی از ویژگی های خاصی برخوردار است. وی از معدود فقهایی است که در عرفان نظری و عملی و نیز حکمت متعالیه، ورودی بسیار جدی داشت و علاوه بر تلاش جدی در علوم اسلامی، فعالیت های اجتماعی و سیاس زیادی از خود نشان داد و حتی کتاب های مهمی درباره ی مسائل و معضلات اجتماعی و سیاسی نگاشت. موضع گیری های سیاسی و نظریات علمی و نیز راه حل های وی برای معضلات جامعه در حوزه ی فرهنگ و سیاست و حتی اقتصاد نشان می دهد که وی بر اساس منظومه ی فکری ای منسجم در حوزه ی اندیشه ی سیاسی و بر اساس الگوی ولایت سیاسی فقهای عارف، به این مسائل ورود می کند. این منظومه ی فکری، از محتوای خاصی برخوردار است و می توان گفت متأثر از احاطه ی وی بر عرفان و حکمت متعالیه است. می توان گفت دغدغه ی اصلی علامه طهرانی حضور پررنگ هستی شناسی و انسان شناسی عرفانی در تمام عرصه ها حتی سیاست است و به همین دلیل سعی می کند سیرو سلوک عرفانی را در سیاست وارد کند و عرفان عملی را در مقیاس جامعه، تطبیق دهد؛ بنابراین ریاست انسان کامل بر جامعه را پیشنهاد می دهد و در همین راستا، نقشی برای مردم در مشروعیت بخشی به مناصب ولایی انسان کامل قایل نیست.

مسئله ی اصلی تحقیق پیش رو، تبیین اندیشه ی سیاسی علامه و البته یافتن تأثیرات عرفان و حکمت در منظومه ی اندیشه ی سیاسی اوست. این پژوهش در چهار فصل اصلی سامان یافته است:

فصل اول: مفاهیم بنیادین در اندیشه ی سیاسی علامه طهرانی- اندیشه ی سیاسی علامه، متأثر از قرائتی عرفانی از توحید، ولایت، عصمت و غیبت است. به همین دلیل این فصل متکفل تبیین این چهار مفهوم از منظر علامه است.

فصل دوم: فلسفه ی سیاسی علامه طهرانی- در این فصل فلسفه ی سیاسی علامه ذیل پنج عنوان کلی «بیگانگی و یگانگی انسان ها»، «نابرابری و برابری»، «قدرت»، «محدودیت های قدرت»، «غایات قدرت» تبیین شده است.

فصله سوم: اخلاق سیاسی علامه طهرانی- در این فصل با ترتیبی عرفانی و مشابه با سیر و سلوک سالکان الی الله برای جامعه مسلمانان مواجه می شویم.

فصل چهارم: فقه سیاسی علامه طهرانی- در این فصل چهار بخش سامان یافته است.

روایات خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام بیان می کند که اهل البیت علیهم السلام نخستین مخلوقات خداوندند که همچون نور، شبح نور، سایه نور یا روح از نور خداوند آفریده شدند و با استقرار در اطراف یا جانب راست عرش الهی، حمد و تسبیح خداوند را به جای آوردند. پس از آفرینش حضرت آدم، خداوند انوار اهل البیت علیهم السلام را به نوری یکپارچه بدل کرد و در صلب حضرت آدم قرار داد. این نور در اصلاب و ارحام پاک منتقل شد تا در نهایت همه اهل البیت علیهم السلام از پدر و مادر خود متولد شدند.

در کنار روایات خلقت نوری، دسته ی دیگری از روایات از تقدم خلقت ارواح انسان ها بر ابدانشان سخن می گویند و تأکید می کنند که ارواح انسان ها پیش از گام نهادن به عالم دنیا آفریده شده بودند و با یکدیگر آشنایی داشتند، به گونه ای که مؤالفت و مخالفت دنیوی انسان ها در مؤالفت و مخالفت ارواحشان در حیات پیشین ریشه دارد. این روایات همچنین بیان می دارند که این ارواح بر اهل البیت علیهم السلام عرضه شدند و ایشان از همان زمان دوستان خود را می شناختند. دسته سومی از روایات نیز از خلقت ذری و عالم ذر سخن به مین می آورند. در روایات حلقت ذری آمده است که خداوند انسان ها را به صورت موجودات ریز و ذره وار از صلب حضرت آدم بیرون کشید و با معرفی خود به ایشان، از انان پیمان بندگی گرفت. این ذرات هر کدام در زمان مقرر از صلب پدر رحم مادر منتقل می شوند تا با گذر از مراحل جنینی متولد شوند. بر این اساس، بدون دشواری چندانی می توانیم بگوییم هرکدام از این سه دسته روایات، از یک عالم پیشین و در مجموع از سه عالم پیشین سخن می گویند: عالم انوار، عالم ارواح، و عالم ذر . بنابراین بحث خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل البیت علیهم السلام در زمره مهم ترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می افکند. کتاب پیش رو بحث خلقت نوری را در دو گام پی می گیرد: نخست آنکه مجموع روایات خلقت نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن ها از جهات مختلف داوری می کند؛ و دوم آنکه تلاش می کند سیرتطور دیدگاه های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره آموزه ی خلقت نوری گزارش و تحلیل کند.

مطالب در شش فصل تدوین یافته است:

فصل اول: اعتبارسنجی احادیث خلقت نوری

فصل دوم: مضمون شناسی احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام

فصل سوم: جریان شناسی راویان احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام در مدارس کوفه و قم

فصل چهارم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی بغداد

فصل پنجم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی ری

فصل ششم: سیر تطور آموزه ی خلقت نوری در تاریخ عقاید امامیه

تاریخ حیات بشر از ابتدا با ادیان و فرقه های متنوعی آمیخته بوده و بشر در هیچ دوره ای از حیاتش در لاقیدی مطلق نمی زیسته است. تاریخ وجود انسان بر زمین با وجود یک پیامبر آغاز شده و هیچ گاه زمین خالی از حجت نبوده است. بنابراین، هرگز زمین خالی از یک دین نبوده و چنین دوره ای را به خود ندیده است. بر همین اساس، گرایش مردم به ادیان نیز به یک سبک نبوده و ادیان مختلف پیروان خاص خود را داشته اند و همه در کنار یکدیگر زندگی می کرده اند. اما چه بسیار ستیزها و منازعات که بر سر دفاع از یک دین یا جنگ میان پیروان ادیان وجود داشته؛ تا جایی که خونین ترین جنگ های تاریخ میان پیروان ادیان اتفاق افتاده است و در این میان، برخی دولت ها و حکومت ها اندیشه ی تعاملی داشته و با ادیان و فرق مختلف سرسازگاری داشته اند و چه بسا دولت ها که پیروان ادیان دیگر را میان خویش برنتافته اند. در این بین، اسلام دینی تعاملی است و رویه حکومت پیامبر اکرم صل الله علیه و آله نیز نشان دهنده ی همین ماجراست. وجود مقدس نبی اکرم صل الله علیه و آله از ابتدای بعثت خویش اساس کار را بر دعوت و گفت و گو با ادیان و اقوام مختلف قرار داده و در دوران هجرت، با یهود و نصارا پیمان های متعدد بست. از این رو گفت و گو و تعامل اولین گزینه ی اسلام بود و جنگ و جهاد با محاربان، تنها زمانی اتفاق می افتاد که پیمان محکم را نقض می کردند و تعامل مثبت را بر نمی تافتند. در زمان ائمه ی معصومین علیهم السلام نیز که فرق اسلامی در حال شکل گیری و گسترش بود، جلوه های ارتباطی با فرق گوناگون، به ویژه در دوره ی امامان صادقین علیهما السلام که کرسی های درس و مناظره به نحو گسترده شکل گرفته بود، مشهود بوده است و این الگو می باید در جهت صدور اسلام به جهان و معرفی ابعاد این دین در عملکرد دولت ها محسوس باشد. دولت صفویان به عنوان یک حکومت شیعی با فرق و ادیان مختلفی سروکار داشته و در خصوص نحوه ی تعاملش با ادیان، اندیشه ها و رویکردهای مختلفی مطرح است.

پژوهش در زمینه ی تعامل حکومت های شیعی با پیروان سایر ادیان و مذاهب، پیشینه ای به درازای عمر دولت های اسلامی دارد. نظر به سیره و عملکرد دولت های اسلامی اهل تعامل در جهان اسلام، شناخت شیوه های تعامل حکومت های اسلامی در عرصه های مختلف در قالب پژوهش های تاریخی با رویکرد ارائه ی راهکارهای مناسب برای ایجاد وحدت و تقریب بین مذاهب، مورد توجه کاوشگران تاریخ اسلامی قرار گرفته است. در پرتو پیروزی شکوهمند اسلامی ایران و جامه ی عمل پوشاندن به منویات امام و رهبری، عرصه ای شگرف برای شناخت اسلام واقعی به جهان بشریت و زمینه ای برای تعامل حکومت های شیعه جعفری با دیگر مذاهب اسلامی فراهم گردید. نهادهای علمی و تحقیقاتی، از جمله جامعة المصطفی صل الله علیه و آله العالمیة، تمام تلاش و همت خود را در جهت استفاده از این ظرفیت عظیم به کار گرفته و زمینه های لازم برای گسترش و معرفی تعامل دول شیعی و سنی در سطح بین الملل و جهان اسلام را فراهم ساخته است. در این کتاب نیز با استناد به متون تاریخی و سیره و بهره گیری از منابع معتبر و اصیل اسلامی، تعامل صفویه در دوره ی حکومتشان تحلیل و بررسی شده است. اثر حاضر در صدد ارائه ی تصویری روشن از تعامل حکومت صفویه با اقلیت های مذهبی و دینی مورد نظر است. نویسنده ضمن بررسی اجمالی تعامل و محورهای آن در سنت اهل بیت علیهم السلام، مبانی تعامل صفویه، زمینه های تعامل مثبت صفویه، تعامل علمی - فرهنگی، تعامل سیاسی - اجتماعی، تعامل اقتصادی صفویه با اقلیت های مذهبی و دینی و پیامدهای مثبت آن و در نهایت، پیامدها و آسیب شناسی تعامل این دولت با اقلیت های مذکور را مورد پژوهش و واکاوی دقیق قرار داده است.

فهرست اهم مطالب این کتاب:

کلیات تحقیق

1- مباحث مقدماتی

گفتار اول: نگاهی گذرا به حکومت صفویه

گفتار دوم: مبانی مشترک تعامل با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار سوم: پیشینه ی تعامل در سیره ی حضرات معصومان علیهم السلام

گفتار چهارم: علل و انگیزه های تعامل حکومت صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

2- تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار اول:  تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با اقلیت های دینی

گفتار دوم: تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با هل سنت

3- تعامل اقتصادی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار اول: تعامل اقتصادی حکومت صفویه با اقلیت های دینی

گفتار دوم: تعامل اقتصادی حکومت صفویه با اقلیت های مذهبی

4- تعامل سیاسی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

5- پیامدها و آسیب شناسی تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها

گفتار اول: پیامدها و نتایج تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها

گفتار دوم: آسیب شناسی تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها

بازار تهران همواره محور اقتصاد ایران و در واقع تجربه شهری ایرانی بوده است. این کتاب ژرف‌بینانه و درون‌کاوانه به مقایسه اقتصاد و سیاست بازار در سپهر دو حکومت پهلوی و جمهوری اسلامی می‌پردازد. نتایج سیاست‌های خاص این دو نظام سیاسی در نهایت با مقاصدشان کاملا متفاوت از کار درآمد. علی رغم رویکرد خصمانه شاه، بازار در لوای حکومت او رونق یافت و خودمختاری نهادی خود را تا اندازه‌ای حفظ کرد که در انقلاب اسلامی نقشی پررنگ ایفا کرد. بر عکس، انقلاب اسلامی سیاست‌هایی را پیاده ساخت که سهوا شیوه‌های عمل بازار را دگرگون کرد و در نتیجه قابلیت آن برای بسیج سیاسی را تحلیل برد.

این کتاب با قرار دادن بازار تهران در کانون توجه خود، خواننده را به مطالعه دقیق و درگیرانه اندیشمندان اجتماعی علاقه‌مند به خاورمیانه و تأثیرات مدرنیته بر بازار ترغیب می‌کند.

کتاب مذکور کمک شایانی به مطالعه بازارها می‌کند و برای درک ایران معاصر رویکردی الگویی ترسیم می‌کند. بازار و دولت در ایران به مناظرات، ایدئولوژی‌ها و میراث سیاسی و اجتماعی که از دهه 1960 اقتصاد ایران را جان بخشیده و شکل داده، نگاهی عمیق می‌افکند.

کتاب حاضر از دو زوایه واجد اهمیت به سزایی است: نخست دیدگاهی متنوع درباره چگونگی کارکرد بازار تهران ارائه می‌دهد و دوم بازشناسی چگونگی مطالعه این فضاهای اجتماعی را عرضه می‌کند.

کتاب بازار و دولت در ایران: سیاست در بازار تهران به طور اخص درباره بازار تهران است و به طور اعم، روایتی نو از اقتصاد سیاسی ایران در یک قرن اخیر. در این کتاب نشان داده می‌شود که تاریخ تحولات ایران در عصر پهلوی و عصر جمهوری اسلامی تا حدود زیادی داستان کشاکش نهاد سیاست و اقتصاد مدرن از سویی و نهاد بازار از سویی دیگر بوده است. به گفته مؤلف این کتاب علاوه بر روایت اقتصاد سیاسی ایران، داستان تجربه‌ها و ترس‌ها و تردیدها و شکوه‌ها و خاطرات و آمال و آرزوهای بازاریان هم هست. کتاب، در عین حال که سبک روایی و همه فهم دارد، منبع مهمی برای دانشجویان علوم سیاسی و اقتصاد به شمار می‌رود.

کتاب بازار و دولت در ایران نظری به زندگی روزمره شهروندان ایرانی و ذهنیت‌های آنها از خلال تعاملاتشان با یکدیگر، دولت و طبقه روحانی عرضه می‌کند.

فصل‌های 1 و 2 به تعریف و صورت‌بندی مفهوم بازار در چارچوب ایدئولوژیک و نظری اقتصادهای خاورمیانه‌ای و بازارها در کلیت آن می‌پردازد. فصل 3 و 4 ترسمی ظریف و تاریخی ارائه می‌کنند که بازارها چگونه شبکه‌هایی با برنامه‌هیا تحول آفرین هستند. فصل 5 قومیت‌شناختی غنی از سه کالای فرش، چای و بلور در اختیار می‌نهد.

نهایتا فصل 6 از معمای روابط بازار ـ دولت و بازار ـ مسجد پرده برمی‌دارد که به عنوان متحدانی پذیرفته شده‌اند که بدون اینکه هرگز به چنین شیوه توصیفی بسط و تحلیل شده باشند، سیاست ایران را تغییر داده‌اند.

فهرست مطالب

مقدمه مترجم

سپاس و قدردانی

فصل 1

معمای بازار تهران در دوران سلطنت پهلوی‌ها و جمهوری اسلامی

پیوست: روش‌های جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات

فصل 2

مفهوم بازار

فصل 3

تحولات بازار: شبکه، اعتبار و انسجام

فصل 4

شبکه‌ها در بستر برنامه‌های تحول آفرین

فصل 5

فرش، چای و فنجان: انواع کالاها و مسیرهای عبور بخشی

فصل 6

شبکه‌های بسیج در دو نظام سیاسی

نتیجه‌گیری

نمایه

گزیده کتابشناسی

در یکصد سال اخیر حوادث مهمی در عرصه ی مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان، رخ داده است. برخی از بحران های سیاسی - اجتماعی ناشی از تحولات قرن یاد شده، عامل انقلاب و دگرگونی بنیادین در منطقه بوده است که انقلاب روسیه در سال 1917 م از جمله این دگرگونی هیا اساسی به شمار می رود. تصمیم، فرمانروایی و اندیشه ی سیاست مداران و حاکمان در منطقه ی قفقاز، ضمن ایجاد تحول سیاسی - اجتماعی در جهان، فرهنگ و زندگی مسلمانان در جوامع اوراسیا را تحت تأثیر قرار داد و دچار تحول نمود. نگارنده در تلاش است تا در راستای شناخت ابعاد تحولات به وجود آمده، نسبت به تحولات مهم و اساسی تاریخ معاصر قفقاز و تغییرات ایجاد شده در عرصه های سیاسی - اجتماعی و همچنین فرهنگی - اقتصادی مرتبط با جامعه ی مسلمانان، آن را تعلیل و تحلیل نماید. در این تحقیق به ویژگی های کلان منطقه ی قفقاز، سیر تحول تاریخی اسلام و مسلمانان در قفقاز تا پایان قرن نوزدهم، اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران امپراتوری روسیه ی تزاری و نیز اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران اتحاد جماهیر شوروی و همچنین اسلام و مسلمانان قفقاز پس از فروپاشی شوروی و راهکارهای برون رفت از موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز در دو سطح منطقه ای و داخلی پرداخته شده است. شناخت ظرفیت ملل مسلمان قفقاز به عنوان یکی از اهداف پژوهش و سه هدف دیگر یعنی دریافت تصویری روشن از هویت اسلامی نسل جدید مسلمانان قفقاز، در برابر امواج مهاجم، بستر سازی برای فعالیت راهبردی در جهت قفقاز و پشتیبانی از الگوهای مورد نیاز، تهیه ی کتاب مرجع برای متون آموزشی در حوزه ی قفقاز، در این طرح مورد اهتمام قرار گرفته است. بنابراین این کتاب در صدد ارائه ی تصویری روشن از هویت اسلامی قفقاز جنوبی در قرن معاصر است. نویسنده ضمن تبیین مفاهیم، از دیدگاه تاریخی به پدیده ی حضور اسلام در منطقه پرداخته و چگونگی گسترش آن در قفقاز جنوبی، شاخص های تجدید هویت اسلامی و موانع قابل تصور در مسیر آن را، با ارائه ی راهکارهای برون رفت از موانع، مورد واکاوی قرار می دهد. مطالب در پنج بخش سامان یافته است:

بخش اول: کلیات و مفاهیم

1- کلیات و مفاهیم

2- جغرافیای قفقاز جنوبی

3- تاریخ قفقاز جنوبی

4- ادیان و مذاهب در قفقاز جنوبی

بخش دوم: سیر تحول تاریخی اسلام و مسلمانان در قفقاز تا پایان قرن نوزدهم

1- بررسی عناصر گسترش اسلام در قفقاز

2- تاریخ فرهنگ تشیع میان ملل مسلمانان قفقاز

3- ویژگی های هویت فرهنگی و تمدنی ملل قفقاز

بخش سوم: اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران امپراتوری روسیه تزاری (1917-1829)

1- مظاهر هویت اسلامی معاصر قفقاز

2- سیر تحولات سیاسی - اجتماعی نژاد تزار در برابر مسلمانان

بخش چهارم: اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران اتحاد جماهیر شوروی (1991-1917)

1- جریان شناسی (اسلام گرایی) معاصر قفقاز

2- عصر کمونیسم و تهاجم مجدد به هویت اسلامی

3- قرن بیستم و تحولات بنیادی در منطقه

4- تحولات جدید در وضعیت مسلمانان قفقاز

بخش پنجم: اسلام و مسلمانان قفقاز پس از فروپاشی شوروی (2017-1991)

1- فروپاشی شوروی و پیامدها

2- گفتمان انقلاب اسلامی ایران در قفقاز

3- موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز

4- راهکارهای عبور از موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز

در سال 1305 ق در تبریز شرکتی با هدف صرافی کار خود را آغاز کرد که اتحادیه نام گرفت. این شرکت با همکاری محمدباقر امین الضرب و حاجی علی کوزه کنانی کار خود را آغاز کرد. بعد از محمدباقر، پسرانش حاجی لطفعلی و حاجی رحیم در تهران و حاجی علی اکر در تبریز کار پدر را ادامه دادند. در سال 1316 ق شراکت این دو برادر با حاجی علی کوزه کنانی به هم خورد و این بار برادران با هم شرکت اتحادیه را تشکیل دادند. به این صورت که حاجی لطفعلی و حاجی رحیم در تهران از طریق حاجی علی اکبر با تبریز ارتباط داشتند.

قبل از جنگ جهانی، شرکت اتحادیه بیشتر به صرافی اشتغال داشت ولی بعد از جنگ به تجارت نیز وارد شد. بسیاری از تجار برای همدیگر نقش واسطه را ایفا می‌کردند. بعضی از اجناسی که اتحادیه مبادله می‌کرد از این قرار بود: برنج، چای، کاغذ سیگار، نوغان تریاک و ...

شرکت اتحادیه در تجارت بین المللی ایران که بیشتر با روسیه، هندوستان، انگلستان و عثمانی بود فعال بود. تجارتخانه اتحادیه با تجارتخانه‌ها و تجار مختلفی در ارتباط بود که سهم غرب ایران بیشرت است. منظور از غرب ایران، آذربایجان، قزوین و زنجان است.

کتاب حاضر منتخبی از اسناد تجاری شرکت اتحادیه است. مکاتباتی که در این کتاب منتشر شده، مکاتبات تجاری هستند که طرف معامله با حاجی لطفعلی و حاجی رحیم بودند و اطلاعات مفیدی از اوضاع مالی و اقتصادی آن زمان به دست می‌دهند، علاوه بر این که شرایط توصیف شده را به طور ملموس تبیین می‌کنند.

مکاتباتی که در این کتاب منتشر شده، حاوی مطالب گوناگونی است، از جمله صدماتی که طی جنگ و انقلاب بلشویکی به تجارت ایران وارد شد. مسدود شدن راه تجارت شمال، کمبود سرمایه، کسادی بازار داخلی و خارجی که به ورشکستگی عده‌ای از تجار منجر شد. علاوه بر این باید در نظر گرفت که شرایط کشور از لحاظ سیاسی آشفته بود. یکی دیگر از نکاتی که از این مکاتبات می‌توان استنباط کرد، مشکل حمل و نقل جنس است که هم از از طریق سنتی با قاطر و شتر و هم با اتومبیل باری و حتی اتوبوس انجام می‌گرفت. دیگر از نکات قابل توجه این است که تجار مطلب را در چندین نامه تکرار می‌کردند، شاید به این دلیل که نامه نمی‌رسید یا لازم بود تکرار کنند تا طرف ترتیب اثر داده، دستور را اجرا کند. نکته قابل تأمل در این مکاتبات شرایط بد تجار و تجارت است.

دوره زمانی که این اسناد را در بر می‌گیرد، دوره گزار است، از یک سیستم اقتصادی ـ مالی کهنه که در انقلاب مشروطه و جنگ جهانی اول و سپس انقلاب شوروی به هم ریخت و دیگر کارساز نبود و آغاز دوره‌ای که دولت جدید پهلوی توانست آرامش را برقرار سازد و مسائل اقتصادی و مالی را تحت کنترل درآورد.

فهرست مطالب:

پیشگفتار

مقدمه

اسناد تجاری رشت

اسناد تجاری فارس

اسناد تجاری تبریز

اسناد تجاری کاشان

اسناد تجاری اصفهان

اسناد تجاری زنجان و قزوین

اسناد تجاری اهواز

اسناد تجاری بوشهر

اسناد تجاری کرمان

اسناد تجاری همدان

اسناد درخواست امتیاز چراغ برق

اسناد درخواست کارخانه سمینت

اسناد کارخانه شیمایی

مکاتبات تجاری تجار بمبئی با شرکت اتحادیه

اسناد تجاری بادکوبه

اسناد تجاری استانبول

اسناد تجاری اروپا

مکاتبات حاج رحیم اتحادیه از پاریس با پسرانش

جداول

تصاویر

فهرست اعلام متن

فهرست اعلام جداول

ترکیه از مهم ترین کشورهای اسلامی است. این اهمیت، از عوامل مختلف ناشی می شود. وارث امپراتوری عثمانی بودن و به لحاظ جغرافیایی، قرار گرفتن میان مناطق بالکان، قفقاز و خاورمیانه و پل بودن میان شرق و غرب، از این عوامل به شمار می آید. این عوامل، ترکیه را از طرفی در جهان اسلام به عنوان کشوری ممتاز و صاحب نفوذ و از سوی دیگر، در نظام و روابط بین الملل، کشوری ژئواستراتژیک ساخته است.

ترکیه از یک قرن پیش به این سو، تغییر و تحولات اساسی و دگرگونی های بنیادینی را به خود دیده است. افزون بر عوامل خارجی، ریشه ی این تحولات و دگرگونی ها را می توان در نزاع ها و کشمکش های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بین مرکز و پیرامون در اواخر امپراتوری عثمانی جست و جو کرد. از این نظر، عبور از نظم امپراتوری و تأسیس جمهوری و نظام سیاسی جدید بر پایه ی مدل دولت - ملت در 1923 را می توان نقطه ی عطف این تغییرات و تحولات و دگرگونی های بنیادین دانست. از سوی دیگر، انتقال تک حزبی به نظام تکثرگرایی چند حزبی در دهه پنجاه و حرکت جغرافیایی گروه های اجتماعی از نقاط حاشیه ای به شهرها و همچنین تغییرات جامعه شناختی در دوره جنگ سرد نیز در تاریخ معاصر این کشور، دو عامل مؤثر در تغییر و تحول ساختار نزاع بین مرکز و پیرامون به شمار می آید. بر این اساس، همچون بسیاری از تحولات دیگر در تاریخ سیاسی معاصر ترکیه، به قدرت رسیدن حزب «عدالت و توسعه» در 2002 و دگرگونی های صورت پذیرفته در دوره ی حاکمیت این حزب نیز در این بسترها شکل گرفته و با این چهارچوب نظری، قابل ارزیابی و تحلیل است. پژوهش حاضر نیز با تکیه بر الگوی تحلیلی و نظریه ی مرکز - پیرامون و نشان دادن فراز و نشیب های نزاع معاصر این دو قشر  اجتماعی، در صدد تحلیل ماهیت دگرگونی سیاسی صورت گرفته در دوره حزب «عدالت و توسعه» و پیامدهای داخلی و خارجی آن بوده است. در این راستا، از طرفی رویارویی تاریخی گروه ها و احزاب متعلق به مرکز و پیرامون در ترکیه با تأکید بر ابعاد فرهنگی و اقتصادی برجسته گردیده، و از سوی دیگر با استفاده از این زمینه و رویکرد تاریخی، چگونگی به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه، گفتمان های متعلق به این حزب مورد بحث قرار گرفته است. اگرچه درباره ی عمق و دامنه گسترده دگرگونی های این سال ها سخن بسیار است، در یک جمله می توان آن را در قبضه و مصادره شدن مرکز توسط پیرامون خلاصه کرد.

فهرست عناوین اصلی:

1- مباحث نظری

2- شکل گیری نزاع مرکز - پیرامون در دوره نظام تک حزبی و سیر تحول آن در نظام تکثرگرایی چند حزبی

3- حزب عدالت و توسعه

4- دگرگونی سیاسی در ترکیه و پیامدهای داخلی و خارجی آن

5- کودتای نافرجام 15 ژوئیه

گیلان یکی از استان‌های کهن ایران و سرشار از آثار باستانی است. به دلیل غنای فرهنگی و تاریخی و پراکندگی آثار باستانی گیلان که بیشتر در مناطق ییلاقی و کوهستانی قرار دارد و با وجود همه فعالیت‌ها و بررسی‌های انجم شده، هنوز بسیاری از نقاط و زوایای آن ناشناخته مانده است. آثار متعدد باستانی در کمرکش کوه‌های سر به فلک کشیده و در شیب دره‌ها و سطوح ناهموار که بیشترشان در دیم‌زارها و مزارع روستایی هستند، محافظ و حریمی ندارند.

اکثر این آثار که محوطه‌ها و گورستان‌های باستانی هستند، به ظاهر شکل و چهره یک اثر را ندارند اما این گورستان‌ها که در گذشته از راه کاوش‌های غیر مجاز و پنهانی تخریب و غارت شده‌اند، هنوز هزاران نکته و راز ناگفته با خود دارند و شواهدی گویا از زندگی ساکنان این سرزمین در ادوار باستانی‌اند.

بررسی، شناسایی و محافظ کامل از آثار باقی‌مانده ادوار باستانی گیلان با توجه به ابهامات و نکات تاریکی که در باستان‌شناسی گیلان موجود است، ضرورت تام دارد. بسیاری از مسائل مربوط به فرهنگ‌های باستانی منطقه، منشاء و خاستگاه آنها، چرایی فقدان آثار پیش از هزاره دوم در گیلان و علل به دست نیامدن آثار معماری ادوار باستانی و بالاخره اینکه آیا گیلان در دوره پیش از تاریخ در قلمرو یک فرهنگ واحده بوده یا خرده‌فرهنگ‌ها و وجوه اشتراک و افتراق آنها، همه و همه به کمک یافته‌ها و داده‌های باستان شناسی حل شدنی هستند و شواهد آنها را باید در دل گورستان‌ها، محوطه‌ها و تپه‌ها جستجو کرد.

در این کتاب سعی شده در حد امکان به مسائل باستان‌شناسی گیلان بر اساس آخرین دستاوردهای پژوهشی و یافته‌های علمی و آثار تاریخی بسیار مهم که تا سال 1393 بررسی شده‌اند، پرداخته شود.

پژوهش حاضر در 6 فصل تهیه و تنظیم شده است:

فصل اول درباره جغرافیای طبیعی، تاریخی و باستانی استان گیلان است.

در فصل دوم به سابقه کاوش‌های باستان‌شناسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی و دشواری‌های علم باستان‌شناسی و حفاری غیرقانونی پرداخته شده است.

در فصل سوم از نقش عوامل جغرافیایی در شکل‌گیری استقرارها بحث شده است.

در فصل چهارم از پیشینه معماری گیلان از دیدگاه باستان‌شناسی، تزئینات معماری بناهای تاریخی گیلان و آسیب‌شناسی معماری گیلان سخن رفته است.

فصل پنجم درباره باستان شناسی شانزده شهرستان استان گیلان است.

در فصل ششم، نتیجه گیری به همراه تصاویر و نقشه‌ها آمده است.

فهرست مطالب

یادداشت دکتر منوچهر ستوده

سرآغاز

جغرافیای طبیعی گیلان

معماری گیلان از دیدگاه باستان‌شناسی

باستان‌شناسی آستارا

باستان‌شناسی آستانه اشرفیه

باستان‌شناسی املش

باستان‌شناسی شهرستان انزلی

باستان‌شناسی تالش

باستان‌شناسی رشت

باستان‌شناسی رضوان‌شهر

باستان‌شناسی رودبار

باستان‌شناسی رودسر

باستان‌شناسی سیاهکل

باستان‌شناسی شفت

باستان‌شناسی صومعه‌سرا

باستان‌شناسی شهرستان فومن

باستان‌شناسی لاهیجان

باستان‌شناسی لنگرود

باستان‌شناسی ماسال

نتیجه‌گیری

واژه‌نامه

تصاویر

فهرست‌ها

دومین ترجمه از یک کتاب مهم

بحث جدی درباره پادشاهی ساسانیان، حکومت، تمدن، سیاست و ... با کتاب مهم کریستن سن شناخته می‌شود و آثار دیگری که تا کنون نوشته شده و هنوز هم ادامه دارد. کتاب حاضر تا کنون دوبار ترجمه شده، یک بار ترجمه‌ای که توسط خشایار بهاری با عنوان زوال و فروپاشی ساسانیان انجام شد و سال گذشته توسط انتشارات فرزان روز چاپ شد و دومین ترجمه، متن حاضر است که به تازگی منتشر شده است.

دیدگاه کلی به تاریخ ساسانیان مقطعی است؛ بدین معنی که تاریخ ساسانیان را اساساً از سوی از تاریخ اشکانیان و از دیگر سو از تاریخ پساباستان ایران جدا می‌انگارند. بر خلاف دانشمندانی چون نولدکه و کریستنسن و دیگران که به صورتی گذرا به استمرار تاریخ دودمان‌های قدرتمند پارتی در دوران ساسانی پرداخته‌اند، پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده است که نقش دودمان‌های پارتی در تاریخ ساسانیان بسیار اساسی‌تر و بنیادین‌تر از نقشی گذرا و حاشیه‌ای بوده است. به همین جهت در حد امکان تاریخ این دودمان‌های پارتی و افت و خیز و قدرت آن‌ها را در عصر ساسانی بازبینی کرده و به نقد کشیده است.

این تاریخ را به دلایل مختلف به خصوص از دوران فرمانروایی یزدگرد اول ساسانی تا زمان فروپاشی حکومت ساسانی می‌توان دنبال کرد. این پژوهش ساختار سیاسی حکومت ساسانی را کنفدراسیون ساسانی ـ پارتی خوانده و همچنین دوران پس از حملات عرب‌ها تا انقلاب عباسی را واکاویده است. فرض بنیادین این واکاوی بر این است که اصرار بر تحلیل تاریخ ایران بر اساس جداسازی سلسله‌ها و به صورت مقطعی (هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی) موجب می‌شود برخی واقعیت‌های اساسی تاریخ باستان و پساباستان نادیده گرفته شود و چه بسا به بیراهه رفتن در شناخت تاریخ ایران، به طور کل منجر شود. این نگاه که بر استمرار سیر تاریخ ایران مبتنی است و نه بر گسست و تقطیع آن بر مبنای سلسله‌ها، امکان درک بهتر استمرار فرهنگی در تاریخ ایران را نیز فراهم می‌کند.

کتاب حاضر بر سر آن است که از تاریخ دوره پسین ساسانی ابهام‌زدایی و از بخشی از اطلاعات پراکنده و آشفته درباره این تاریخ رمزگشایی کند؛ بدان سان که از آنچه در این دوره و پس یورش عرب‌ها بر سرزمین ایران رفت، تصویری روشن و معنادار از منظر ایرانی به دست بدهد.

این کتاب در دو بخش اصلی تاریخ سیاسی و جریانات دینی تنظیم شده است. چنان که از این عناوین پیداست، بخش نخست کتاب به بررسی عوامل و وقایع سیاسی مؤثر در فروپاشی سلسله ساسانی اختصاص یافته و در بخش دوم آن نقش تعاملات جریانات دینی رایج در گستره فرمانروایی ساسانیان در به فرجام رسیدن روزگار این سلسله بررسی شده است.

فهرست مطالب

پیش‌گفتار مترجم

نکاتی در باب حرف‌نویسی و ارجاعات

مقدمه نویسنده بر ترجمه فارسی

سپاسگزاری

سخن آغازین

فصل اول. پیش آگاهیها

بخش اول. تاریخ سیاسی

فصل دوم. اتحادیه ساسانی ـ پارتی، تعبیری بازنگریسته از نظام حکومتی ساسانی

فصل سوم. فتح ایران به دست عرب‌ها

فصل چهارم. حکومت‌های دودمانی طبرستان

بخش دوم. جریان‌های دینی

فصل پنجم. نمای دینی دوره ساسانی

فصل ششم. قیام‌های دوره باستانی پسی در خراسان و طبرستان

سخن پایانی

جدول‌ها، تصویر و نقشه

منابع

واژه‌نامه

نمایه

تبیین نظرگاه دین و آموزه های اسلامی در زمینه ی مسائل و موضوعات جدید از وظایف جدی پژوهشگران مسلمان است که باید رویکرد دین را در قبال پدیده های جدید از منابع دینی و سیره ی پیشوایان دین استخراج نموده، در اختیار انسان ها، خصوصا کارگزاران نظام های حکومتی در کشورهای مسلمان قرار دهند. «توسعه» یکی از پدیده های جدید است که پس از جنگ جهانی دوم مطرح شد و رشد اقتصادی کشورها را مدنظر داشت. توسعه به مفهوم رایج خود، هرچند ابعاد گوناگون زندگی مادی انسان را مدنظر دارد، به هیچ وجه تأمین کننده ی «رستگاری» انسان نیست؛ زیرا این نوع توسعه بر مبانی فکری، فلسفی و معرفتی مدرنیته استوار بوده و دارای ماهیت «سکولار» و مادی نگر است؛ به همین دلیل، بعد معنوی وجود انسان را نادیده انگاشته و حیات ابدی او را، که به مراتب مهم تر از زندگی دنیوی اوست، در نظر گرفته است.

به رغم جوان بودن مباحث توسعه، با حجم زیادی از کارهای پژوهشی و تحلیلی در این موضوع روبه رو هستیم که در سطح جهان دارای راهبردی و کاربردی است؛ اما در زمینه ی الگوهای بومی توسعه و خصوصا الگوهای نهفته در آموزه های دینی، کار مهمی دیده نشده است. این تحقیق ضمن بررسی مفهوم توسعه به سبک غربی، به مطالعه ی ناب ترین دوره ی اسلامی، یعنی دوره ی پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و دولت آن حضرت، پرداخته و به این نتیجه رسیده است که توسعه با خاستگاه فکری و فلسفی مدرنیته دارای ماهیت سکولار و دین ستیز است و بر شکوفایی فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دولت نبوی قابل تطبیق نیست و توسعه به مفهوم بهبود شرایط برآوردن نیازها و پرورش استعدادهای انسانی در دولت نبوی وجود دارد و از روشی که رسول خدا صل الله علیه و آله برای بهبود وضعیت ابعاد مختلف حیات انسانی در پیش گرفت و قبل از هرچیز روی اندیشه و تفکر انسان تمرکز نمود، می توان روش «تحول انسانی» را استنباط کرد که با استفاده از مهندسی دقیق و کارآمد فرهنگی و حرکت تدریجی و مرحله ای، توانست شکوفایی فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تعالی انسانی را به ارمغان آورد. هرچند قلمرو فعالیت دولت نبوی، جامعه صدر اسلام بود، روش تحول انسانی می تواند برای جامعه بشری در هر دوره ی تاریخی و هر محدوده ی جغرافیایی کارآمد، مشکل گشا و  رستگاری بخش باشد.

روش پژوهش در این تحقیق تلفیقی از دو روش تحلیلی و توصیفی است و تلاش بر آن بوده تا با مطالعه و بازنگری متون و منابع تاریخی مربوط به دوره ی نبوی و بهره گیری از مطالعات انجام شده در زمینه ی توسعه، ابعاد، شاخص ها، چگونگی و راهکارهای توسعه در دولت نبوی به دست آید؛ بنابراین علاوه بر داده های تاریخی، از مباحث نظری جامعه شناسی توسعه و برخی مباحث توسعه ی اقتصادی در تحقیق حاضر مورد استفاده قرار گرفته است.

مطالب این تحقیق در سه بخش و هفت فصل تنظیم و سامان یافته است:

بخش اول: کلیات و مبانی توسعه در دولت نبوی: (دو فصل را در بر می گیرد)

بخش دوم: توسعه فرهنگی و سیاسی دو دولت نبوی :(دو فصل را شامل می شود)

بخش سوم: توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی در دولت نبوی: (حاوی سه فصل است)

کتاب حاضر به بررسی تاریخ تشیع در بنگال هند (پُشچِمبُنگ) پرداخته است که برای بررسی تاریخ شیعیان جهان و به ویژه شیعیان بنگال هند بسیار سودمند است، چون با وجود حکومت 163 ساله شیعیان (1717 ـ 1880 م) شیعیان بنگال هند در هندوستان ناشناخته مانده‌اند. در این کتاب حکومت‌ها، دانشمندان و شخصیت‌های معروف شیعه بنگال هند معرفی شده‌اند. از آنجا که تا کنون کتابی در زمینه تاریخ تشیع در بنگال هند نوشته نشده، سعی شده تا این پژوهش، روشمند و علمی باشد.

تبلیغ دین اسلام و مذهب شیعه در بنگال هند به وسیله بازرگانان، مبلغان، عارفان و صوفیان ایران و عرب آغاز شد. برخی فرمانروایان و نوابیین شیعه به گسترش تشیع در سراسر بنگال هند پرداختند. مخالفان شیعه، به ویژه دولت بریتانیا همواره سعی می‌کردند ریشه تشیع را از این سرزمین برکنند. با وجود همه چالش‌ها، شیعیان بنگال هند توانستند در ابعاد گوناگون تاریخی، فرهنگی و اجتماعی بنگال هند، فعالیت‌های فراموش نشدنی انجام دهند و تا امروز در این منطقه حضور فعال داشته باشند.

با توجه به تاریخی بودن موضوع و عنوان، روش این تحقیق، نقلی و تحلیلی است و به سبب فقدان منابع، روش‌های میدانی از جمله مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفته است.

این تحقیق به وضعیت معاصر بنگال هند نیز پرداخته است. این منطقه که اکنون به آن پشچمبنگ گفته می‌شود، جزء ایالت‌های شرقی هندوستان است و جمعیت شیعیان آن بالغ بر 45000 نفر است. فرهنگ اصیل شیعی در بنگال هند وجود دارد، اما برخی از آیین‌های شیعیان بنگال، از ادیان هند است.

اوضاع اجتماعی، اقتصادی، علمی، فرهنگی، سیاسی، دینی و مذهبی شیعیان بنگام هند بعد از حاکمیت انگلیسی‌ها بر هند رو به وخامت گذاشت. شیعیان بنگال هند موانع و مشکلات فراوان دارند که باید با آسیب‌شناسی روشمند برای آنها چاره‌اندیشی کرد.

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول: کلیات و مفاهیم

فصل دوم: ورود اسلام به هند

فصل سوم: تاریخچه تشیع در بنگال هند

فصل چهارم: فرهنگ شیعی در بنگال

فصل پنجم: وضعیت فعلی شیعیان در بنگال هند

کتابنامه

بهره ها، گروهی از شیعیان اسماعیلیه طیبیه هستند. این گروه، ابتدا پیرو آیین هندو بودند. سال 480 ق/1087م، زمان مستنصر خلیفه ی فاطمی، بهره ها به دست داعیان مصری و یمنی به دین اسلام و با گرایشی شیعی اسماعیلی می گروند. واژه ی بهره ها، در زبان گجراتی به معنای داد و ستد و تجارت کردن است و اشاره به حرفه و شغل آن ها دارد و در هند قدیم اشتهار هر گروهی به کار و شغلشان رایج بود. بهره ها پس از اسماعیلی شدن، به مذهب اسماعیلیه و به مصر دستگاه مرکز دعوت وفادار بودند؛ ولی بعد از فوت مستنصر، میان اسماعیلیان مصر شکافی ایجاد شد و بهره ها به تبعیت از داعیان یمنی، از مستعلوی پیروی کردند و نزار، فرزند دیگر مستنصر را رها کردند. در نزاع بعدی بر سر امامت حافظ و طیب نیز، بهره ها با پیروی از داعیان یمنی امامت طیب را می پذیرند. طیب به غیبت می رود و بهره ها وی را امام غایب تلقی می کنند و منتظرند که شخصی از نسل وی ظهور کند و سلسله ی امامت را ادامه دهد. پس از غیبت طیب، امور دعوت به دست داعیان مطلق سپرده شد و داعیان که یمنی بودند، به بهره ها ارتباط خوبی برقرار می کنند. این سلسله از داعیان مطلق، پس از چند سده به هند منتقل شد و تا به امروز، هند مرکز دعوت اسماعیلیه طیبیه است. با انتقال دستگاه دعوت به هند و درگیری های درونی برای تصاحب منصب داعی مطلق، بهره ها به چندین فرقه منشعب شدند. جمعیت بهره ها در جهان، بالغ بر یک میلیون نفر است که بیشتر آنان در ایالت گجرات هند ساکن اند. اکثر بهره ها از فرقه ی داوودی هستند. بهره ها به مذهب شان بسیار پای بند هستند. آن ها برای خود، فرهنگی مذهی بر اساس مذهب بهره ها پدید آورده اند. امروزه آن ها زبانی مخصوص، لباسی خاص و نظام تبلیغی ویژه ای برای خود دارند. این فرقه در عرصه های اقتصادی از موفق ترین مسلمانان هند به حساب می آیند. البته بهره ها کنار این ویژگی ها، به گونه ای افراطی، میل به پنهان بود دارند. آنان جامعه ای بسته محسوب می شوند که علاقه ای به برقراری ارتباط با گروه های دیگر مسلمانان ندارند. بهره ها در اندیشه های کلامی و فقهی، مانند سایر شیعیان، به قرآن، سنت، اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله و نیز به خلفای فاطمی رجوع می کنند. آن ها در استفاده از متون دینی، گرایش تأویلی دارند. البته این گرایش، آن ها را از تمسک به ظاهر شریعت باز نداشته و برای ظواهر نیز اهمیت فراوانی قائل اند. در سال های اخیر، میان بهره ها و گروهی اصلاح طلب پدید آمده است که بیشتر به اختیارات بی حد داعی مطلق اعتراض دارند و خواستار بازبینی در نظام دعوت داعی مطلق هستند.

نوشته ی حاضر، تلاشی برای معرفی «بهره ها»، یک فرقه ی مهم اسماعیلیه است؛ چون قبل از این نوشتار تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته، بنابراین در این تحقیق، دورنمایی کلی از این فرقه ارائه شده است.

مطالب در 6 فصل ارائه گردیده است:

فصل اول: اسماعیلیان نخستین

فصل دوم: تاریخ بهره ها (اسماعیلیان مستعلویه - طیبیه هند)

فصل سوم: میراث علمی بهره ها

فصل چهارم: اندیشه های اعتقادی بهره ها

فصل پنجم: اندیشه های فقهی بهره ها

فصل ششم: آیین ها و شعائر بهره ها

مطالعه گفتمان‌های شیعه از دوره امامان ـ علیهم السلام ـ تا پایان کار حوزه علمیه شیعی بغداد پس از حمله سلجوقیان به این شهر از اهمیتی فراوان برخوردار است. بخش مهم و مرکزی نحوه تکون‌یابی شیعه و هویت‌پذیری تاریخی آن، با همه تنوعاتش در عهد میان سقیفه تا حمله سلاجقه به بغداد رخ داده است و رد پای تطورات فکری و رفتاری شیعه پس از آن را می‌توان در این دوره تاریخی پی جست و دریافت.

به یک معنا شیعه پس از این عهد، عمیقا و اساسا مدیون مناسبات و تطورات این دوران مهم و کلیدی است. هم از این روی بررسی تطورشناختی خرده گفتمان‌های شیعی در این عهد خطیر، نقشی تعیین کننده در ارتقای مراتب فهم ما از زنجیره روابطی بازی خواهد کرد که پس از این دوره رخ داده است و در قالب تطورات تاریخی و نیز نظریه‌های شیعی در تاریخ ماندگار شده است.

پرسش مرکزی کتاب آن است که چند و چون شکل‌گیری و نحوه تحقق گفتمان گسترده شیعه در عصر امامان ـ علیهم السلام ـ تا پایان حوزه شیعی بغداد که شامل چهار خرده گفتمان می‌گردد، چگونه بوده است؟ به زبان تفصیلی‌تر، چگونه اندیشه و عمل شیعه نخستین متأثر از عواملی نظیر زبان سیاسی و دانشی حاکم بر شیعه به مثابه اقلیتی در حال شکل‌گیری و سیال، آرایش عمومی و درون‌گروهی شیعیان در درون خود و در ارتباط با دیگران و نیز تحت تأثیر مناسبات قدرت ناشی از قدرت رسمی در جامعه آن روز (گفتمان‌های سیاسی مسلط و هژمون عامه) شکل گرفت و بسط یافت؟

پاسخ به این پرسش در پی مطالعه رابطه برقرار میان مناسبات اجتماعی حاکم بر اطوار مختلف شیعه نخستین در دوران حضور امامان ـ علیهم السلام ـ تا ابتدای عصر غیبت کبری و سپس تا پایان حوزه شیعی بغداد، با دانش فراگیر اسلامی و درون گروهی شیعی و بررسی چند و چون انعکاس روابط قدرت در اندیشه و عمل شیعه در آن زمانه و زمینه مهم میسر می‌شود و مطالعه‌ای از این دست، در سطوحی ما را با سرشت مناسبات متأثر بر تکون‌یابی شیعه عمیقا آشنا می‌سازد.

چهار گفتمان زیر در این کتاب بررسی شده است:

یکم. گفتمان شیعه سیاسی که شامل اندیشه و روابط قدرت از عهد امام علی ـ علیه السلام ـ و تحولات سقیفه تا شهادت امام حسین ـ علیه السلام ـ می‌گردد.

دوم. گفتمان شیعه اجتماعی که اندیشه و روابط قدرت از عهد پس از عاشورا و زمانه منتقمان عاشورا تا عهد صادقین ـ علیهما السلام ـ را شامل می‌گردد.

سوم. گفتمان شیعه اعتقادی که به اندیشه و روابط قدرت از عهد صادقین ـ علیهم السلام ـ تا زمانه غیبت امام دوازدهم باز می‌گردد.

چهارم. گفتمان شیعه هویتی که به اندیشه و روابط قدرت شیعه از زمان غیبت امام دوازدهم تا برچریده شدن حوزه علمیه شیعی در بغداد اشاره دارد.

این کتاب تلاش نموده ذیل توجه به دیالکتیک قدرت و دانش، نحوه تطوریابی خرده‌گفتمان‌های شیعی نخستین را از ابتدا تا حمله سلاجقه به بغداد و پایان کار حوزه علمیه شیعه در آن شهر توضیح دهد.

با توجه به ماهیت چندوجهی موضوع، این مهم ضمن مراجعه گسترده به مصادر طراز نخست تاریخ اسلام از یک سوی و منابع اسلامی حاوی نخستین ایده‌ها و اندیشه‌های اسلامی از سوی دیگر میسر گردیده است.

فهرست مطالب

مقدمه: ویژگی‌های ساختاری و سبک‌شناختی این پژوهش

فصل نخست: گفتمان و مطالعه اندیشه شیعه

فصل دوم: شیعه سیاسی؛ از امام علی ـ علیه السلام ـ تا واقعه عاشورا

فصل سوم: شیعه اجتماعی؛ از کربلا تا صادقین ـ علیهما السلام ـ.

فصل چهارم: شیعه اعتقادی از عهد صادقین ـ علیهما السلام ـ تا آغاز غیبت صغری

فصل پنجم: گفتمان شیعه هویتی؛ آغاز غیبت تا تأسیس حوزه نجف

نمایه‌ها

قرآن کریم اساس اسلام است که خداوند با پیک الهی بر رسول رحمت، حضرت محمدبن عبدالله فروفرستاده است. رسول اکرم صل الله علیه و آله آخرین پیامبر و عصاره ی پیام آوران الهی، به امر خداوند در واپسین سخنان خود در اختتامیه ی مراسم باشکوه کنگره ی عبادی - سیاسی حچ، قرآن کریم و عترت را دو میراث ماندگار رسالت خویش و پیام آور سعادت و کمال انسان و هدایتگر او به سوی خدا معرفی کرد. بدین روی از نظرگاه اسلام، قران و عترت دو منبع اصیل دین شناخته شده اند و هرچند ممکن است در چگونگی منبع بودن آن دو، اختلافاتی میان فرقه های اسلامی می باشد، قرآن رتبه ی بلندی دارد؛ زیرا بدون هیچ کاستی و فزونی کلام حتمی خداست. بدین روی آیات، کلمات و حروف و چینش معتادار آن حامل پیام خداست و عترت معصوم نیز در همه ی عرصه های دینی همراه قرآن بوده، رهنمون انسان خداجوست. پیوند میان قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام پیوند میان نور و بینایی است. قرآن کریم نوری الهی است که قرین پیامبر اکرم صل الله علیه و آله شد، تا گواه رسالت و راستگویی او باشد و اهل بیت پیامبر اکرم از یک سو دیدگان بینا و از دیگر سو دستانی نیرومند و توانا دارند که خدای والا در قرآن کریم آن را درباره ی برخی بندگان ویژه اش ستوده است. آری آن بزرگواران با دیدگان تیزبین و الهی خود همه ی ظواهر و بواطن قرآن کریم را شناخته و به جامعه ی بشری شناسانده اند و با دستان توانا و نیرومند خود در نگهداری و نگهبانی از معارف نورانی قرآن کریم کوشیده اند و تبیین این شناخت علمی و آن صیانت عملی موضوع نوشتار حاضر است.

فهرست عناوین اصلی:

دفتراول: پیش داشت های نظری

بخش اول: طرح رسالت برای بقای اسلام

فصل اول: دستاوردها و نگرانی ها

فصل دوم: دوراندیشی و برنامه ریزی

بخش دوم: بازنمودی از قرآن و عترت علیهم السلام

فصل اول: قرآن زبان وحی

فصل دوم: اهل بیت علیهم السلام همتای قرآن

دفتر دوم: راهبردها و اقدامات عملی

بخش اول: اهتمام عترت علیهم السلام به نگهداشت قرآن

فصل اول: جمع قرآن

فصل دوم: درست خوانی و درست نویسی قرآن

فصل سوم: ارجاع به قرآن در همه ی امور

فصل چهارم: رسمیت بخشی به تحریف ناپذیری قرآن

فصل پنجم: برخی از اقدامات محوری اهل بیت علیهم السلام در حفظ اساس قرآن

فصل ششم: تحمل مصیبت ها برای نگهداشت اساس قرآن

بخش دوم: احیای مفاهیم و محتوای قرآن

فصل اول: فهم قرآن

فصل دوم: تفسیر قرآن

بخش سوم: پاسداشت حریم ارزش های قرآن در نظر و عمل

فصل اول: راهبرد اهل بیت علیهم السلام برای پاسداشت از ارزش های قرآنی

فصل دوم: نشر و تبلیغ معارف قرآن

بخش چهارم: سهم عترت علیهم السلام در قرآن پژوهی و ماندگاری آن

فصل اول: راهکارهای ماندگاری تفسیر و معارف قرآن

فصل دوم: موقعیت ویژه و حضور علمی به اقتضای زمان و مکان

فصل سوم: پی ریزی بنیان های قرآن شناسی

تاریخی که رو در روی شما قرار دارد، تاریخ محلی حکام و امیران، کلانتران و کدخدایان کاووسی است که حدود یکصد سال قبل از ظهور اسلام، پا به صفحه ی تاریخ گذاشتند. سردودمان آن ها، میرمالک و فرزندش میرسلیمه بود. اولی اهل صنعای یمن، دومی مادر عمانی و پدر یمنی است. با گذشت زمان از ابتدا تا آخر بالغ بر 1500 سال بر سرزمین های جنوبی ایران، حکومت هایی از آن ها نزج گرفت. آنان زمانی که با حکام سلغری (ترک) و با امیران بحرین و سایرین ادغام وصلتی نمودند و در شهر جاسک قدیم پیش از ظهور اسلام وارد شدند، با گذشت اعصار در سال 328 قمری در 12 کیلومتری میناب به نام هرموز، حکومتی محلی را تشکیل دادند که بعدها به دلایلی به جزیره ی جرون در مدخل تنگه ی هرمز، نقل مکان کردند و حکمرانی خود را در آنجا ادامه دادند. یکی از این حکام، ملقب به امیرغیاث الدین بن کیکاووس بود. حاکمان و ضابط نشین ها در بلوکات و کاووسی ها معروف شدند که خود شعباتی چند بوجود آوردند مانند معلمی ها، مبارکی ها و مالکی ها. هدف از نگارش این کتاب نام و نشان حکام سرزمین هرموز نبوده، بلکه مقصود بیان تاریخ محلی حکامی بوده که حاکمان مراکز ضابط نشین بلوکات و سرکلانتران تحت امر پادشاهان محلی هرموز بودند. مثلا حاکمان جاسک، سیریک، گروگ، میناب، منوجان بشاگرد، مارز، رودبار که مراکز آن گلاشکرد، کهنوج و جیرفت بوده است، به انضمام حکومت بم و نرماشیر که این مناطق نیز تحت امر حکام سرزمین هرموز و کلا زیر نظر پادشاهان سلغری بوده اند. پادشاهان سلغری ابتدا در هرموز قدیم یعنی میناب و بعدها در هرموز جدید یعنی جزیره ی جرون قرار گرفتند. آنچه موجب شد این کتاب به رشته ی تحریر درآید شخصی بود به نام خ امیری که یکی از احفاد میرعبدالله الکبیر است. او علاقه ی وافری به نوشتن تاریخ اجداد خود داشت. مؤلف در کتاب پیشین خود (سرزمین هرموز) ذکر کرده بود که این شیخ از احفاد و نبیره ی شهید میرعبدالله الکبیر بن میرحیدر کاووسی است. با پیشنهاد نوشتن تاریخ اجداد توسط فرد مذکور نویسنده علی رغم مشاغل فراوان، این درخواست را پذیرفت و با تحقیقات زیاد و سفرهای منطقه ای و فرامنطقه ای که بر خود هموار کرد سرانجام موفق شد تا این رسالت را به پایان رساند.

مختصری از فهرست مطالب این کتاب:

حکومت سلیمه بن مالک ازدی قریشی

حکومت عثمان بن سلیمه

حکومت سعد بن عثمان

حکومت سلطان میراویس کاووسی

حکومت سلطان میرشاهین کاووسی

حکومت سلطان میرکمال الدین کاووسی

حکومت سلطان میراعظم کاووسی

حکومت سلطان میرحاجی اول کاووسی

حکومت سلطان میراویس کاووسی

حکومت میردویس کاووسی

.

.

.

حدیث به عنوام مهم ترین منبع صدور احکام الهی و معارف اسلامی پس از قرآن کریم، از همان روزهای آغازین بعثت، مورد توجه قرار گرفت. با نزول آیه ی 44 سوره نحل، رسول خدا صل الله علیه و آله، مکلف به تبیین معانی و مفاهیم قرآن شد و با توجه به تأکید آن بزرگوار مبنی بر ثبت و ضبط آموزه های خویش، بسیاری از صحابه ی آن حضرت در صدد حفظ و گردآوری حدیث برآمدند. وجود شمار بسیاری از صحابیان راوی حدیث در عصر پیامبر صل الله علیه و آله، حاکی از تأیید و امضای ایشان در ثبت و ضبط حدیث است. اما در آستانه ی رحلت رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله و پس از آن، جریان نقل و گزارش حدیث از مسیر طبیعی خویش خارج شد. در بین اهل سنت با توجه به فرمان منع نگارش، تدوین حدیث متوقف شد و تا یک قرن به صورت نقل شفاهی به حیات خویش ادامه داد؛ اما در بین شیعیان با توجه به سفارش پیامبر صل الله علیه و آله در پاسداشت مقام علمی و معنوی اهل بیت علیهم السلام در حدیث ثقلین، سخنان آن بزرگوار نیز مانند حدیث پیامبر صل الله علیه و آله مورد عنایت شیعیان قرار گرفت و با در نظر گرفتن حضور ائمه ی اطهار صل الله علیه و آله در حدود دو قرن و نیم پس از وفات پیامبر صل الله علیه و آله، شیعیان اهتمام چشمگیری به ثبت و ضبط احادیث پیشوایان دینی داشتند و بر اثر تلاش های آن بزرگواران و شاگردان آن ها، حدیث اهل بیت علیهم السلام از همان ابتدای صدورش، حفظ شد که نتیجه ی آن، هزاران اصول و نسخه های حدیثی بود که به رشته ی تحریر درآمد. مطالعه ی تاریخ تدوین حدیث شیعه نشان می دهد که بخشی از این تکاپوها، بر عهده ی زنان قرار داشت؛ با این حال، سهم آن ها در مقایسه با تلاش های علمی مردان محدث شیعه بسیار ناچیز به نظر می رسد. این امر گویای سیطره ی عواملی است که کارکردهای حدیثی بانوان شیعه را تحت تأثیر قرار داد.

درباره ی زندگی زنان دانشمند و محدث، از گذشته تا کنون، تألیفات متعددی به رشته ی تحریر درآمده است. اما کتاب هایی که به ویژه درباره ی زنان محدث شیعه نگاشته شده اند، از همه معروف تر دو کتاب به نام های «محدثات شیعه» و «زنان دانشمند و راوی» است که به زندگی نامه ی زنان محدث و دانشمند شیعه تا دوران متأخران پرداخته اند. نویسنده ی این اثر ضمن بهره مندی وافر از این آثار، به زوایای جدیدی از زندگی شخصی و علمی و همچنین وضعیت رجالی و حدیثی راویان زن شیعه دست یافته که در این دو کتاب دیده نشده است. علاوه بر آن، زنانی معرفی شده اند که در هیچ یک از کتب رجال، تراجم و شرح حال نویسی، نامی از آن ها به میان نیامده و تنها از طریق سلسله اسناد روایات و گزارش های تاریخی یا ضمن شرح حال راویان مرد به راوی بودن آن ها پی می بریم.

علاوه بر نکاتی که گفته شد، هدف اصلی این پژوهش، معرفی زنان محدث شیعه نبوده؛ بلکه بررسی عواملی است که تا عصر تألیف کتب اربعه ی شیعه یعنی تا پایان قرن پنجم هجری، کارکردهای حدیثی زنان شیعه را تحت تأثیر قرار داد. رشد و بالندگی زنان پس از بعثت پیامبر صل الله علیه و آله واقعیتی انکارناپذیر است. ورود زنان به عرصه ی فعالیت های اجتماعی به ویژه نقل و نشر حدیث، شاهدی بر این گفتار است. تأکید آیات و روایات بر وجوب فراگیری دانش، حضور گسترده و سازنده ی مسلمانان را در عرصه ی علمی و دانش اندوزی به ارمغان آورد. در این میان زنان نیز همگام با مردان، در ثبت و ضبط حدیث سهم بسزایی داشتند. مروری بر سلسله اسناد کتب روایی شیعه، بیانگر حضور کم رنگ زنان شیعه در این مهم است. در نتیجه گیری از مباحث مطرح شده در این اثر، روشن می شود که علی رغم دیدگاه مثبت اسلام به حضور زن در اجتماع به ویژه در عرصه ی علمی و فرهنگی مانند نقل و گزارش حدیث، حضور زنان محدث شیعه نسبت به مردان، بسیار اندک است و این امر به دلیل بسترهای نامناسب علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بوده که موجبات مهارشدن تلاش های علمی بانوان شیعه را به بار آورد.

کتاب حاضر در سه فصل تنظیم یافته است:

فصل اول: سیری در تاریخ تدوین حدیث شیعه (تا پایان قرن پنجم هجری)

فصل دوم: معرفی بانوان محدث شیعه (تا پایان قرن 5 هجری)

فصل سوم: بررسی علل و عوامل مؤثر بر کارکردهای حدیثی بانوان شیعه

مسلمانان در سده ی نخست هجری به دلایل گوناگونی، به سیره ی نبوی توجه کردند و دانش سیره نگاری را بنیاد گذاردند، اما بر اثر ارتباط صحابه با پیامبر (ص)،توجه به این طبقه بسی مهم شد و به فهرست نویسی درباره ی صحابه انجامید و زمینه ای برای پیدایی دانشی مستقل به نام «صحابه نگاری» فراهم شد. شیعه در پیدایش و دگرگونی این دانش بسیار تأثیر گذار است؛ چنان که بر پایه ی منابع کهن تاریخی می توان شیعه را بنیاد گذار آن برشمرد. طبق بررسی های به عمل آمده می توان پذیرفت، نوشته های صحابه نگاران شیعی در صحابه نگاری های پسین اهل سنت نیز تأثیرگذار بوده است. بنا بر آنچه گفته شد می توان دریافت که  صحابه نگاری قدمتی برابر با سیره نگاری دارد که به فهرست و شرح حال و مسائل مربوط به یاران پیامبر صل الله علیه و آله می پردازد. صحابه نگاری به دلیل موضوع چالش برانگیز آن از زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی برخوردار است و از همین رو طی ده قرن، تطورات بسیاری به خود دیده و از جهت ساختاری و محتوایی دستخوش تغییرات و تحولات فراوانی شده است.

نوشتار حاضر ضمن اشارت به سیر تدوین و تطور این دانش و مجموعه ی صحابه نگاری ها و صحابه نگاران، به نقش شیعه و اهل سنت در تحولات ساختاری و محتوایی و بیان مزایا و نواقص صحابه نگاری ها پرداخته است. این اثر در شش بخش کلی، مباحث مذکور را مورد بررسی قرار داده است. عناوین این بخش ها که هر کدام از آنها حاوی چند فصل نیز می باشد به این قرار است:
بخش اول: کلیات: تبیین و ساختار؛ تعاریف و نگرش ها
بخش دوم: سیر تدوین صحابه نگاری
بخش سوم: آشنایی با صحابه نگاران(آمار و گونه شناسی، شناخت و شرح حال) 
بخش چهارم: صحابه نگاری های مفقود (روش ها و بینش ها) 
بخش پنجم: مکاتب صحابه نگاری
بخش ششم: علل و عوامل ازدیاد صحابه

نویسنده در این کتاب با نگاهی تاریخی به روابط این دو دین، روی کرده و کوشیده تا نوع تعامل اسلام و مسیحیت را در طول تاریخ اسلام مورد بررسی قرار دهد؛ وی ابتدا گزارشی از وضعیت دین مسیحیت پیش از اسلام و چگونگی تعاملش با دیگر ادیان و نیز روابط حاکم بر فرقه های درونی ارائه نموده و سپس به داد و ستدی که با اسلام داشته، پرداخته است. ظهور اسلام که تحولی در جهان انسانی بود، در زیست جهان مسیحیت نیز اثر گذارد؛ از این رو مؤلف به نوع نگاه مسیحیت به اسلام و متقابلا نگاهی که اسلام به این دین کهنه داشته، می پردازد و در ادامه، تعامل این دو را در گذرگاه های مختلف تاریخی مورد کاوش قرار می دهد. به زعم نویسنده، دیانت اسلام و مسلمانان به رغم دیدگاهی که نسبت به برتری دین خویش داشته اند، در همیشه ی تاریخ با نگاهی انسان مدارانه با ادیان دیگر به ویژه مسیحیت نظر کرده و بهترین رواداری را نسبت آن و پیروان مسیحی اعمال کرده اند؛ هرچند تصریح می کند برای داوری در خصوص عملکرد مسلمانان نباید با ملاک های قوانین حقوق بشری قرن بیستم به داوری نشست.

یادکردنی است که نوع نگاه نویسنده به اسلام - به رغم آن که باوری به آن ندارد - تا حد بالایی با انصاف و گاه همراهانه است؛ اما به طور طبیعی از نگره های جانبدارانه نسبت به مسیحیت عاری نیست؛ به همین جهت مترجمان اثر، در پاره ای موارد نتوانستند عباراتی را به فارسی انعکاس دهند و به ناچار از آن گذشتند. اثر پدید آمده که با قلمی روان و دقت بالا ترجمه شده و تا به بار نشستن، زمانی طولانی را سپری کرده است؛ اما به راستی آنچه لباس وجود یافته، از وزانت علمی و و توان پاسخگویی در خوری برخوردار است؛ از این رو شایسته ی تقدیر خالصانه است.

فهرست فصل های کتاب:

فصل اول: مسیحیت پیش از ظهور اسلام

فصل دوم: مواجهه ی مسلمانان با مسیحیان

فصل سوم: نخستین دوره ی تعامل میان اسلام و مسیحیت

فصل چهارم: قرون وسطا، بخش اول: تعارض یا تعامل در شرق؟

فصل پنجم: قرون وسطا، بخش دوم: مواجهه یا تعامل در غرب؟

فصل ششم: تغییر موازنه ی قدرت: مبلغان مسیحی و امپریالیسم؟

فصل هفتم: رویکرد های فکری جدید، در سده های سیزدهم و چهاردهم ق/ نوزدهم و بیستم م

فصل هشتم: گفتگو یا رودررویی؟