جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«همسایگی» یکی از مناسباتِ فراگیر اجتماعی است. از این رو شایسته است در تنظیم اخلاق و رفتار ها و نیز در انتخاب سبک زندگی، مورد توجّه قرار بگیرد. چرا که نوع تعاملات همسایگان با یکدیگر، چهارچوب اخلاقی افراد و خانواده ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد.در جهان معاصر، وضعیتِ شهر نشینی جدید، بسیاری از مولّفه های نظام همسایگی سُنّتی را به هم ریخته است. زندگی مُدرن، روابط اجتماعی را بی روح و فضای همکاری، اطمینان، امنیت و اعتماد اجتماعی را در محله‌ها به حدّاقل رسانده و بیگانگی اجتماعی را موجب شده است. اعتقاد بر این است که افول اخلاق همسایگی، علاوه بر سرد و بی روح ساختن روابط انسان ها در جامعه از امنیت اجتماعی کاسته و ناهنجاری های رفتاری را به شدّت، بالا برده است.هدفِ پژوهشِ حاضر، آن بود که اصول اخلاقی در همسایگی و تکالیف اخلاقی و رفتاری در تعامل با همسایگان را از میان آموزه های قرآن و اهل بیت (علیم السلام) کشف و تبیین نماید. تا گامی کوچک برای تدوین «اخلاق همسایگی» بردارد.این تحقیق، از نوع کتابخانه ای و توصیفی است، که متن قرآن و حدیث را درباره موضوع همسایگی به بررسی گذاشت. و پس از تشکیل خانواده آیات و احادیث، اطلاعات لازم، استخراج و طبقه بندی شدند. و سپس مورد تحلیل و پردازش قرار گرفتند.نتیجه و دستاورد این پژوهش، استخراج مهمترین حقوق و تکالیف اخلاقی در همسایگی از متون اسلامی (قرآن و حدیث) و دسته بندی آنها در قالب «بایسته ها و شایسته ها» و «نبایدها و ناشایست ها» می باشد. که در مجموع، تعداد 12 تکلیف بایسته از جمله: احسان و نیکوکاری، احوالپرسی (تفقّد)، پشتیبانی و همیاری، خوش اخلاقی (حُسن خُلق)، خوش گمانی (حُسن ظنّ)، خیرخواهی، رسیدگی (تعاهُد)، شکیبایی بر آزار، عفو و گذشت، فروتنی (تواضع)، گرامی داشتن (اکرام) و یاری رسانی. و در ادامه، تعداد هشت مورد از مهم ترین نباید ها و ناشایست های اخلاقی در رفتار با همسایگان به دست آمد کهعبارتند از: مزاحمت و آزار رسانی، خیانت، افشای ناخوشایند ها، تحقیر، تجسس، حسادت، چشم و هم چشمی و بی تفاوتی. و بالاخره در پایان پژوهش، پس از ارائه نتایج به دست آمده از بررسی های اسلامی درباره وظایف همسایگی، شماری از موضوعات قابل بررسی در حوزه همسایه داری (تعداد 30 عنوان) پیشنهاد داده شد. که هر کدام از آنها ظرفیتِ یک پایان نامه یا مقاله علمی را داراست.

یکی از مهم‏ترین و دقیق‏ترین روشهای خداشناسی، مطالعه و درک صحیح و عمیق اسماء و صفات حسنای الهی با استفاده از آیات قرآن و احادیث اسلامی است,که این نوع از شناخت و آگاهی, آثار و پیامدهای بسیاری را بر روح و روان انسان گذاشته و ابعاد زندگی او را در بر می‏گیرند. بخشی از این آثار, آثار روانی هستند که طبق تعریف صورت گرفته در این پایان نامه, آثاری هستند که از شناخت و معرفت خدا سرچشمه گرفته و بر روح و روان انسان نقش بسته و باعث انگیزش و تحریک احساسات در وجود او نسبت به انجام افعال و نیّاتی گشته و شعاع ثأثیر آنها نیز ابعاد زندگی او را در بر می‏گیرند. با استخراج این آثار از آیات و روایات اسلامی, می‏توان آنها را با نظم دقیق در یک مدل کلی طبقه‏بندی کرده و مخاطب را در فهم صحیح و یادگیری سریع آن یاری نمود. این آثار به دو دسته آثار قلبی و رفتاری تقسیم شده و هر کدام تحت عناوین کلی‏تری قرار گرفته‏اند که آثار قلبی عبارتند از: آثاری که اثر گذاری و نمودشان در قلب و روح انسان بیشتر از اعضاء و جوارح بوده و درصد کمتری از ظهور و بروز را بر رفتار و اعضاء و جوارح او به خود اختصاص داده‏اند و آثار رفتاری, آثاری هستند که علاوه بر اینکه پیوند خاصی با روح و روان انسان دارند, نتیجه و کارکردشان در اعضاء و جوارح انسان نمود بیشتری نسبت به روح و روان او دارند. آثار قلبی به انگیزش شامل دو اثر (خوف و رجاء) و بزرگداشت شامل (تواضع و خشوع) و اعتماد و آرامش شامل (ایمان, اطمینان, رضا و تسلیم) و علاقه و احساسات شامل (محبت, شوق, انس و حزن) تقسیم شده و آثار رفتاری نیز به معنویت گرایی شامل (آخرت خواهی و زهد) و بی نیازی جستن از خدا شامل (استغناء و دعا) و مجاهدت شامل (تقوا و تهجّد) تقسیم شده‏اند. روش مورد استفاده در این پایان‏نامه، روش تحقیق و نگارش کتابخانه‏ای و شیوهء پژوهش, تحلیلی ـ توصیفی بوده است، که هر اثر با استفاده از فرهنگ لغت عرب, کتابهای اخلاقی و تفسیری و روایی, مورد بحث و پژوهش قرار گرفته و پیامدها و نتایج آن نیز از آیات و روایات ذیل هر موضوع استخراج شده‏اند.

در این مقاله، ضمن بررسی رابطه اخلاق با رفتار، مفهوم رفتار، رفتار اخلاقی و رفتار اخلاقی با خود، هدف از رفتار اخلاقی و ابعاد آن بررسی شده است. مؤلف عقیده خود در جهت گستره تأثیر گذاری اصلاح رفتار اخلاقی انسان با خود را بیان کرده و بر این باور است که پایه رفتارهای اخلاقی انسان در تمام حوزه های رفتاری، رفتار با خود و اصلاح رفتارهای اخلاقی انسان در همه حوزه ها در گرو اصلاح رفتار اخلاقی با خود خواهد بود. اثبات این ادعا از طریق احادیث فراوانی که این معنا را به صورت ضمنی بیان کرده اند، میسر است.

در میان نظریه های اخلاقی اندیشمندان غربی، نظریه سودگروی جرمی بنتام از جمله نظریاتی است که با برخی گرایش ها و تمایل های بشر سازگاری زیادی دارد. به نظر میرسد که وی تلاش کرده است نظریه اخلاقی خود را با اتکا به تمایلات بشری سازگار سازد. یکی از اشکال های این نظریه این است که صرفاً مبتنی بر نگاه مادی طرح شده و صاحب آن همه چیز را درظرف دنیای مادی و این جهانی خلاصه کرده است. نظریه بنتام از سوی اندیشمندان پس از او از جهات مختلف نقد و بررسی شده است. نگارنده نوشته حاضر با رویکردی دیگر به نظریه او نگریسته و در پی تکمیل و تصحیح معیارهای هفت گانه بنتام با تکیه بر مضامین اخلاقی قرآن و حدیث در جهت تشویق بشر به سمت ایمان به خدا و معاد و رعایت اصول اخلاقی است. در این مقاله سعی شده است از یک سو، قوّت و کمال معارف اخلاقی اسلام آشکار شود و ازسویی دیگر، مشکلات و خلأهای نظریه بنتام به سبب نگاه مادی او و نادیده گرفتن جهان آخرت و زندگی ابدی انسان در جهان پس از مرگ، نمایان گردد.

این رساله شامل ‎۶ فصل می باشد که در مقدمه و فصل اول ضمن مطح کردن پرسش های از تحقیق، فرضیه، ضرورت، پیشینه و روش تحقیق را بیان می کند از فصل دوم تا ششم مباحث زیر را مطرح و شرح می دهد ‎۲. رابطه اطاعت خدا با حقوق ‎۳. رابطه میان حق و تکلیف ‎۴. تکلیف و تکلیفمداری ‎۵. اومانیسم و اطلاعت خدا ‎۶. اطلاعت از دیدگاه اسلام

آن گاه که سخن از مهار نفس به میان می آید ذهن بسیاری از انسان ها به سوی تهذیب نفس و سیر و سلوک عرفانی و دشواری های پیش روی آن می رود و چنین تصور می شود که موضوع کنترل نفس امری است بسیار دشوار و نیازمند استاد و مرشد، و بنابراین، خارج از توان افراد عادی. مقاله به دنبال تبیین مفهوم و اهمیت و سپس راه کار مهار نفس از طریق مهار فکر، قلب و جوارح است. موضوع کنترل نفس با وجود دشوار بودنش، در سه حوزة مزبور دست یافتنی است، گرچه به نظر می رسد در مرتبة عالی آن، بهره مندی از راه نمایی های پیری مرشد اجتناب ناپذیر خواهد بود.

اندیشه ورزان در راستای زمینه سازی برای ظهور منجی عالم بشریت، وظایف معتقدان به آن حضرت را به دو دسته تقسیم می کنند. دسته ای از وظایف، متوجه دولت ها و حکومت ها، و دسته ای دیگر مربوط به ملت ها و جوامع است. در این مقاله که به بحث درباره وظیفه افراد جامعه در قبال حضرت مهدی اختصاص دارد، ضمن طرح نظریه ای با عنوان «نظریه تغییر»، از ظهور منجی به عنوان مهم ترین و اساسی ترین تغییر و تحول در جهان یاد شده است. سپس بیان می شود که تحقق تغییر در امت ها به دست خداوند خواهد بود، اما لوازم و مقدمات آن به دست بشر و تحت اختیار اوست. آن گاه اثبات می کند لوازم و مقدماتی که در اختیار بشر بوده و زمینه ساز تحقق تغییر ـ که همان ظهور منجی است ـ عبارت است از «ایمان یا اعتقاد به مهدی» و دیگری، «عمل و رفتار مطابق و سازگار با این اعتقاد». هم چنین اصلاح رفتار شخصی و پیروی از اصول ارزش های اخلاقی و عدالت محوری در رفتار را به عنوان نخستین اقدام عملی و رفتار زمینه ساز فرد در راستای تحقق تغییر و ظهور منجی آخرالزمان معرفی می کند.