جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش فلسفی از اخلاق به دوره‌ی یونان و به‌ویژه سقراط برمی‌گردد . اما این پرسش فلسفی در ادوار بعدی فلسفه نیز بر حیات خود ادامه می‌دهد ، قرون‌وسطا ، قرون جدید و معاصر درگیر پرسش فلسفی از اخلاق‌اند . مسئله اخلاق از جهات مختلف هستی شناختی ، معرفت‌شناختی و زبان‌شناختی و... مورد تأمل قرارگرفته است. یکی از عرصه‌های پژوهش فلسفی در اخلاق ، فلسفه اخلاق مقایسه‌ای است. در این پایان‌نامه بر آن هستیم تا بر مقایسه فلسفه اخلاق ازنظر دو دیدگاه مارکسیسم ایرانی و سروش متأخر بپردازیم، تعاریف و معیارهای اخلاقی این دو د دیدگاه را بیان کنیم.هدف از مقایسه آن است که ببینیم؛ بین این دو دیدگاه چه اشتراکات و اختلاف‌های وجود دارد؟ آیا اشتراکات موجود در دو دیدگاه بیانگر مبانی مشترک میان آن دوست؟ یا اینکه وجود افتراق‌ها بیانگر مبانی متفاوت میان آن دو هست؟ بر همین اساس این پایان نامه شامل چهار فصل می باشد. فصل نخست شامل کلیات پژهش مورد نظر می باشد، در فصل دوم به تفضیل ارائ مارکسیسم ایرانی راجع به فلسفه اخلاق مورد برسی قرار می گیرد. در فصل سوم ابتدا به طور مختصر ارای سروش متقدم پرداخته می شود وسپس به طور تفضیلی فلسفه اخلاق سروش متاخر مورد برسی قرار می گیرد. در فصل چهارم این پایان نامه به نقاط اشتراک و اختلاف این دو دیدگاه پرداخته می شود که همانا هدف این پایان نامه رسیدن به نقاط اشتراک و اختلاف این دو دیدگاه راجع به فلسفه اخلاق می باشد

من استعلایی اصطلاح بی سابقه‌ای در تاریخ فلسفه است که کانت برای نخستین بار آن را در فلسفه استعلایی خود به کار برده است. این مساله یکی از مهم‌ترین و دشوارترین مباحث «نقد عقل محض» ایمانوئل کانت است. در باب هویت انسانی واژه هایی مانند نفس، روح، مزاج، طبیعت و.. را می‌توان در تاریخ فلسفه پیش از کانت یافت، ولی نه واژه من استعلایی را. حال این تحقیق عهده‌دار پژوهش در ماهیت و ویژگی‌ها و کارکردهای این مساله جدید در فلسفه کانت است. کانت بنیانگذار فلسفه استعلایی است. از عنوان این فلسفه یا نظام فلسفی استنباط می‌شود که روش اتخاذ شده در آن، حتماً روش استعلایی است. من استعلایی کانت به مثابه عالی‌ترین اصل هر نوع کاربرد شهود و فاهمه و در یک کلام، عالی-ترین اصل معرفت‌شناختی در نظام فلسفی وی، محصول روش استعلایی وی است. روش استعلایی عبارتست از شیوه کشف و فهمیدن شرایط پیشینی‌ای که مابعدالطبیعه و دیگر حوزه‌های معرفتی را را تا حد یک علم و به مثابه یک علم ارتقا می-بخشد. روش استعلایی چیزی غیر از پرداختن به شرایط پیشینی امکان معرفت عینی نیست. در توضیح این مطلب باید متذکر شویم که کانت برخلاف دیگر روش‌ها از جمله روش های متافیزیکی و غیرمتافیزیکی مانند روش دیالکتیکی (افلاطونی)، برهانی (مشایی)، شک محور (دکارتی)، اصل موضوعی (اسپینوزایی) و... استفاده می‌کنند، از روش استعلایی سود می‌جوید. روش استعلایی که موضوع آن آگاهی است هدفش کشف نحوه آگاهی یا شرایط آگاهی‌ها، و به تعبیر دقیق‌تر، کشف شرط نهایی و صوری و پیشین در آگاهی است. من استعلایی در فرایند کاربرد روش استعلایی و در حین کشف عناصر پیشین شناخت یا شرایط شناخت، به نحو استعلایی (و نه قیاسی یا استقرایی یا تمثیلی) انتاج و استخراج می‌گردد.

«نیستی» یکی از اصلی‌ترین مفاهیم تفکر بودیستی، و همچنین گروهی از متفکران ژاپنی به نام «مکتب کیوتو» است. متفکران مکتب کیوتو با الهام از مفاهیم بودایی و فلسفه‌ی غرب فلسفه‌ی خاص خود را ایجاد نمودند. این متفکران ژاپنی تلاش کردند تا مفاهیم عرفانی بودیستی را به صورتی فلسفی و عقلانی مورد مطالعه قرار دهند. مفهوم «نیستی» در تفکر ژاپنی و شرقی دارای همان ارزش و جایگاهی است که مفهوم «هستی» در غرب داراست. اندیشمندان ژاپنی در مطالعات خود درباره‌ی «نیستی» به آن دسته از فلاسفه‌ی غربی که در کتاب‌هایشان درباره‌ی «نیستی» سخن گفته‌اند اهمیت بیشتری داده‌اند. نیشیدا کیتارو، هاجیمه تانابه و نیشیتانی کیجی سه فیلسوف اصلی و بیشتر شناخته‌ شده‌ی مکتب کیوتو هستند. در این پایان‌نامه سعی شده تا به بررسی مفهوم «نیستی» در فلسفه مکتب کیوتو (در فلسفه‌ی نیشیدا، تانابه و نیشیتانی) و فلسفه‌های غربی که بیشترین تاثیر را بر فیلسوفان مکتب کیوتو در این بحث داشته‌اند ( به ویژه فلسفه اکهارت، نیچه و هایدگر) بپردازیم، و به مطالعه‌ی این مفهوم به شیوه‌ی تطبیقی در میان این دو سنّت همّت گماریم.

این مقاله مجموعه تاملاتی بر محور چالش‌ها و پرسش‌های فلسفی پیش رو در بحران کروناست. از این رو مقاله‌ای توصیفی-تحلیلی و مشتمل بر فرض‌ها و حدس‌هایی در باب پیامدها و امکانات فلسفی بحران موجود و مسایل مرتبط با آن است. از نظر این نوشتار، بحران کرونا زمینه و بنابراین امکان آغاز خانه تکانی فلسفی در برخی از شاخه‌ها و حوزه‌های مطالعاتی فلسفی را فراهم آورده است و در صورت جدی گرفتن آنها، می‌توان در آینده شاهد تغییراتی چند در دیدگاه‌های فلسفی بود. به علاوه این بحران ظرفیت ایجاد خانه تکانی در وضعیت زندگی امروز و تغییر در دیدگاهای کلی محلی (در ایران) را نیز دارد. در حال حاضر در مساله بحران کرونا عمدتا تمرکز بر پیامدهای متعدد اقتصادی، سیاسی، نظامی، علمی و... آن است و از این سنخ امور پرسش می‌شود. اما از سوی دیگر با توجه به دامنه تاثیر بحران کرونا می‌توان آن را به عنوان خاستگاه امکانات دیگری مانند طرح مسایل فلسفی نیز محسوب داشت. این نوشتار با پرسش‌هایی از این قبیل سروکار دارد: آیا بحران کرونا از بازتاب‌های فلسفی برخوردار است؟ بحران کرونا چه پرسش‌ها و چالش‌هایی را در حوزه‌های فلسفی-به طور کلی یا جزیی (در ایران)- عملا برانگیخته است؟ این بحران، ظرفیت و قابلیت یا امکان طرح چه سوالاتی را دارد؟ به نظر این نوشتار بحران کرونا ظرفیت زمینه سازی برای طرح پرسش‌ها و چالش‌های فلسفی را دارد. در این مقاله نخست به پرسش‌ها و چالش‌های فلسفی این بحران به نحو کلی پرداخته می‌شود. در این حالت، نخست به بازتاب‌های محتوم و محتملِ فلسفی این بحران در سطح پارادایم‌های تاریخی فلسفه، جریان‌های فلسفی (قاره‌ای و تحلیلی) و نیز با لحاظ جریان سوبژکتیویته و ضد آن و مساله نیهیلیسم و همچنین پیامدهای آن در شاخه‌ها و حوزه‌های فلسفی از قبیل حوزه منطق، فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی، فلسفه هنر، فلسفه دین، فلسفه دانشگاه و... پرداخته می‌شود. سپس نظری خواهیم داشت به چالش‌هایی که این بحران در ایران برانگیخته است.

من استعلایی کانت سوژۀ نهایی مطلقی است که بنیاد منطقی معرفت و تجربه را تشکیل می‏‏‏دهد. من استعلایی امری کاملاً سوبژکتیو است که در مقام ضروری‏‏‏ترین و بنیادی‏‏‏ترین رکن معرفت‏‏‏شناسی کانت هر گونه حکم، شهود و تصور، تألیف، مقوله و در یک کلام هر‌گونه معرفت و تجربه را به نحو پیشین همراهی می‏‏‏کند. یکی از مسائل بسیار اساسی و مهم دربارۀ من استعلایی، کارکردهای آن در معرفت‏‏‏شناسی کانت است. این مقاله چهار مورد از کارکردهای من استعلایی کانت را با استناد به دیدگاه‏‏‏های کانت در نقد عقل محض استخراج کرده است که عبارتند از: 1- من استعلایی به شناخت‏‏‏های ما کلیت می‏‏‏بخشد. 2- من استعلایی به شناخت‏‏‏های ما ضرورت می‏‏‏بخشد. 3- من استعلایی به شناخت‏‏‏های ما امکان می‏‏‏بخشد. 4- من استعلایی به واسطۀ فرایند و کنش ترکیب به شناخت‏‏‏های ما وحدت می‏‏‏بخشد. در پایان به این نکته دست یافتیم که کارکرد وحدت‏‏‏بخشی به خاطر بنیادین و اساسی بودن فرایند ترکیب در معرفت‏‏‏شناسی کانت، اساسی‏‏‏ترین کارکرد من استعلایی است.

معرفت شناسی رئالیستی در تاریخ تفکر فلسفی ما به صورت مشخص با تالیف و چاپ کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، به ظهور رسیده است. این معرفت شناسی در طی چند دهه اخیر محور مباحث و تاملات و گفتگوها بوده است و امروزه نیز به حیات خود ادامه می دهد. از آنجا که این معرفت شناسی به دنبال پویایی و فربهی است، لازم است تا اصلاح و ابعاد و مسائل دیگری را در حوزه معرفت شناسی مورد دقت و تامل قرار دهد. یکی از نکات منفول در این معرفت شناسی مساله نوع، مقدار و حدود تصرف و دخالت قوای ادراکی در امر شناسایی است. به نظر می رسد لازم است تا با تعمق در ابعاد وجود شناختی، روانشناختی و معرفت شناختی و… قوای ادراکی به مساله فوق پاسخ لازم و درخور داده شود. در واقع این نوشتار متوجه طرح و تعمیق مساله دخالت قوا و استعدادهای ادراکی در امر شناسایی است تا از این طریق بخش و مبحث دیگری بر مباحث معرفت شناسی رئالیستی افزوده گردد و از این طریق اندیشمندان را به تأمل در این مساله فرا خواند.