جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل است. مقدمه به طرح موضوع بحث و بیان کلید واژه ها و کلیات بجث و دامنه آن می پردازد. از آنجا که مسئله سرشت انسان درمسیحیت ارتباط تنگاتنگی با گناه حضرت آدم دارد و در واقع آن گناه سرشت انسان را گناه آلودکرده است، فصل اول این نوشتار به مقایسه داستان گناه آدم و ماجراهای پس از آن در تورات باروایت قرآن مجید از این ماجرا پرداخته است. در این فصل بحث شده است که این دو روایت بااینکه شباهت هایی با هم دارند، اما تفاوت های اساسی و مهمی نیز دارند. فصل دوم در این نوشتاربه بحث دربارة سرشت انسان در عهد جدید پرداخته است. از آنجا که مجموعه عهد جدید به لحاظ الاهیاتی یکنواخت نیست و الاهیات رایج مسیحی بر نوشته های پولس و یوحنا مبتنی است، بحث این بخش بیشتر بر این نوشته ها متمرکز شده است. در فصل سوم به بحث هایی که درسده های بعدی مسیحی درباره سرشت انسان مطرح شده و دیدگاه گروه های اصلی مسیحی دراین باره پرداخته شده است. در این فصل نشان داده شده که پس از بحث ها و نزاع هایی که رخ داده آنچه در الاهیات مسیحی پذیرفته شده همان سرشت آلوده و تباه انسان است، هر چند اختلافات جزئی در این باره بین گروههای مسیحی بروز کرده است. فصل چهارم این نوشتار به دیدگاه قرآن مجید و سن ت اسلامی درباره سرشت انسان می پردازد. در این فصل نشان داده شده که بر اساس آیات متعددی از قرآن مجید انسان با فطرتی الاهی و حق پرست به این جهان پای می گذارد. درآخرین فصل دیدگاه دو دین درباره سرشت انسان مقایسه شده و عمق اختلاف دو دین در این باره و شدت تأثیرگذاری این اختلاف در بحث های دیگر نشان داده شده است.

در ارزیابی باورهای دینی کسانی قائل شده‌اند که یک شخص در صورتی مجاز به پذیرش یک باور است که برای آن برهانی داشته باشد که همه عقلای عالم را قانع کند، یا گفته‌اند فرد باید برای همه باورها و اعمال خود برهان داشته باشد و به امر خردگریز تن ندهد. در نقطه مقابل، کسانی هستند که می‌گویند عقل ضد ایمان است یا با آن رابطه ندارد، یا می‌گویند همه باورها را باید از ظاهر متون دینی گرفت و به عقل اعتناء و توجه نکرد. عقل‌گرایی اعتدالی - انتقادی در مقابل هر دوی این گرایش‌ها قرار دارد و می‌گوید عقل اعتبار و حجیت دارد و بدون آن دینداری ممکن نیست، اما این عقل از یک سو در همه امور داوری ندارد و بنابراین باید در دین به امور خردگریز نیز تن داد، و از سوی دیگر این عقل در ارائه برهان مصون از خطا نیست و به همین دلیل انسان‌ها نمی‌توانند باورهای خود را به همگان بقبولانند. در این مقاله مؤلف در پی دفاع از موضع عقل‌گرایی اعتدالی - انتقادی است.

سنت گرایی مکتبی نوپا و مربوط به سدۀ بیستم است که در نزاع بین سنت و مدرنیته، که در عصر روشنگری به وجود آمد یا به اوج خود رسید، جانب سنت را می گیرد. باورهای این مکتب از قبیل حکمت جاویدان، که در دل هر سنت قرار دارد، سبب باور به حقانیت همۀ سنت های ریشه دار و در نتیجه، حقانیت و نجات بخشی همۀ سنت های بزرگ دینی، یعنی تکثرگرایی دینی، شده است. این نوشتار به بیان و بررسی مبانی تکثرگرایانۀ این مکتب می پردازد. مسئله مقاله این است که اساسی ترین باور سنت گرایی (که موجب پذیرش تکثرگرایی دینی شده) یعنی اعتبار و تقدس همۀ سنت های تاریخی، مخدوش است.

دين در تاريخ زندگي بشر از چه نقطه‌اي آغاز شده و چه مسيري را طي کرده تا به صورت اديان پيشرفته امروزي درآمده است. ديدگاه سنت‌هاي ديني، به ويژه اديان ابراهيمي، اين بوده که انسان از ابتدا به همين صورت امروزي خلق شده و از اول، دين توحيدي کامل را از آسمان دريافت کرده است؛ اما برخي در سده‌هاي جديد در مغرب زمين به سوي آن رفته‌اند که دين، نشأت و تکاملي زميني داشته و در نتيجه از صورتي ابتدايي و شرک‌آلود هم‌زمان با تکامل انسان، متکامل شده تا اينکه به صورت اديان پيشرفته توحيدي درآمده است. سخن ما در اين نوشتار، آن است که با توجه به چگونگي نشأت و تکامل دين، چهار صورت، قابل تصور و بحث است که تنها يک صورت آن، الحادي است.

جان هیک، فیلسوف دین مشهور انگلیسی معاصر، از یک سو خود را مسیحی می داند و از سوی دیگر قائل به تکثرگرایی دینی است، به این معنا که ادیان دیگر را نیز حق و نجات بخش می شمارد. او می گوید مطالعة وضعیت متدینان به ادیان متفاوت، پذیرش تکثرگرایی را ضروری می کند. او در گام دوم با اسطوره شمردن آموزه های اساسی مسیحیت، از انحصارگرایی مسیحی می گریزد و بین مسیحیت و تکثرگرایی جمع می کند. او در گام سوم با قائل شدن به این که ادیان گوناگون از منظرهای متفاوت به حقیقت متعالی نگاه کرده اند و به همین جهت هرکدام بخشی از حقیقت را بیان می کنند، و نیز قائل شدن به این که هدف گزاره های دینی، نه خبر از واقع، بلکه تغییر درون انسان هاست، مسئلة تعارض دعاوی ادیان را حل می کند. سخن این نوشتار این است که هیک در جمع بین مسیحیت و تکثرگرایی و نیز حل مسئلة تعارض دعاوی ادیان موفق نبوده است