جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫یکی از علوم پیش نیاز مفسر، دانش مفردات است که به بیان معانی و مفاهیم واژه¬های قرآن می¬پردازد. این علم از زمان پیامبر (ص) وجود داشته است به طوری که اگر مردم زمان نزول معنی بعضی کلمات را نمی¬دانستند، تفسیر آن را از پیامبر (ص) و بعدها از ائمه می¬پرسیدند. البته دانش مفردات نیز مانند دیگر علوم در زمان¬های بعد گسترش پیدا کرده و مورد توجه دانشمندان و مفسران قرار گرفته و کتاب¬ها و مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. از جمله مفسرانی که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم به ایم امر پرداخته، طبرسی صاحب کتاب ارزشمند «مجمع البیان فی التفسیر القرآن» و زمخشری نویسنده¬ی کتاب «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» می-باشند. به علت اهمیت فهم مفردات قرآن کریماز یک سو و اهمیت این دو تفسیر کهن ادبی از سوی دیگر، در این پایان نامه معنای واژه¬های جزء اول قران(حمد و بقرهآیات 1-27) از نظر این دو مفسر بررسی شده و در مرحله¬ی بعد میان دیدگاه این دو مفسر به نوعی مقایسه و بررسی انجام گرفته، که در تطبیق نظر دو مفسر از آرای سایر لغویان و مفسران نیز استفاده شده است. یکی از نتایجی که در ضمن مقایسه دیدگاه هر دو مفسر ذیل معنای واژه¬ها به دست آمده این است که طبرسی بیشتر معنای لغوی واژه¬ها را بیان نموده ولی زمخشری به معنای واژه با توجه به سیاق پرداخته است. البته این بدان معنا نیست که طبرسی به سیاق آیه توجه نداشته بلکه در بخش های دیگر مجمع البیان ماندد «المعنی» به سیاق آیه نیز توجه کرده وآیات را معنا می¬کند. بنابراین می¬توان گفت نظر این دو مفسر بزرگ می¬تواند در کنار هم در روشن شدن معنای واژه مؤثر واقع شود. کلیدواژگان: مفردات قرآن ، بررسی تطبیقی، مجمع البیان، طبرسی، الکشاف، زمخشری

‫پژوهش حاضر به منظور بررسى نظريه وحدت موضوعى سوره‏ها و پاسخگوئى به شبهات مطرح شده در اين رابطه فراهم آمده ودر پنج فصل تنظيم شده است. در اين پژوهش پس از بيان ضرورت واهميت بررسى موضوعى سوره‏ها، معنا ومفهوم وحدت موضوعى سوره‏ها ذكر شده است. تا بطور دقيق محل بحث ونزاع مشخص گردد. آنگاه پى آمدها وفوائد بررسى موضوعى سوره‏ها قرآن در ده بند ذكر شده است. در انتهاى همين فصل گزارشى از تلاشهاى قرآن پژوهان در زمينه وحدت موضوعى سوره‏ها وارتباط آيات ارائه شده است وكليه كتب، تفاسير وپايان نامه‏هائى كه در اين زمينه نگاشته شده براى نخستين بار جمع آورى وتنظيم گشته است. بررسى ونقد دلايل موافقان ومخالفان وحدت موضوعى سوره‏ها وبررسى روشهاى كشف غرض اصلى هر سوره از ديگر مباحث اصلى اين پژوهش است. به منظور محك زدن ميزان توانائى روشهاى ذكر شده به عنوان نمونه »سوره الملك« بررسى شده است وبا طرح نظرات وديدگاههاى مفسران در رابطه با موضوع اين سوره وكيفيت استدلال بر آن چالشهاى فرآيند كشف غرض اصلى سوره نمايش داده شده است. در انتهاء گزارشى از سبكهاى نمايش وحدت موضوعى سوره ‏ها ارائه كشته است. كليه عناوين وسر فصلهاى اين پژوهش ابتكارى بوده و فاقد سابقه قبلى است.

‫يکي از مسلکهاي فقهي در ميان شيعيان، اخباريگري است. اخباريها در رابطه با تفسير قرآن، بر اساس مباني خاص خود، روش تفسيري خاصي را اتخاذ کردهاند. اين پژوهش در چهار فصل، به نقد و بررسي مباني و روش آنها پرداخته است. مکتب اخباريگري آثار مثبت و منفي فراواني داشته است. از آثار مثبت آن ميتوان به تأليف برخي جوامع روايي شيعه اشاره نمود. دانشمندان اخباري به دو گروه افراطي و معتدل تقسيم ميشوند. اخباريهاي افراطي متأثر از روايات «نهي از تفسير به رأي» و ادله ديگر، تفسير قرآن را جز با استناد به روايات جايز نميدانند. ولي اخباريان معتدل، تفسير قرآن را با رعايت اصول و قواعد تفسير مجاز ميدانند. اخباريها متواتر بودن قرآن را از مسلمات و ضروري دين ميدانند؛ به جز بعضي از اخباريها که قرآن را متواتر نميدانند. اخباريها به جز برخي از آنان، قائل به عدم تحريف قرآن هستند. عمدهترين دليل بعضي بر تحريف قرآن، برخي از روايات است که به لحاظ دلالت و سند مشکل دارند. اين روايات نقد و بررسي شده است و عدم تحريف قرآن، با عقل و نقل ثابت شده است. اعجاز قرآن نيز يکي از مسلّمات در ميان مسلمانان است که اخباريان نيز به آن باور دارند؛ گرچه در آثار آنها، مطلب زيادي در اين زمينه به چشم نميخورد. بعضي از اخباريها قائل به عدم امکان تفسير قرآن هستند. دلايل امکان فهم قرآن ارائه شده و دلايل اخباريها نقد و بررسي شده است. همچنين اخباريهاي افراطي قائل به عدم جواز تفسير قرآن هستند و براي اين مدعا دلايلي را ارائه کردهاند که دلايل جواز تفسير قرآن نيز ارائه شده و ادله قائلان به عدم جواز، نقد و بررسي شده است. از ميان روشهاي تفسيري، اخباري ها تفسير روايي را برگزيدهاند. اخباريهاي افراطي تفسير قرآن را منحصر به معصومان( ميدانند؛ ولي اخباريهاي معتدل، تفسير با عقل را بدون کمک گرفتن از معصومان(، تفسير به رأي ميدانند. اخباريها دلايلي را بر نقد تفسير اجتهادي ارائه کردهاند که در اين پژوهش نقد و بررسي شده است.