جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اديان آسماني و خصوصاً دين اسلام، علاوه بر دعوت مردم به يکتاپرستي و توجه دادن به آخرت و اخلاق، موضوع اداره اجتماع و برقراري نظم و عدالت در جوامع بشري را نيز مورد توجه کامل قرار داده‌اند. يکي از اين مسايل، وجوب پرداخت زکات است که پژوهش حاضر با روش تحليلي آن را بررسي کرده است. زکات در آموزه‌هاي اسلامي، هم‌رديف نماز قرار گرفته و انکار آن موجب خروج از اسلام مي‌گردد. پرداخت زکات موجب تقرب به خدا، تطهير اموال و جان‌ها، رشد آن‌ها، تأمين مالي نيازمندان و حکومت، و برقراري امنيت و عدالت اجتماعي مي‌باشد. وجوب زکات با دلايل مختلفي از آيات قرآن، سنت و اجماع، ثابت مي‌گردد، به‌گونه‌اي که از مسلمات فقهي تلقي مي‌شود. موارد مصرف زکات نيز در فقه اسلامي کاملاً روشن گرديده است. همچنين موارد قطعي وجوب زکات شامل غلات اربعه، انعام ثلاثه، و نقدين است؛ اما پژوهش حاضر تلاش کرده تا انحصار يا عدم انحصار وجوب زکات را در موارد نه‌گانه بررسي نمايد. بيشتر فقها با استناد به روايات صحيحه، اجماع فقهاي اماميه و ساير فقهاي اسلامي، و اصل برائت ذمه نسبت به ساير موارد، معتقد به انحصار زکات در همان نه مورد هستند. اما جمع ديگري از فقها نيز با استناد به گروه ديگري از روايات صحيحه، جعل زکات بر اسب‌ها از سوي امام علي(، و اطلاقات و عمومات آيات قرآن، توسعه زکات به ساير موارد را جايز مي‌دانند. در مقام داوري مي‌توان گفت که اجماع به‌دليل مدرکي بودن و وجود مخالف، و اصل به‌دليل وجود روايات معتبر، مورد پذيرش نيست. بدين ترتيب، از ميان دلايل طرف‌داران انحصار، تنها روايات باقي مي‌ماند، که مقدم داشتن آن‌ها و حمل روايات توسعه بر استحباب يا تقيه نيز با مباني فقهي سازگار نيست. بر اين اساس، اخذ به هر دو گروه روايات با توسعه موارد وجوب زکات، بهترين وجه جمع ميان اين روايات خواهد بود، که نتيجه آن توسعه موارد زکات است.