جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده (فارسی): فلسفه به هر جا که پا می گذارد چالش های فکری عمیقی را ایجاد می کند و عده ای را به تکاپو برای یافتن خرسندی خاطر وا می دارد. اخلاق و دین نیز از این امر مستثنی نبوده اند. این چالش با افلاطون شروع می شود. وی در رساله اثیفرون برای یافتن علت و منشأ نیکی اعمال و کارها می پرسد که : «آیا آنچه خوب است چون خوب است محبوب خدایان است یا چون خدایان آنرا دوست داشته اند خوب است؟». از آن پس دین باوران برای نجات قدرت مطلق خداوند، خداوند و اراده او را ملاک خوبی قرار می دهند و متفکران اخلاقی درصدد حفظ آزادی و ارزش های بنیادی انسان اخلاقی و نجات حکمت و عدالت خداوند برآمده اند و لذا اصول عینی و کلی اخلاق را، فی نفسه، ملاک و معیار قرار داده اند. کانت نیز از فیلسوفانی است که به این پرداخته است. وی اخلاق را مقدم از دین می داند و معتقد است اصول رفتار درست بدون مراجعه به دین، درخود انسان قابل کشف است. و در جستجوی «اصل اعلای اخلاق»، به عنوان ملاک تشخیص خوبی اعمال، مفهوم «خواست خوب» را کنکاش می کند و در آن به مفهوم «تکلیف» و در آن به مفهوم «قانون» که عقل عملی ناب به اراده معطوف به آن فرمان می دهد، و «احساس احترام» نسبت به همان قانون توسط اراده عقلانی و لذا «الزام» به اطاعت و پیروی از چنین قانونی می رسد. وی قانون اخلاق را تألیفی پیشینی می داند و پنج صورت بندی برای آن ذکر می کند که بهترین صورت بندی، صورت بندی خودمختاری اراده می باشد که در آن مطیعِ قانون اخلاق، به جهت تبعیت خود از این قانون، واضع آن نیز شمرده می شود و بدین ترتیب اصل آزادی نیز، که از اصول عقل عملی است اثبات می شود. اما کانت برای تحقق خیر اعلی و برای اینکه اخلاق بدون پشتوانه مقتدر نباشد، که اگر کسی خلاف آن عمل کرد یا طبق آن، جزای عمل خود را ببیند، متوسل به فرض وجود خداوند می شود و اینجا دین لازم می آید تا به عنوان نتیجه اخلاق، ضامن اعتبار آن نیز باشد. دین در نظر کانت یا وحیانی است، که نسبت به انسان امری خارجی است، و اشکال مختلفی در تاریخ دارد و یا طبیعی است که امری درونی و عملی است و یکی بیشتر نیست و ادیان تاریخی باید به آن تحویل برده شوند. دین طبیعی قاعده اخلاق نیست بلکه نتیجه آن است. «دین وحیانی» به عنوان دین فوق طبیعی برای بهره مندی بشر از لطف الهی، به جهت نقص بشر، ضروری است و مکمل «دین طبیعی» است که یکسره به تلاش خود انسان بستگی دارد و فضیلت تنها در دین طبیعی قابل دسترسی است که همان نتیجه اخلاق است. بنابراین دین طبیعی به عنوان نتیجه ضروری اخلاق و دین وحیانی به عنوان دین فوق طبیعی و جلب کننده رحمت الهی برای دستگیری از بشر محدود و ضعیف مکمل همدیگرند اما رو آوردن فقط به دین وحیانی به عنوان دین جلب رحمت از طریق عبادت و پرستش و عموما مراسم عبادی منهای دین طبیعی یک اغوای دینی است و بدون دین طبیعی انسان به کمال شایستگی ها نمی رسد و در جهت انسانیت بهتر از پیش نمی شود لذا اساس انسانیت یکسره به دین طبیعی به عنوان تلاش درونی برای کسب فضیلت های اخلاقی و امید به سعادت به خاطر ایمان به خدایی که حافظ اخلاف و ضامن سعادت ماست بستگی دارد. پس اخلا ق مقدم بر دین است.

رسالة حاضر پژوهشی است در زمینه جهانی شدن، که فرایند جهانی شدن را از دیدگاههای گوناگون مورد بررسی و کنکاش قرار داده است. و با تأکید بر جنبه های فرهنگی آن، از دیدگاه جامعه شناختی و فلسفی به تحلیل این پدیده نوظهور می پردازد. نخست با تبیین معنا و مفهوم آن ابعاد ناشناخته آن را مورد مطالعه قرار داده و عوامل و زمینه های پیدایش و گسترش آن را از نظرمی گذراند، و با نگاهی گذرا به تاریخچه آن، مهمترین نظریات را در این زمینه طرح، و رویکردها وراهبردهای نظریه پردازان را از منظر فرهنگی و سیاسی و اجتماعی مورد توجه قرار داده است وپس از بررسی و تحلیل برخی نظریه ها، تفاوت ها و تمایزات جهانی شدن با پروژه جهانی سازی را مورد توجه قرار داده و نشان داده که چگونه این امر باعث انحراف و مغالطه برخی ازپژوهندگان این موضوع گردیده و موجب شده تا نگاه بدبینانه و رویکرد منفی نسبت به جهانی سازی، به فرایند جهانی شدن نیز تعمیم یابد. نظریات و تئوری هایی که در مورد جهانی شدن وجود دارد، چندان منسجم و منطقی نیستند. و واقعیت جهانی شدن را در هاله ای از ابهام قرار داده اند. برای دستیابی به یک تئوری قابل قبول صورت بندی این نظریات، نقد و بررسی آنهاضروری و حایز اهمیت است. برخی از دیدگاهها جهانی شدن را تداوم مدرنیته می دانند، و برخی دیگر آن را چرخش از وضعیت دوران مدرن و یا گذرا از مدرنیته تفسیر می نمایند و دسته سوم نیزآن را در چارچوب تئوری های جدید تفسیر و تبیین می نمایند به عقیده این گروه علل بسیاری برای جهنمی شدن وجود دارد که این علل و زمینه ها چندان با مبانی و مؤلفه های مدرنیته همخوانی ندارد. ولی آیا می توان جهانی شدن را بر اساس تئوری های جدید و متمایز از مدرنیته وپست مدرن تنفسیر و تبیین کرد، در این صورت مبانی علمی و فلسفی چنین تئوری هایی کدام است و چه ویژگی ها و تمایزاتی با الگوی مدرنیته و پست مدرن دارد؟ در بخش دیگری از این نوشتار کارکردها و تأثیرات جهانی شدن و پیامدهای مثبت و منفی آن مورد تحلیل و تحقیق قرارگرفته است و با رویکردی نقادانه ضعف ها و معایب این جریان پیچیده را ارائه نموده است.همچنین به نو.ع رابطه و تعامل و تقابل این فرایند با هویت های بومی و مذهبی وفرهنگی های دیگر اشاره نموده و ضمن تأکید بر نقش و ضرورت دین در جوامع بشری، جایگاه دین اسلام درعصر جهانی شدن را مورد بررسی قرار داده و قابلیت ها و ظرفیت های این دین به عنوان دینی جهان شمول و عقلانی مورد توجه قرار داده است. حاصل و دستاورد این جستار ارائه رهیافتی جدید فراروی اندیشمندان جهان اسلام در جهت شناخت بهتر جایگاه خود در عصر جهانی شدن و کسب آگاهی لازم در قبال این فرایند است، تا با استفاده از شرایط و امکانات به وجود آمده بتوانند در این تعامل از نظر فکری و معنوی نقش سازنده و مؤثر ایفاء نمایند. در بخش دیگری ازاین نوشته فرضیه ها و نظریاتی که در مورد تبیین چیستی جهانی شدن وجود دارد، موردبررسی قرار گرفته است و مجموعا شش نظریه عمده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، ونهایتا با رد فرضیات موجود، نظریه جدید دیگری که منطبق با معیارهای علمی واقعیت جهانی شدن است ارائه نموده است. که این نظریه جهانی شدن را به عنوان یک فرایند طبیعی و دستاوردرشد علمی و تکنولوژیکی بشری و یکی از مراحل پیشرفت و تکامل تاریخ و تمدن بشری شمرده شده است.

هدف از نگارش این رساله، بررسی ارتباط علم و دین در حوزة زیست شناسی جدید از نگاه فلسفة دین و به ویژه نظرات پرفسور پلانتینگا و باربور می باشد. این مسأله از جمله مسائل کلامی جدید است که بعد از قرون وسطی با پیدایش علم جدید در غرب بوجود آمده و در دامان الهیات مسیحی توسعه یافته است. چهار نظریه در زمینة ارتباط علم و دین مطرح است تعارض، استقلال گفتگو و یکپارچگی، در قرن نوزدهم با ظهور نظریه تکامل و داروینیسم نظریة تعارض به اوج شکوفایی خود رسید به طوری که قرن نوزدهم، قرن صجنگ میان علم و دین نامیده شد. اما کم کم دانشمندان و متکلمان به نظریة استقلال علم و دین روی آوردند، و در آستانة قرن بیست و یکم شاهد رویکرد نوین به دین و معنویات هستیم. امروزه علوم زیستی پرسشهای بنیادینی راجع به ماهیت زندگی، ذهن و نگرش ما نسبت به انسان، پیش کشیده است. بنابراین بررسی ملزومات الهیاتی نظریه های جدید زیست شناسی دارای اهمیت اساسی می باشد. در دو فصل اول بعد ازطرح مساله، چیستی علم و چیستی دین از نگاه فلسفه علم و فلسفه دین و سپس سیر تاریخی رابطة علم و دین، در مغرب زمین مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل دوم با توضیح مفصل دیدگاههای کلی در باب رابطة علم و دین در دنیای معاصر تصویر روشنی از این بحث ارائه می گردد. در فصل سوم نظرات پلانتینگا و در فصل چهارم نظرات باربور را مطرح می کنیم.پلانتینگا صعلم آگوستینی و باربور صالهیات طبیعت را پیشنهاد می کنند. پلانتینگا تکامل را قبول ندارد اما معتقد است نظریه تکامل الحادی نیست. به نظر او هر چند طبیعت گرایی مستلزم تکامل است اما پذیرش تکامل و طبیعت گرایی خود متناقض بوده و غیر عقلانی است. باربور از کاربرد مقولات فلسفی در الهیات دفاع کرده و فلسفه پویش را برای بیان پیام دیانت پیشنهاد می کند. اوتکامل را پذیرفته و طبیعت را همچون یک روند پویا ارزیابی می کند. در این رساله به نظرات باربور در بارة بنیاد فیزیکی حیات و ذهن نیز خواهیم پرداخت. خلاصه، جمع بندی و نتیجه گیری در فصل پنجم آمده است. بعد از مقایسة اراء پلانتینگا و باربور، می گوییم که هر دو معتقدندنظریه تکامل الحادی نیست و سپس به نظرات متکلمان مسلمان دربارة تکامل اشاره می کنیم.

آدمی در اولین مواجهه با عالم خارج تاثیراتی را در خود احساس می کند مثلا رنگ قرمز گل را مشاهده می کند. صدای زیبای پرندگان را می شنود. گلبرگ لطیف گلها را لمس می کند و... در این مواجهه آنچه عقل عرفی و جمعی قبول می کند این است که ما به تمام و کمال موجودات عالم خارج را به همراه صفات و خصوصیات ظاهری شان ادراک میکنیم. به عبارت دیگر در این مواجهه ما شاهد دو جهان هستیم که از دریچه یک جهان نظاره گر جهان دیگر هستیم. در این رویکرد جهان خارج ماهیتی دارد و وجودی که ماهیت آن عین ماهیت ذهنی است و از این نظر هیچ تفاوتی ندارد. ماهیت گل قرمز، درخت سبز و دیوار سفید و ... تماما بدون هیچ کم و کاستی به ذهن منتقل می شود و البته این ماهیت پل ارتباطی و علم ما به علم خارج می باشد اما در قالب دو وجود وجودی ذهنی و وجودی خارجی پس فارق، ذهن و خارج،وجود است و عامل ارتباط ماهیت. این مطلب عینا نظر اکثر فلاسفه اسلامی است درباره ماهیت علم. در این نوشتار سعی بر آن است که با نظری گسترده، جامع و در عین حال عمیق موشکافانه و به دور از کلی گویی و مبهم نویسی به تامل در این مبنا بپردازیم. علت این تردید نیز عوامل متعددی است که بارزترین آن خطای حواس و حتی خطای در تفکر و تعقل می باشد. از سویی وجود برخی مبانی فلسفی که مورد قبول متفکرین اسلامی واقع شده پذیرش مبنای فوق را در باب معرفت شناسی دچار مشکل می سازد. همچنین ادله حکمای اسلامی در باب تطابق کامل عین و ذهن که در مبحث وجود ذهنی فلسفه اسلامی ارائه شده مخدوش بوده و صرفا وجود ماهیتی را در ذهن مدرک اثبات می کند نه چیز دیگری را. لذا سعی نموده ایم بادقت درکلمات بزرگان قوم به نقد و بررسی مبنای فوق پرداخته و نظریه ای که با اشکالات کمتری مواجهه است را مورد توجه و بررسی قرار دهیم.

چکیده (فارسی): چکیده "معنای زندگی چیست؟"پرسش مبهمی است که یافتن پاسخ آن، آرزوی دیرینه ی انسان، از گذشته تا کنون بوده است. ذهن و ضمیر انسان ها از دیر باز با پرسش های بنیادینی از هستی مواجه بوده و هست. مجموعه ی سؤالاتی که بر محور وجود و بودن در این جهان متمرکز بوده اند، در اندیشه ی انسان امروز خود را در پرسش از معنای زندگی نشان می دهند. گرت تامسون، فیلسوف معاصر آمریکایی، یکی از کسانی است که سال ها به وجه فلسفی مسئله ی معنای زندگی پرداخته است. آراء اصلی او در این رابطه در کتاب در باب معنای زندگی آمده است. تامسون مجموعه پاسخ هایی که تاکنون به پرسش معنای زندگی داده شده است را به سه دسته تقسیم کرده است. مطابق طرح تامسون در بخش اول به ارتباط معنای زندگی با وجود خدا و غایتمندی جهان در بخش دوم به ارتباط معنای زندگی با ارزش های ابزاری و غیر ابزاری و در بخش سوم به ارتباط معنای زندگی و ارزش های ابرازگر پرداخته می شود. در این رساله با بهره گیری از کتاب در باب معنای زندگی تفسیری روشنگر از آراء تامسون ارائه و نسبت دیدگاه های او با دیگر دیدگاه ها درباره ی خدا، اخلاق و معنای زندگی سنجیده می شود. در این تفسیر، به ویژه در نتیجة رساله، پس از بازبینی نگرش تامسون به معنای زندگی، از منظری انتقادی و تا حدی مقایسه ای، استواری و اعتبار عقلانی این نگرش مورد بررسی قرار می گیرد

علم جدید که اصطلاحا به علوم پس از قرن هفدهم میلادی و انقلاب علمی، اطلاق می شود یک نظام فکری شناختی است که هرچند امروزه پس از تحولات گسترده اوایل قرن بیستم در فیزیک رفت و آمد نظریه ها و گسترش بررسیهای فلسفی پیرامون آن جایگاه و ارزش معرفتی دستاوردهایش تغییر کرده است اما همچنان به مدد فناوری بر آمده از آن و ارتباط تنگاتنگش با زندگی مردم و نیز گسترش چشمگیر آموزش و پژوهش حول محور این علم یک رکن اساسی هستی شناسی و جهان بینی انسان معاصر محسوب می شود. هدف از این رساله بررسی اجمالی برخی ویژگیهای مهم این رویکرد علمی به طبیعت و به دنبال آن شناسایی نقاط ضعف و محدودیتهای آن به منظور شناخت ارزش و جایگاه معرفتی دستاوردهای آن است. البته باید توجه داشت که علم یک فعالیت انسانی است و نمی توان آن را مستقل از آراء و اقوال دانشمندان و نیز اثرات واقعی و عینی اش بر اندیشه انسانها در نظر گرفت و ما نیز در این رساله از همین علم سخن می گوییم. نقادی مجزای هر یک از ویژگیهای مهم علم جدید یعنی: کمیت گرایی نفی تبیینهای غایی، تجربه گرایی، تحویل گرایی و اکتفاء بشر به دانش تجری که با استفاده از مقایسه های تاریخی و جستجو در آرا و روشهای مهمترین چهره های موثر در تکوین علم جدید استخراج شده اند سبب جلوگیری از کلی گویی و انتساب معضلات غیرواقعی به علم و تکنولوژی جدید می شود علاوه بر آنکه به ما کمک می کند تا تأثیر نظریه ها را در جهان شناسی خود تحدید کنیم. بطور کلی حاصل این بررسی انتقادی شناسایی چند مشکل اساسی است: ارتقای روش متافیزیک و جهان بینی. دخالت مبانی غیر علمی و غیرتجربی در شکل گیری رویکرد علمی نوین. خلط توصیف و تبیین. ادعای واقع نمایی علیرغم وجود محدودیتها. خود بسندگی دانش نوین و اکتفاء بشر به علوم تجربی باعث عدم شکل گیری مباحثات جدی فلسفی پیرامون اهمیت ارزش و اولویتهای ... علوم جدید شده است در حالیکه به نظر می رسد این مباحثات و نیز دخالت دادن مفاهیم و آموزه های دینی برای جهت دهی و مدیریت فرایند پژوهش طبیعی ضروری باشد. در واقع جهان بینی دینی بطور غیرمستقیم می تواند در ساختار دانش طبیعی تغییراتی ایجاد کند. همچنان که جهان بینی مادی تا کنون علم تجربی را در قالب خاص کنونی اش عرضه کرده است