جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم تنها سند سالم وحیانی از جانب خداوند در دست بشریت است؛ که از گزند حوادث زمینی و آسمانی محفوظ مانده است. قرآن برخلاف سایرکتاب آسمانی از آغاز نزول و ظهور رسول اکرم تا زمان ما، دارای سندی متصل و متواتر است و در طول 1400 سال به طور پیوسته در هر دوره‌ای میلیون‌ها نفر به صورت قاری، کاتب، حافظ، این وحی آسمانی بود‌ه‌اند. مسأله تحریف ناپذیری قرآن اهمیت بسزایی دارد که اگر تحریف ناپذیری قرآن به اثبات نرسد، اعتبار قرآن به چالش کشیده خواهد شد و هر گونه استناد به آیات آن با مشکل اساسی روبه رو خواهد بود. این مسأله همواره مد نظر همه مسلمانان به ویژه علمای شیعه در قرن11، 12 و13در بحث تحریف ناپذیری بوده و برای دفاع از ساحت مقدس قرآن، به اثبات سلامت قرآن از تحریف و دفع شبهات و تردیدها از سوی مستشرقان پرداخته‌اند. در این پایان نامه به نقد تلاش های مستشرقان در گسترش تحریف قرآن با تکیه بر پاسخ علمای شیعه خواهیم پرداخت. مستشرقانی نظیر: نولدکه، بلاشر، گلدزیهر، شری لوبین و... در جرگه مستشرقان قائل به تحریف قرآن کریم قرار دارند که با دستاویز قرار دادن موارد مختلفی که قبلأ از سوی حشویه و اخباریون با استناد به روایات ضعیف مطرح شده مسأله تحریف را مطرح نموده‌اند. چند نمونه از مواردی که آنها ذکر کرده اند از این قبیل است: الف) مسأله اختلاف قرائت در قرآن ب)نسخ در قرآن ج) اتهام زیادت سوره ها و آیه ها در قرآن د) اتهام نقصان سوره ها و آیه ها در قرآن ه)حذف آیه رجم، خلع، حفد از قرآن. اما در مقابل این گروه از مستشرقان قائل به تحریف قرآن افراد معدودی دیگر از مستشرقان از جمله دکتر بوکای، پروفسور آربری با صراحت تمام صیانت قرآن کریم از تحریف را اعلام کرده‌اند.

ما مسلمانان آیات قرآن را نزول وحی الهی بر پیامبر اسلام و کلام خدا می‌دانیم و به اعتقاد ما، این کتاب معجزه جاوید پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و آخرین و کامل‌ترین کتاب آسمانی است اما در طول تاریخ، مستشرقانی بودند که نقدهایی بر آن وارد نمودند و مدعی ایرادات و تناقضاتی در جنبه های مختلف آن شدند. منتقدان با مطرح کردن نقدهایی در زمینه‌های تاریخی، علمی، جنبه‌های اخلاقی و همچنین ادعای تناقضات متن قرآن، وحیانی و الهی بودن آن را، به چالش می‌کشند. تحقیق حاضر به بررسی انتقادهای علمی آنان در چهار مورد (کیهان شناسی، طبیعت شناسی، فیزیولوژی انسان، و حیات و مرگ و هدایت انسان) پرداخته است. مستشرقان در زمینه کیهان شناسی شبهاتی همچون هفت آسمان، خلقت جهان در شش روز، حرکت خورشید، شهاب ها، تقدم یا تاخر خلقت آسمان و زمین و حرکت یا ایستایی زمین و ... را مطرح کرده اند. این ایرادات ناشی از عدم آشنایی به زبان قرآن بوده است. آنان در زمینه طبیعت شناسی، شبهاتی در مورد شدت باد و طوفان و زوجیت در طبیعت را مطرح ساخته اند که غالباً ناشی از فقدان استدلالها و دلایل علمی جهت اثبات اشارات قرآنی می باشد. همچنین در حیطه فیزیولوژی، سوالات و تناقض های زیادی از جمله عناصر خلقت بشر، وضعیت جنین در رَحِم و امکان خواب یا عمر طولانی را آورده اند که متاثر از عدم تسلط به واقعیت های علمی و تجربی بوده است. در زمینه حیات و ممات و هدایت بشر نیز، برخی از اشارات قرآن در مورد طول روزهای قیامت، هدایت عمومی و اختصاصی، تقابل اعمال خوب و بد و ... را دستمایه ایرادگیری خود قرار داده اند؛ در حالی که این آیات منافاتی با علوم تجربی نداشته اند. روش تحقیق در این تحقیق، مطالعه کتابخانه‌ای و رویکرد آن، توصیفی و تحلیلی است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که این کتاب مقدس عاری از تضاد و تعارض بوده و ادعای مستشرقین از روی عناد و غرض ورزی، نا آگاهی و قصور دانش آنان در قرآن پژوهی، استناد به منابع اسلامی نامعتبر، روحیه استعمار گری و اسلام ستیزی و تعصب مسیحی- یهودی آنان بوده است. با این حال، بودند مستشرقانی که پی به حقانیت این کتاب آسمانی بردند و در مقام دفاع از آن برآمدند.

چکیده نهضت نقد تاریخی کتاب مقدس تأثیر شگرفی بر عقاید مسیحیان نسبت به اعتبار اصل کتاب مقدس و اصالت متن آن گذاشت و آنان را برآن داشت تا به آسمانی نبودن کتاب خود معترف باشند؛ قرآن پژوهان غربی در صدد تطبیق این روش بر قرآن برآمدند و به انکار سلامت قرآن و القای شبهه تحریف روی آوردند. در این رویکرد، دو مسئله «جمع قرآن» و « اختلاف قرائات»؛ از مسائل مهم تاریخ قرآن؛ موضوع تحقیق و تحلیل بسیاری از مستشرقان قرارگرفته است. در پژوهش حاضر از میان مستشرقان قرآن پژوه، دیدگاه تئودور نولدکه، ریچارد بل، رژی بلاشر و جان برتون در موضوع جمع قرآن و دیدگاه ایگناس گلدزیهر، نولدکه و برتون در موضوع اختلاف قرائات تبیین و بررسی می‌گردد و در هر بخش، دیدگاه علمای شیعه و اهل سنت نیز مطرح و با رویکرد قرآن پژوهان غربی مقایسه می‌شود؛ تا تفاوت دیدگاه مستشرقان با مسلمانان، و نیز تفاوت دیدگاه شیعه و اهل سنت روشن گردد. از نتایج تحقیق حاضر آن است که شواهد و قرائنی که مستشرقان با استناد به آنها، در موضوع جمع قرآن و اختلاف قرائات به دنبال ایجاد تردید در اعتبار اصالت قرآن بودند، ناتمام است و چنین نتیجه‌ای را در پی ندارد؛ این شواهد و قرائن در طول تحقیق، تبیین و نقد شده است. نتیجه دیگر تحقیق حاضر آن است که شواهد و قرائن مستشرقان، غالباً برگرفته از دیدگاه‌های مشهور اهل سنت در موضوع جمع قرآن و اختلاف قرائات است؛ دیدگاه‌های شیعه در این دو موضوع، نقد کمتر و دستاویز اندکی برای مستشرقان قرآن پژوه داشته استکلید‌ واژه‌ها : جمع قرآن، اختلاف قرائات، تئودور نولدکه، رژی بلاشر، جان برتون، ایگناس گلدزیهر، ریچارد بل

دائره المعارف قرآنی لایدن، یکی از جدیدترین آثاری است که توسط قرآن پژوهان غیر مسلمان درباره موضوعات متعدد و معارف والای قرآن در سالهای اخیر به رشته تحریر درآمده است. از موضوعات مهم در مجلّدات پنجگانه دائره المعارف لایدن، توجه مولفان و پژوهشگران آن، به مباحث نبوّت و شاخصه های آن ( عصمت، وحی، اعجاز و مدیریت و رهبری) در قرآن بوده است و مقالات متعددی را نیز در این زمینه به خود اختصاص داده اند. با بررسی آثار دانشمندان و مفسران اهل سنت و نیز خاورشناسان در موضوع نبوّت وشاخصه های آن، چالش ها وشبهاتی قابل استخراج است که این رساله متکفل شناسایی، ارزیابی و میزان هم آوایی آنهاست، از این رو، هدف در پژوهش حاضر آن است تا با واقع نگری و بازخوانی دقیق و تقریر شبهات، تحلیل و بررسی آنها بر مبنای قرآن و آراء و اصول عقلی و روایی شیعه مدنظر قرار گیرد. در مسیر تحقیق با تحلیل علمی معلوم می گردد که بین دو مجموعه از تفاسیر علمای اهل سنت و به طور خاص مقالات دایره المعارف قرآن لایدن، هماهنگی معناداری قابل مشاهده است که از آن به "هم آوایی" تعبیر شده است. سوال اصلی عبارت است از: هم آوایی شبهات مستشرقان و منابع تفسیری اهل سنت در نبوّت عامه وخاصّه وشاخصه های آن درچه جنبه هایی است؟ نتایج حاصله عبارتند از اینکه نمادی از هم آوایی شبهات در محورهایی مانند عصمت، وحی، اعجاز و اخلاق فردی و اجتماعی پیامبران الهی و... قابل مشاهده است که با مبانی قرآنی، عقلی و روایی معتبر و مورد قبول فریقین می توان به نقد و پاسخ آنها پرداخت. روایات تفسیری متناسب با مبانی کلامی اهل سنت و روایات ضعیف، زمینه ساز اظهار نظرهای ناصوابِ مولفان لایدن درباره ی پیامبران شده است. علاوه برآن، صرف نظراز نکات مثبت مطرح شده از سوی برخی مولفان لایدن، عدم پایبندی آنان به مهم ترین منابع متقن موجود در همه ی فرقه های اسلامی بویژه شیعه و عدم رعایت اصل انصاف در پژوهش های خود، شبهات و لغزش های قابل تامّلی را در ترسیم شخصیت های الهی ووحیانی پیامبران الهی تقریر و بوجود آورده است.

مستشرقان در تحقیقات خود در بحث مکی و مدنی، بعد از شناخت آیات و سور مکی و مدنی، آن‌ها را به چهار و شش دوره طبقه‌بندی کردند؛ بعد از آن، برای هر دوره، خصوصیاتی را معین نمودند. شیوه‌ی کار مستشرقان، هم در تاریخ‌گذاری قرآن و هم در طبقه‌بندی آیات و سور مکی و مدنی و هم در تعیین خصوصیات برای هر طبقه، عمدتا بر مبنای سبک و اسلوب آیات، محتوا و مضمون و سیره پیامبر(ص) است. هریک از آن‌ها از یک روش خاص پیروی می‌کنند؛ برخی در شناخت مکی و مدنی، محتوا و مضمون آیات و سور را مبنا قرار داده، برخی سبک و اسلوب و برخی نیز سیره و شخصیت پیامبر(ص) را ملاک کار خود قرار داده‌اند. به همین رو، ترتیب هایی را از سوره های قرآن عرضه کرده اند که با ترتیب روائی بسیار اختلاف دارند؛ حتی میان خود آن ترتیب‌ها بسیار اختلاف وجود دارد. استفاده نکردن از روایات ترتیب نزول، مراجعه به روایات ضعیف و غیر معتبر، داشتن پیش‌فرض نادرست مانند بشری بودن قرآن، تاثیر پذیری قرآن از فرهنگ عرب جاهلی و کتب اهل کتاب از مشکلات اساسی آن‌ها در تحقیقات مکی و مدنی است.پروژه‌ی حاضر در سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول مباحث نظری و مقدماتی مکی و مدنی در سه بخش پرداخته شده است؛ سپس در فصل دوم نظرات ده تن از مستشرقان را به تفصیل در این خصوص نقد و بررسی کردیم، در فصل سوم هم، نقد کلی تحقیقات مستشرقان در سه بخش، نقد خاستگاه، نقد روش‌ها و پیامد‌های تحقیقات مستشرقان بحث و بررسی شده است. شیوه‌ی تحقیق حاضر بصورت کتابخانه‌ای و مراجعه به منابع لاتین و منابع فارسی بود.

استفاده مستشرقان از روش‌ها و فن‌های نوین در پژوهش‌های کتابخانه‌ای و آشنایی بیشتر آن‌ها با زبان‌های پیشین (عبری، سامی و میخی) و بهره‌گیری از داشته‌های ادیان مختلف می‌تواند دیدگاه‌های تازه‌ای را در زمینه مطالعات تاریخی فراهم سازد. با آشنایی با روش اصولی و علمی محققان خارجی و شناخت عوامل واقعی تمدن اسلامی از منظر نویسندگان اسلامی و خارجی می‌توان با راهکارهای نوین به عظمت و شکوه دوباره تمدن اسلامی ناب و اصیل مدینه فاضله پیامبر اکرم و جهانی‌شدن فرهنگ اسلامی و زمینه‌سازی برای حکومت عدل الهی ولیعصر نائل آمد. از منظر پژوهشگران اسلامی مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری تمدن اسلامی، آموزه‌های وحیانی قرآن و نقش بنیان‌گذار باعظمت و بزرگوار آن، یعنی پیامبر اکرم، سپس تعهد وفاداری امت مسلمان بوده است. اما نظر نویسندگان غربی و مارشال هاجسن با توجه به اختلاف دیدگاه و خاستگاه فکری آن‌ها، متفاوت است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی نقش وحیانی آموزه‌های قرآن و پیامبر اکرم در کتاب اعجاز اسلام (ج 1) اثر مارشال هاجسن، دیدگاه‌های وی را با نگاهی تمدنی و بر اساس اصول و نظریه‌های جامعه‌شناختی در باب تمدن اسلامی موردبررسی قرار دهد. این دیدگاه امروزه روشی نوین و جدید در حوزه پژوهش‌های تمدنی است؛ که شایسته تبیین، تحلیل و بررسی عالمانه است.

دوره‌ی قاجار با وجود فراز و نشیب‌های سیاسی داخلی و خارجی و تغییر و تحولات جهانی که در موقعیت سیاسی و فرهنگی ایران داشته است دوره‌ی پر اهمیتی برای هنر نقاشی و نگارگری محسوب می‌شود.نقاشی قاجار به عنوان مهم‌ترین تجلی‌گاه برخورد تفکر انسان گرایانه‌ی غربی و اندیشه‌ی خیال‌انگیز ایرانی شناخته شده است، آنچه که در برخورد با منابع موجود پیرامون نقاشی قاجار مواجه می‌شویم حکایت از گونه‌ای بی انصافی محققین در بررسی و تحلیل نقاشی این دوره دارد. شرق شناسانی چون پوپ (Pop)، بلوشه (Blochet)، آرنولد (Arnold) و بسیاری دیگر پیرامون نقاشی این دوره یا سکوت نموده یا این دوره را تجلی‌گاه انحطاط نقاشی ایران ارزیابی نموده اند.اهداف این مطالعه ارائه‌ی آراء و نظریات محققین غربی پیرامون نقاشی قاجار و بررسی دلایل رویکردهای غیر منصفانه برخی از آنان است. برای پیشبرد این بحث در فصل اول مطالبی در باب تعریف شرق شناسی، پیشینه ی شرق شناسی، دوره های شرق شناسی و همچنین مباحثی درباره ی ایرانشناسی و سابقه ی تاریخی آن و نقد شرق شناسی ارائه شده است. در ادامه در فصل دوم به شرح پیشینه ای نقاشی ایران در دوره های مختلف خصوصاً در دوره ی قاجار که بصورت مفصل تر آمده است، پرداخته می شود.در فصل سوم ضمن ارائه پیشینه ی تاریخی از حضور مستشرقان در ایران در دوره ی قاجار و انگیزه های آنان در ورود به این حوزه، به معرفی مهمترین مستشرقینی که در زمینه ی نقاشی ایران به فعالیت تحقیقاتی پرداخته اند، می پردازیم. در باب این فصل آنچه لازم به تذکر است که بدلیل محدودیت منابع پیرامون شرق شناسی(اکثر فرهنگ ها و دایره المعارف های مستشرقین تنها به معرفی تعداد اندکی از مستشرقین پرداخته اند و آن منابعی نیز که قرار بوده مرجع کاملی پیرامون شرق شناسی باشند در میانه ی راه رها شده اند از جمله «فرهنگ خاورشناسان» تالیف پرویز مشکین نژاد که تا حرف «ز» کار شده و گویا به سرنوشت کتاب دیگری در این زمینه یعنی «جهان خاورشناسان» که تنها حرف «الف» آن به زیور طبع آراسته شده بود، دچار شده است) در این بخش نگارنده از معرفی کامل مستشرقینی که در حوزه نقاشی ایران فعالیت نموده اند معذور بوده، اما به هر حال شمه ای از زندگی و آثار مهمترین این شرق شناسان ارائه شده است که شایسته توجه می باشد. در فصل چهارم این پژوهش به معرفی محققینی که آثاری پیرامون نقاشی قاجار منتشر نموده یا در کتب خود در زمینه نقاشی ایران، اشاراتی هر چند اندک به نقاشی این دوره داشته اند پرداخته و مباحث ایشان را پیرامون نقاشی قاجار مورد بررسی قرار می دهیم.در انتها در فصل پنجم نیز نگارنده سعی می نماید با در نظر گرفتن فرضیات تحقیق پیش رو، یافته های مرتبط با سوالهای تحقیق را ارائه نموده و دست به نتیجه گیری بزند.

بیشتر خاورشناسان که نگاهی برون‌دینی به قرآن و آموزه‌های آن دارند، از آغاز مبنا را بر پیش‌فرض «غیروحیانی و غیرالهی بودن قرآن» گذاشته و بخش وسیعی از تحقیقات خود را بر یافتن مصدر قرآن و قصص آن متمرکز کرده‌اند. آنان قرآن را همانند کتابی بشری تصور کرده و تنها تفاوت آن را با سایر آثار بشری در این می‌دانند که منبع پیدایش آن نامعلوم است. به عبارت روشن‌تر یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آنان- به دلیل انکار وحیانیت قرآن- یافتن معلمی برای پیامبر- ص- و یا متأثر دانستن آن حضرت از شرایط محیط در انشای قرآن و یا نشان دادن تأثیر سایر کتب آسمانی به ویژه تورات و انجیل بر قرآن و قصص آن است. واقعیت تشابه در بخش هایی از داستان‌های قرآن و عهدین، گروهی از محققان یهودی و مسیحی را از قرن دوم هجری تاکنون به سوی این نظریه سوق داده که قصه‌های قرآن از عهدین اقتباس شده است. آنان انگاره ی خود را بر مبانی نظری گوناگونی پی‌ریزی کرده‌اند. این مبانی که اهم آن ها عبارتند از: شباهت محتوایی قصص قرآن و عهدین، وحیانی بودن عهدین وآشنایی پیامبر اکرم- ص- با عهدین قبل از بعثت، از نظر آنان انکار وحیانیت قرآن کریم را به دنبال دارد؛حال آنکه شواهد درون دینی (محتوای متفاوت گزاره های تاریخی قرآن و عهدین ، تمایز جلوه های هنری و ویژگی های فنی قصه های قرآن با قصه های عهدین) و دلایل معتبر برون دینی (یافته های باستان‌شناسان ، مورخان و جغرافی دانان در تایید محتوای قصص قرآن و انکار برخی عبارات عهدین) انگاره اقتباس قرآن از عهدین را مردود می‌داند.ناهمگونی ظاهری میان برخی آیات زمینه ی طرح بحث تناقض مفهومی قصص قرآن را برای گروهی از خاورشناسان فراهم ساخته است. نا آگاهی از ویژگی های هنری خاص قصه های قرآن، اقسام مختلف آیات مانند مطلق و مقید،عام و خاص و امثال آن و ناآشنایی با روش تفسیر قرآن با قرآن سبب این ادعا شده است.