جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مؤلف در اين رساله از يازده سؤالي كه شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي وي فرستاده پاسخ گفته كه بيشتر اين سؤالات در مسائل اعتقادي و فلسفي است كه شيخ به روش خود مختصر و استدلالي پاسخ گفته - و چنانچه در نسخه حاضر آمده - در شب 24رجب 1237تأليف آن به پايان رسيده است. جواب مسائل اول وي در مجموعه (4/2719) همين فهرست گذشت. شاهزاده محمود ميرزاي قاجار فرزند فتحعلي شاه قاجار يكي از شاهزادگان دانشمند و دانشور زمان بود او كه شعر بسيار مي سرود در مسائل علمي و حشر با عالمان علاقتي خاص داشت و چنانكه از عنوان همان رساله بر مي آيد شيخ را احترام بسيار به او بود او نامه به احسايي مي نويسد و اسئله زير را خدمت او مي فرستد و جواب آنها را مي خواهد اما سوالها: 1-سرعصمت قولي و فعلي انبياء و اوصياء چيست. 2-معني ولايت چيست. 3-آيا صفات واجب تعالي عين ذات اوست. 5-چون كل باراده حق و قضاء اوست پس عقلاً و شرعاً واجب است كه رضا بقضاء الهي داد. 6-جمع حدوث عالم بادوام فيض و ازليت وجود چيست. 7-آيا خطبه بيان و خطبه طنطجيه از حضرت علي عليه السلام است. 8-نسبت تردد و ابتلاء و بداء به خدا چيست. 9-معني استجابه دعا و اعانه ملهوفين چيست. 10-آيا حضرت رضا عالم بسم بود يا نه ؟. شيخ يكايك اين پرسشها را پاسخ مي گويد منتهي درنهايت تعصب و تعبد (عبدالله انوار) در پاسخ شاهزاده محمود ميرزا قاجار (د 1271ق) ده پرسش عقيدتي است با سربندهاي «قال رفع الله مقامه» و «اقول» . نمايه 11 پرسش و پاسخ آن در «فهرست كتب مشايخ 236-237» آمده است: نخستين: «ما سر عصمة الانبياء و الاوصيا؟، دوم: ما معني الولاية في اللغة، چهارم ما معني حديث النبوي ... واپسين پرسش درباره خوردن حضرت رضا انگور را، كه آيا مي دانست زهرآگين است و يا نه» . در انجامه تاريخ نگارش، 24 رجب 1237ق آمده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهاي يازده گانه شاهزاده محمود ميرزا پسر فتحعليشاه قاجار. پايان يافته در شب 24 رجب 1237ق (حكيم) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌ ... فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري ان الجناب العالي الشامخ ... المحترم محمود الشاهزاده ادام الله عليه امداده و العمر ... قد ارسل من نتايج افكار الذكية و تنبيها ... قد طلب من مخلصه جوابها و تبيين قشرها من لبابها. . قال رفع الله قدره و اعلي ذكره. الاول منها ما سر عصمة الانبياء. . انجام كتاب: و هذا سر وجداني. و بهذا البيان منكشف لمن له عيان. و الحمدلله رب العالمين. و كتب بيده العبد المسكين احمد بن زين الدين ... و فرغ من اجوبة المسايل الشريفة ليلة الرابع و و العشرين من شهر رجب 1237 سبع و ثلاثين بعد المأتين و الألف ... و صلي الله علي محمد و‌ آله. [كتابخانه ملي 8/224؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1194؛ فهرست مشايخ 2/26 و 27؛ شورا 1/109/33و 1/16/29؛ ]

پاسخ به سؤالي است كه اگر كفر و ايمان شخص در لوح محفوظ نگاشته شده ديگر محلي براي تكليف پيامبر (ص) به ايمان براي كفار باقي نماند، تأليف شده به سال 1223. (جعفر اشكوري) سيدي - كه مؤلف از او تعبير به سيدنا الاكرم نموده - چندين سؤال درباره علم از مؤلف نموده و خود نيز جواباتي بر سؤالهاي خود داده است، مؤلف در اين رساله در جاهايي كه باسائل اختلاف داشته را آورده است و در هشتم جمادي الثاني 1223 تأليف آن در يزد بپايان رسيده است. اگر در لوح محفوظ ايمان و كفر آدميان نوشته شده و آنچه در اين لوح ثبت باشد تغيير پذير نيست، چگونه انبيا مردم را تكليف به ايمان مي كنند. اين پاسخ استدلالي فرق ميان تشريع تكويني و ظاهري را بيان كرده و تكليف اول را تكويني و دوم را ظاهري مي داند. سؤال در اين نسخه تلخيص شده است. (سيد احمد اشكوري) شخصي مي پرسد از سبب تكليف كفار به ايمان با علم به عدم ايمان آنان و خود از آن سوال پاسخ گفته و تكليف را تكليف تشريعي و تكويني دانسته و مي خواهد بدينوسيله حل اشكال كند، ولي احسائي در گفته هاي او رد و ايراد مي كند و بروش خاص خود اشكال را پاسخ مي گويد. (سيد احمد اشكوري) در اينكه چگونه پيغمبر امر مي كند بايمان كسي را كه مي داند كه ايمان نمي آورد در حالي كه در لوح محفوظ نوشته شده كه او كافر است و شرح علت آن از شيخ احمد قطيفي و بيان احسائي درباره شرح شيخ احمد و مسائل ديگر ساخته 1223. (محمد باقر حجتي) درباره لوح محفوظ و محو و اثبات در پاسخ سيد ابوالحسن گيلاني (ش 5/3622-فهرست احسايي 9: 2). (محمد تقي دانش پژوه) مؤلف اين رساله را در پاسخ پرسشهاي آخوند ملا مصطفي تأليف کرده است. در برابر پرسش كسي كه نامش در پيشگفتار كوتاه نيامده، و در فهرست كتب مشايخ نام او سيد ابوالحسن گيلاني آمده است. درباره اينكه اگر ايمان و كفر در لوح محفوظ ثبت است، پس چرا بايد كافر را تكليف كنند، با اينكه از پيش سرنوشت او روشن است. تاريخ نگارش در انجامه نگارنده 8 ج 2/1223ق آمده است. (احمد منزوي) به خواهش سيد ابوالحسن گيلاني، درباره مسأله دشوار زير: اذا كان كل شيئي كتب في اللوح قبل خلق الخلق و منه ايمان المؤمن و كفر الكافر، فكيف يجوز ان يأمر النبي (ص) بالايمان من يعلم انه لايومن و كتب في اللوح المحفوظ انه كافر ... در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 8 ج 2/1223ق آمده است. و در «فهرست كتب مشايخ 220» آمده كه در «جوامع الكلم» تبريز، 1273ق چاپ شده است. (احمد منزوي) مولف در پاسخ به سوال سيد ابوالقاسم لاهيجي از مسئله علم و كشف سر آن، ظرفهاي سه گانه سرمد و دهر و زمان را بررسي نموده و به بيان لوح محفوظ و لوح محو اثبات و اشاره به قضا و قدر و عالم ذر پرداخته است. (حبيب الله عظيمي) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين ... قد سأل سيدنا الاكرم عن مسألة عريضة في العلم و جوابها و كشف سرها. انجام كتاب: و لميكائيل و أخويه كذلك في الاكوان الثلاثة فاذا اطلق سنة يراد به ما ذكر و الحمدلله ... [الهيات تهران ص 343؛ مرعشي 21/246؛ فهرست سپهسالار 5/31؛ مدرسه صدر بازار 1/201و 2/279؛ مرعشي23/199؛ دائرة المعارف بزرگ 1/337و 6/662: احسايي؛ فهرست كتب مشايخ 220 «رساله» ؛ اعلام 1/64؛ طبقات 13/88-91؛ مشار، مؤلفين 1/345: براي كارهاي چاپيش؛ مرعشي 21/246؛ تراثنا س13ش2و/3 332؛ شورا 44/221]

شيخ جعفر پسر ميرزا احمد مشهور به نواب از شيخ احسائي سؤالهاي زير را مي كند: 1- معني كشف چيست، 2- نمازهاي شرعي از چه چيزها مأخوذ است، 3- معني « سبق رحمته علي عضبه » چيست، 4- معني « ان الله لايغفران يشرك به و يغفر مادون ذلك لمن يشاء »، 5- معني « اللهم صل علي محمد و آل محمد كما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم »، 6- اينكه انسان مختص بآن شده كه رسولان بسوي او آيند چيست، 7- غرض از شتريكه قرمز است در وحي ايكه بهمه انبياء شده مبني بر اينكه نبي مبعوث در آخر زمان صاحب شتر قرمز است چيست. شيخ احمد احسائي درين رساله بهمه آنها پاسخ مي گويد. «عبدالله انوار» تاريخ به پايان رسيدن در شهر يزد، در شب دوشنبه 7 شوال 1222ق آمده است. «احمد منزوي» آغاز كتاب: حمدله. صلاة اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسائي انه قد ورد علي من ... . جعفر بن الميرزا المرحوم الميرزا احمد المشتهر بالنواب فتح الله له ابواب. . مسايل دقيقة خفية عميقة طلب من محبه الداعي له جوابه ... انجام كتاب: و هو علي كل شيء قدير و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم. و فرغ من هذه العجالة مولفها العبد المسكين احمد ... في بلدة المحروسة يزد حرسها الله من حوادث الزمان. ليلة الاثنين السابعة في شهر شوال (1222 به حروف) حامداً مستغفراً مصلياً. [كتابخانه ملك 5/122 و 5/372؛ ادبيات تهران 3/60؛ دانشگاه تهران 13/3465 و 16/372؛ طبقات 13/88-91؛ ‌اعلام 1/64؛ مشار، مؤلفين 1/345 تصوير؛ دائرة المعارف اسلامي 1/97؛ دانشگاه اصفهان 1/124؛ نشريه 11/945؛ وزيري 3/1058؛ عمومي مراغه ص 254؛ شيخ علي حيدر 1/157؛ تراثنا س13ش2و/3 331؛ مكتبة اميرالمومنين 1/55؛ شورا 44/218]

گويا از شيخ احمد احسائي رساله ايست كوتاه، در پاسخ پرسشي در نبوت و ولايت خاصه. نسخه اي از اين رساله، در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه دانشكده ادبيات تهران و مجموعه نسخه هاي خطي امام جمعه كرمان صفحه 56 آمده و احتمال داده شده كه از شيخ احمد احسائي باشد. اين رساله، ظاهراً در جوامع الكلم كه بيشترين تأليفات احسائي را آورده، همچنين در فهرست كتب مشايخ عظام، نيامده است (سيد محمود مرعشي) [ادبيات تهران 3/56؛ مرعشي 34/295؛ الذريعة 1/78؛ ]

در پاسخ همان ملا محمدمهدی استرآبادی (نک‍ : بالا). پرسش‌هایی ست فقهی و عقیدتی. نخستین پرسش دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر، دوم دربارۀ ربا، سوم در وحدت وجود... با سربندهای «قال سلمه‌الله» و «اقول». در انجامه تاریخ به پایان رسیدن یکشنبه شب 16 ذیقعدۀ 1229ق آمده است. آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول البعد المسکین احمد بن زین‌الدین ان المکرم المخدوم و الآخوند المعظم الملا محمدمهدی بن الملا محمد شفیع الاسترآبادی... قد عرض علیّ مسایل جلیله اراد جوابها... قال سلمه‌الله قد اشتهر بین علمائنا ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر... انجام: ولی‌الله ترجع الامور. و کتب العبد المسکین احمد بن زین‌الدین لیلة الاحد السادسة عشرة من ذیقعدة سنة تسع و مأتین و الف من الهجرة النبویه علی مهاجرها ازکی الصلوة. والصلاة والسلام حامداً مصلیاً مستغفراً.

در پاسخ ملا محمد طاهر، 18 پرسش و پاسخ است در مسايل گوناگون ف عرفاني - عقيدتي كه در آن روزگار در ميان بوده است. نمايه اين 18 پرسش در «فهرست كتب مشايخ» 264-266 رديف 109 آمده است. نخستين پرسش از «سهونبي» در برخي از احاديث، دهم «يونس» و رويدادهايش، هيجدهم نماز شب در مفرده و تر مي باشد. در 18 رجب 1236ق نگاشته شده و در تبريز در «جوامع الكلم»، 1273ق چاپ شده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهايي كلامي حول موضوعاتي چون سهو النبي، وارث انبيا شدن علماء، افضليت علماي اسلامي بر انبياي بني اسرائيل، چگونه شيعيان از فاضل طين ائمه هستند، مشكلات روايات خاص و معاني آنها و بي پدر بودن مسيح، و چگونگي آن كه مطالب مذاق شيخيه مولف نگاشته شده است (طيار مراغي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌. اما بعد، فيقول العبد المسكين ... الاحسايي، ان الفاخر و العلم الزاهر (چنين) الآخوند الطاهر الملا محمد طاهر اصلح الله احواله ... قد ارسل الي محبة و داعية مسايل يريد جوابها ... قال سلمه الله مأالمراد من سهو النبي (ص). انجام كتاب: و لو تعمدت العكس صحت. الحمدله رب العالمين ... قد فرغ من تسويد هذه الاجوبة ليلة الثامنة عشر من شهر رجب المرجب سنة ست و ثلاثين بعد المأتين و الألف بقلم العبد ... الاحسايي المطرفي، حامداً مصلياً مسلماً مستغفراً. [مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/409؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 58-59؛ دائرة المعارف اسلامي 1/183 و 6/662؛ احسايي؛ طبقات، 13/88-91: احمد احسايي؛ مشار، مؤلفين 1/345: تصوير؛ عكسي مركز احياء 6/263؛ عمومي مراغه ص 255]

رساله اي است درپاسخ به سؤالات شاهزاده محمود ميرزا که از احسايي 7 سؤال درموضوعات اعتقادي پرسيده بود از جمله درباره کلامي از امام سجاد (ع) که فرمود: فهي بمشيتک دون قولک مؤتمرة و بارادتک دون نهيک منزجرة، و حديث حقيقت، عالم برزخ و مثال و حشر و بعث و قيامت، فرق کلام و کتاب و ... . جواب استدلالي مختصري است بر هفت سؤالي که شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي مؤلف فرستاده که بعضي درمسائل اعتقادي و بعضي در مشکلات بعضي احاديث است. تأليف اين کتاب - چنانچه در نسخه حاضر آمده- در روز هفتم رجب 1241 به پايان رسيده است. در پاسخ همان شاهزاده محمود ميرزا قاجار (نك: بالا)، 7 «مسألة» است با سربندهاي «المسائلة الاولي؛ الجواب؛ المسائلة الثانية؛ الجواب ... » ‌نمايه اين هفت پرسش در «فهرست كتب مشايخ» ص 237 زير نام «رساله» آمده است. (احمد منزوي) پاسخ هفت پرسش: 1- بيان فرمايش امام سجاد ع: « فهي بمشيتك دون قولك موتمره» . 2-بيان معني « ان الله خلق آدم علي صورته » . 3-بيان معني حديث كميل در حقيقت معرفت 4-در بيان حقيقت عالم برزخ و ... . 5-فرق بين كلام و كتاب 6-معني حديث فرجه در توحيد 7-شجاعت با اين كه كمال است چرا در اسماء خدا وارد نشده. (علي اوسط ناطقي و رمضانعلي انتظاري) آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين. . قد أنهي الي الجناب المنيع و الشأن الرفيع منصور الجنود ذوالطالع المسعود» [التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ دائرة المعارف اسلامي 1/128؛ ‌مرعشي 5/162 «اجوبة مسايل محمود ميرزا الاولي» ؛ عكسي مركز احياء 7/47]

در پاسخ پرسش هاي ميرزا محمد علي بن محمد نبي خان. درباره مراتب توحيد و مشيت و جز آن. با سربندهاي «قال سلمه الله» و «اقول» . پرسش ها را پايه و سخنان خود را گزارش گونه آورده است. در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 24 شعبان 1239ق در شهر كربلا آمده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة ... . فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري انه قد عرض علي الاكرم العارف الصفي الميرزا محمد علي بن المرحوم محمد نبي خان ... قال سلمه الله تعالي. ان المقرر من الاحاديث و من بيانكم ان الذات سبحانه جل عن المشابهة بالفعل و المفاعيل. انجام كتاب: موفقا راشداً مسدداً. و الحمدلله رب العالمين. وقع الفراغ من تسويد هذا الكلمات ضحي الرابع و العشرين من شعبان سنة تسع و ثلاثين بعد المأتين و الالف ... العبد المسكين احمد بن زين الدين الهجري الاحسايي في بلدة الحسين (ع) حامداً مصلياً [دائرة المعارف اسلامي 1/120؛ فهرست كتب مشايخ 234 «رساله» رديف 35]

رساله خطابيه جواب بعض عارفين مشتمل بر سه سوال: 1-گوينه اياك نعبد و اياك نستعين كه را قصد مي كند ايا قصد ذات مي كند يا چيز ديگر و نماز غافل چگونه صحيح است و حال آنكه شعور وقصدي ندارد 2-استفسار از حديث ان الله تجلي لعباده في كلامه 3-شرح معني حديث معروف ان الصادق عليه السلام كان يصلي في بعض الايام فخر مغشيا عليه الي آخر (فهرست كتب شيخيه284) [نسخه پژوهي 3/80؛ رايانه آستان قدس؛ ]