جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بداء‌،‌ ظهور و تغییر یافتن آن چیزی است که بر اساس عوامل قضای مشروط الهی مورد تقدیر قرار گرفته است. بداء از معتقدات شیعیان است که در پرتو آن، قدرت مطلق خدای ‌تعالی قابل اثبات و از مباحث مهمّ عصر حاضر است. مسئلۀ پژوهش، تحلیل روایات علائم حتمی ظهور امام زمان عجّ الله تعالی فرجه و وقوع بداء در آن‌هاست که به روش توصیفی _ تحلیلی صورت پذیرفته است. در روایات متعدد نشانه‌های حتمی و غیرحتمی ظهور حضرت حجت عجّ الله تعالی فرجه ذکر شده است که از نشانه‌های حتمی به: صیحۀ آسمانی‌،‌ خروج سفیانی‌،‌ خروج یمانی‌،‌ قتل نفس زکیه و خسف بیداء اشاره شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آنند با توجه به بررسی سندی و دلالت روایات موجود در حتمیت علائم ظهور‌،‌ ممکن است که در خصوص ضعف سندی و ناتمام بودن دلالت آن‌ها و بالتبع تقسیم‌بندی علائم به حتمی و غیرحتمی، مناقشه صورت گرفته و ارتباط لازم و ملزومی میان روایات مدعیِ حتمی بودن آن و زمان ظهور زیر سؤال برود؛ پس این احتمال مطرح می‌شود که از روایات موجود در باب حتمیت نشانه‌های ظهور‌،‌ لزوم تحقق این علائم از جانب خداوند قابل اصطیاد نبوده و چون محتوم شدن امور به ارادۀ الهی است‌،‌ امکان وقوع بداء وجود داشته باشد. در نتیجه با قطع نظر از التزام به عدم رخداد بداء در اصل وقوع نشانه‌های حتمی‌،‌ می‌توان به امکان بداء در برخی جزئیات و ویژگی‌های آن‌،‌ اشاره کرد.

قدیمی‌ترین کتاب پیرامون غیبت امام مهدی(ع) که نسخه‌هایی از آن در دسترس می‌باشد، کتاب «الغیبة» محمد بن ابراهیم نعمانی (م حدود360ق) است؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان(ع)، و مطرح شدن برخی شبهات میان شیعیان، توسط نعمانی تألیف و برای رفع این مشکل، ارائه شده است. طبق برخی قرائن، کتاب الغیبة ظاهراً قبل از سال ۳۴۲ق توسط نعمانی تألیف شده است؛ و قرائن مقابلی نیز برای تعیین تاریخ تألیف این کتاب قابل طرح هستند. در هر صورت، اکنون به عنوان یکی از آثار مهمی که لازم است نسخ خطی آن فهرستِ تجمیعی شوند، این کتاب می‌باشد. در پژوهش حاضر، با بررسی منابع، اطلاعات مختلف و فهارس نسخ خطی، بیست و سه نسخه خطی از کتاب الغیبة شناسایی، و به ترتیب تاریخ کتاب فهرست شده‌اند. تا جدای از فراهم آمدن زمینه تصحیح جدیدی از کتاب، برخی از اطلاعات رجالی و کتابشناختی مهم مرتبط نیز، از این فهرست، برای پژوهشگران حاصل گردد

چگونگی غیبت امام زمان پرسشی است که گاه و بیگاه ذهن جامعه شیعی را به خود مشغول ساخته و مسئله­ای است که پیروان آن حضرت با انگیزه­های ارزشمند و دشمنان با اهدف مُغرضانه آن را مورد واکاوی قرار داده­اند. نوشتار حاضر با روش تحلیل ادله وحیانی و با استفاده از گزارش­های تاریخی، نشان داده است که انحصار چگونگی غیبت و تفسیر آن، به دو شیوه: یکی دیده نشدنِ امام و دیگری دیده شدن و شناخته نشدن امام، تصویر کامل و دقیقی از چگونگی غیبت نیست و نه تنها می­توان مواردی را بر این دو شیوه افزود، بلکه براساس دلیل عقلانی، بایستی امام را دارای قدرتی دانست که نه تنها از شیوه­های نهان­زیستیِ پیامبران و حجت‌های پیشین و پیامبر و اهل‌بیت برخوردار است، بلکه قدرت بر هر شیوه نوینی از غیبت را داراست و هیچ‌گونه انحصاری در شیوه­های نهان­زیستیِ امام زمان وجود ندارد.

یکی از مهم‌ترین و پرثمرترین مباحث مهدویت، «انتظار فرج» است. بی­گمان درک اهمیت و جایگاه انتظار در مباحث مهدویت به درک کامل­تر این مسئله اساسی خواهد انجامید. پیرامون انتظار فرج، روایات فراوانی وجود دارد که در برخی از آنها به بیان آثار متعدد آن تصریحاتی شده است. از میان آثار فراوانی که برای انتظار گفته شده است، آثاری نیز به چشم می‌خورد که به عنوان آثار دنیوی آن می‌تواند مطرح شود. بی‌گمان شناخت این آثار موجب درک بهتر جایگاه این مسئله خواهش شد. تحقیق پیش رو با رویکرد توصیفی _ تحلیلی و با روش کتابخانه­ای به بررسی آثار دنیوی انتظار فرج در روایات پرداخته است. در کلام معصومان موارد متعددی از آثار دنیوی برای انتظار شماره شده است. در طور کلی آنها به آثار دنیوی معنوی و مادی تقسیم می‌شوند که از جمله مهم‌ترین آنها می­توان به: گشایش، تضمین روزی، مشمول دعای ائمه شدن، طول عمر، دوری از خوف و حزن، شرح صدر، یاری خداوند متعال و... اشاره نمود.