جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لفظ قرآن ناطق، برای اولین بار توسط امام علی(ع) مطرح گردید. مقام قرآن ناطق از قرآن مکتوب بالاتر بوده و قرآن کریم در آیات بسیاری اشاره به مراتب ایشان و هدایت به سوی آنها نموده و اهل بیت (ع) را یگانه مرجعی که علم الکتاب در نزد ایشان است معرفی نموده‌است. بر پایه بسیاری از احادیث وارده، پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع)، تنها مصادیق قرآن ناطق هستند؛ زیرا تمام رفتار، گفتار و کردار ایشان بر اساس آیات قرآن بوده هستند و آنها هستند که در میان تمام برداشت‌های مختلفی که در طول تاریخ توسط افراد مختلف از آیات قرآن داشته‌اند، مراد و مقصود حقیقی الهی را می‌دانند و به آن نطق می‌کنند. بسیاری از فرقه‌های منحرف برای گمراه کردن مردم از آیات متشابه، سوء استفاده کرده‌اند که محفوظ ماندن از این آسیب فقط به واسطه تمسک به اهل بیت(ع) که قرآن ناطقند محقق می‌شود از این رو می‌توان تبلور آیات قرآن را در رفتار و گفتار آنان یافت و در واقع هیچگونه تناقضی بین آنان و قرآن نیست و جز امامان معصوم (ع)، مصداق دیگری برای قرآن ناطق نیست

پیامبراکرم| از حرمت و احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است تا آنجا که خدای متعال به پاس هماهنگی همه جانبه رسول‌اکرم| با قرآن کریم و نیز برای ترغیب دیگران به تأسّی به چنین سیره‌ای، از وجود مقدس آن حضرت| با عظمت یاد فرموده است. قرآن کریم در آیات متعددی همچون آیه 63 سوره نور، آیه 1 حجرات، آیه 53 و 54 احزاب و آیه 65 نساء به موضوع حرمت پیامبراکرم| پرداخته است، از این‌رو حفظ حرمت آن حضرت| یکی از بایسته‌ها و اصول ثابت قرآن کریم است. براساس این اصل، همگان نسبت به رعایت حرمت آن بزرگوار| مسئول هستند. عنایت‌های ویژه خدای متعال به پیامبر|، همراهی و معیّت نام پیامبر| با نام حق تعالی، مصادیق متعدد محبت الهی به پیامبر|، تجلیل‌های ویژه از پیامبر| در خطاب‌های الهی و جلوه‌های فراوان دلداری‌های خدای سبحان از پیامبر| از جمله مؤلفه‌ها و مستنداتی هستند که لزوم حفظ حرمت نبوی| را اثبات می‌کنند.

قرآن‌کریم از قالب روایت‌گری داستان‌ها برای بیان معارف بهره برده­ است. علی­رغم کوشش‌های تفسیری فراوان، در حوزۀ قصص قرآنی، بررسی شیوۀ روایت‌گری خداوند در این آیات، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. چینش آیاتِ روایت‌گرِ طوفان نوح(ع)، در سورۀ هود(ع) با فرض آنکه بر اساس سیر زمانی به توصیف حوادث واقع شده در طوفان می‌پردازد، با تعارض‌هایی روبرو است. این پژوهش با پیشنهاد الگوی «رگ‌برگی» برای این آیات، ضابطه‌ای برای عدم رعایت توالی زمانی، در چینش این آیات به­دست می‌دهد. با تفکیک جملات مربوط به دو گروه مؤمنان و کافران از یکدیگر و قرار دادن آن­ها در الگوی رگ‌برگی، طرحی از کل وقایع ماجرای طوفان، به ترتیب زمان وقوع شکل خواهدگرفت. این نظامِ چینش آیات، ضمن آنکه می‌تواند در تفسیر برخی دیگر از روایت‌های قرآن کریم مورد توجه قرار گیرد، نخست روشن می‌سازد که گفتگوی میان نوح(ع) و فرزندش در آستانۀ برپایی طوفان انجام گرفته است و نه بعد از به حرکت در آمدن کشتی و دوم آنکه دعای نوح(ع) برای نجات فرزندش نه بعد از پایان یافتن طوفان، آن‌چنان که ترتیب آیات سورۀ هود(ع) نشان می‌دهد، بلکه درست پس از ربوده شدن فرزند نوح(ع) توسط امواج صورت گرفته است. همچنین مطابق این نظام، جریان یافتن مقولۀ «سلام»، بعد از پایان یافتن صحنۀ پر خطر طوفان و ناآگاهی نوح(ع) از وضعیت اعتقادی فرزند خویش، به گونه‌ای نو تفسیر می‌یابند.

در حکمت 252 نهج‌البلاغه آنجا که امیرالمؤمنین علی(ع) از فلسفۀ شرایع و احکام و حکمت آن­ها با مطلع «فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک» سخن می‌گوید، عبارت «الامامة نظاماً للامة» آمده است که بر اهمیت مسئلۀ امامت در رهبری امت دلالت دارد. اما در برخی نسخه‌های متأخر، این عبارت به­صورت «‌الأمانة نظاما للأمة» ثبت شده است که به اهمیت امانتداری در حفظ نظام امت اشاره دارد. از سوی دیگر متأسفانه در سال‌های اخیر تحریف‌هایی از ناحیۀ‌ برخی از ناشران و مصحّحان در شروح نهج‌البلاغه به­عمل آمده است، به­طوری­که متن نهج‌البلاغۀ درج شده در ابتدای شروحی مثل ابن‌ابی‌الحدید و ابن‌میثم با متن شرح شده، توسط شارح مطابقت ندارد که از آن جمله است: عبارت «الامامة نظاماً للامة». در این مقاله با استناد به نسخه‌های کهن و شروح معتبر نهج‌البلاغه و نیز سیاق عبارت و روایات قریب ‌المضمون دیگر اثبات شده است که ضبط «الامامة» صحیح است. امامت است که رکن اساسی در نظام امت را دارا می‌باشد و بر آن تأکید شده است نه «امانت» و بی‌گمان تمایلات کلامی برخی از شارحان هم­چون محمد عبده و صبحی‌صالح در برگزیدن ضبط «الأمانة» مؤثر بوده است.

همواره جامعه انسانی متأثر از پدیده جنگ بوده و از این ناحیه آسیب های جبران ناپذیری در بعد مادی ومعنوی به بشریت رسیده است .از طرفی صلح از دیرباز به عنوان آرزو و آرمانی مقدس در میان جوامع بشری مطرح بوده و مصلحان و خیر اندیشان در جهت تحقق این آرمان تلاش نمودهاند . دین مقدس اسلام همواره پیوسته ندای صلح، برادری و برابری سرداده است، اما با وجود این جوامع اسلامی بیشترین صدمات را در جنگهای تحمیلی دیدهاند از جمله در جنگهای صلیبی که مسحیان به مسلمانان تحمیل کردند؛ یا جنگ در عراق و افغانستان و دیگر کشورهای اسلامی در زمان ما که خسارات جبران ناپذیری به بارآورده است. روش برخورد امام علی (ع)با مخالفان بر محوریت صلح بوده، و صلحگرایی در تعالیم و سیره امام علی(ع) از جایگاه برجستهای برخوردار است .ایشان در تمام دوران حکومتش اصل را بر صلح قرارداده بود و از هیچ تلاشی برای حفظ آن کوتاهی نکرد. وی نشان داد که مسالمت بر جنگ و خون‌ریزی ترجیح دارد، مگر اینکه دشمن تمامی راههای منتهی به صلح را ببندد و فتنه انگیزی نماید. در این پژوهش این موضوع بررسی می شود که از سیره امام علی(ع) چه الگویی برای ایجاد صلح می‌توان دریافت کرد.در این مقاله با مراجعه به کتب تاریخ و سیره، همچنین بهره از تعالیم نهج البلاغه به روش کتابخانه‌ای برخورد صلح‌طلبانه امام علی(ع) با مخالفان تبیین می‌گردد تا چراغ راه بشریت برای ایجاد صلح جهانی باشد.

درحکمت249 از مجموعه حکمت های منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام تعبیری درباره ی امام حسن علیه السلام نقل شده است که نیازمند بررسی ودقت است.این حکمت امام حسن را به گونه ای معرفی کرده است که در هنگامه ی سختی و پیش آمدهای ناگوار نمی تواند مددکار ویاری رسان جبهه ی حق باشد.چنین گفتاری با جایگاه امامت درشیعه هماهنگی ندارد.در این مقاله مستندات این حکمت در منابع مختلف شناسایی شده و پس از توضیح مفردات آن،درباره ی دلالت حکمت به تفصیل بحث شده است،سپس محتوای آن را با جملات قطعی ومعتبر علی علیه السلام که درباره ی امام حسن علیه السلام فرموده اند،سنجیده و سپس به عملکرد ایشان در جنگ جمل و صفین اشاره شده است،ونشان داده ایم که این دو سه جمله ربطی به علیه السلام ندارد وبه ظن قوی جعلی است.

در آموزه‌های کتاب و سنت، نجات و رستگاری اخروی، به ایمنی از آتش دوزخ و ورود به بهشت تعریف می‌شود. انحصارگرایان، نجات از دوزخ و ورود به بهشت را تنها نصیب پیروان مذهب حق می‌دانند، اما ائمۀ طاهرین (ع) دامنۀ رحمت الهی را وسیع‌تر معرفی می­‌کنند و در باب نجات و گسترۀ آن، به دو موضوع مهم در کنار هم توجه می‌دهند: نخست، ارزش انحصاری دینِ حق و نتیجۀ دین­داری بر پایۀ آن، که «نجات تضمینی» است؛ دوم، وسعت رحمت و مغفرت خداوند که به شکلی غیرحتمی و تعلیقی به نجات آنان که در اعتقاد یا عملشان خللی وجود دارد و خدا را چنا­ن­که او می‌پسندد، نمی‌پرستند و در عین حال، با او و اولیای او سر ستیز ندارند، منجر می­شود. بدین ترتیب، امامان شیعه به تبع کتاب خدا و سنت نبوی، هر دو باب نجات یعنی «نجات تضمینی» و «نجات تعلیقی» را در آخرت گشوده می‌دانند و ایدۀ انحصار نجات در مؤمنان درستکار و پیروان راستین خود را نفی می‌کنند. در این مقاله مسئلۀ شمول تعلیقی نجات برای کثیری از بندگان خداوند از منظر آیات و روایات بررسی شده و نشان داده می‌شود که «منحصربودن راه حق در پیروی از امامان الهی» با «وسعت رحمت الهی و شمول آن برای غیرشیعیان» تعارضی ندارد و مطابق مکتب اهل­ بیت(ع)، هر دو موضوع از صحت و استواری کامل برخوردارند.

میرزا مهدی اصفهانی، مؤسس مکتب معارف خراسان، موسوم به «تفکیک»، علاوه بر دارا بودن اجتهاد مطلق و تبحر در علوم عقلی، یکی از قرآن‌پژوهان معاصر نیز به حساب می‌آید. دلیل این مدعا وجود آثاری از ایشان در حوزۀ قرآن همچون معارف القرآن، رسالۀ شاهزاده افسر، رسالة فی وجه اعجاز کلام الله المجید و ... است. وی دیدگاه‌های معارفی خود را بر آیات و روایات بنا نهاد و همین گرایش به نقل، سبب شده وی را که نخستین مروج مکتب اصولی میرزای نائینی در ایران است، در جرگۀ اخباریان به شمار آورند. اخباریان، اصول فقه را متخذ از عامه دانسته و آن را روشی برای رهیافت به معارف قرآنی نمی‌دانند. همچنین برخی اخباریان قائل به حجیت نصوص نبوده و ظواهر قرآن کریم را نیز حتی بعد از فحص از قرائن منفصله حجّت نمی‌شمارند ولی میرزای اصفهانی قائل به حجیت آن است. لذا دیدگاه وی در فهم قرآن کریم تفاوت بنیادینی با دیدگاه اخباریان دارد و نمی‌توان وی را از اخباریان به شمار آورد. در این مقاله دیدگاه وی دربارۀ جایگاه حدیث در فهم قرآن به تفصیل با رویکرد اخباریان تطبیق داده شده و وجوه تفاوت آن بیان شده است.