جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در مباحث مقدّماتی به بررسی درباره حدیث، مفهوم کذب و وضع، اجزای حدیث و اهمّیت شناسایی حدیث «موضوع»، پرداخته است. در بررسی کارکرد«معیار عقل» برای تشخیص حدیث موضوع، دیدگاه دانشورانی همچون: خطیب، غزّالی، ابن صلاح، ابن قیّم و سیوطی ارائه شده است. همچنین در بررسی کارکرد «معیار قلب» برای شناخت حدیث موضوع، دیدگاه موافقان و مخالفان این معیار، مورد بحث قرار گرفته است. معیار راوی، سومین معیاری است که در این پایان نامه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصلی دیگر، میزان کارکرد معیار قرآن برای بازشناخت احادیث موضوعْ بررسی شده و نگرش صاحب نظران در چگونگی ارتباط قرآن با حدیثْ ارائه شده است. همچنین عرضه حدیث بر سنّت مشهور و خبر واحد، معیاری است که مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نگارنده، در بخش پایانی رساله، تألیفات اختصاصی در زمینه احادیث موضوع را معرّفی کرده و کتاب المنار المنیف ابن قیّم جوزی و قواعد مورد استثنای او را به تفصیل، مورد نقد و بررسی قرار داده است. پیچیدگی غیر متعارف مباحث، فقدان نظامواره تحقیق، نامشخّص بودن دیدگاه های نگارنده به صورت روشن، سردرگمی در نحوه ارائه مباحث، و فقدان فهرست گویا، از کاستی های جدّی این پایان نامه است.

هدف اصلی این رساله نقد و بررسی آراء مفسران درباره ملائکه است تا در پرتو آن بتوان به نظریه ای جامع و صحیح درباره این موجودات دست یافت؛ چرا که به علت وجود تضاد و نقص در آراء موجود دستیابی به چنین نظریه ای غیرممکن است. برای وصول به این هدف ابتدا موضوعات مورد اختلاف استقصاء شده سپس از میان موضوعات موجود با توجه به هدف از نزول قرآن و نیز زمان بندی اجرای طرح مهم ترین موضوعات مفید، تحت عناوین کلی « چگونگی ارتباط ملائکه با مُلک و ملکوت »، « اختیار »، « عصمت » و « رابطه ملائکه و انسان از جهت تفضیل و برتری » انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند. شیوه مبنا در بررسی هر یک از این موضوعات ابتدا تبیین نظریات نادرست و ناقص بوده و در مرحله بعد بر اساس نظریه صحیح آراء مذکور مورد تحلیل و ارزیابی واقع شده اند. طبق نتیجه نهایی حاصل از بررسی های صورت گرفته، ملائکه مخلوقاتی از عالم مُلک و غیرمادی بوده و در نتیجه نیازهای مادی از جمله خوردن و آشامیدن و خوابیدن برای آنها معنا ندارد؛ البته بر آنها نیز همچون دیگر موجودات عالم مُلک نوعی از زمان حکمفرماست. آنها رسولان الهی و کارگزاران اجرایی امر خداوند در عالم هستند و متناسب با نوع رسالت و در نتیجه میزان مراتب قرب دارای دو یا چند بال می باشند که بالها به مساله صعود و نزول آن ها هنگام اجرای رسالتشان اشاره دارد. ملائکه دارای مقام عصمت بوده، همواره امر خداوند را اجرا می کنند؛ در قول و فعل بر او پیشی نمی گیرند و استکبار نمی ورزند و به حکم اینکه تنها عقل بر وجودشان حکمفرماست عاشقان خداوند بوده، همواره چشم به سوی او دارند. البته با توجه به مختار بودن ملائکه و نسبی بودن مقام عصمت، در عالم عشق نیز امتحانها، خطاها، توبه ها و پاداش و جزاهایی برای آنها وجود دارد؛ زیرا ملائکه هر لحظه تحت تربیت خداوند بینهایت قرار دارند. ملائکه با این ویژگیها و با همه عظمت و پاکیشان، محبان و خادمان برترین خلق، یعنی انبیاء، متقین و اهل بیت (ع) بوده و از آنجایی که هر یک از اهل بیت (ع) خلیفه مطلق خداوند در عالم می باشند ملائکه در اجرای وظایفشان در عالم، تحت امر ایشان عمل می کنند؛ آنها تابع و مطیع اهل بیت (ع) بوده، هدایت و حساب و کتابشان در دست ایشان و بازگشتشان به سوی ایشان است. همچنین در راستای شناخت دقیقتر این موجودات باید گفت ملائکه متفاوت با روح و جبرئیل می باشند

چکیده مکر فعلی است که از خدا، انسان و شیطان سر می زند که با توجّه به هدف آن ها، آن گاه که خدا مکر زند ممدوح است و آن گاه که شیطان مکر زند مذموم؛ و انسان آن گاه که صبغه ی الهی دارد مانند معصوم، مکرش با مکر خدا هم پوشانی دارد و یکی است و آن گاه که چنین نباشد، مکرش مذموم است. مصادیق مکر خدا، بیانگر این مطلب است که مکر حضرت حقّ را ویژگی هایی است که گرچه با مکر انسان و شیطان هم نام می باشد، اما هرگز همسان نیست. مکر انسان نیز دارای ویژگی ها و پی آمدهایی است که با مطالعه ی دقیق مصادیق آن، برای چگونگی مواجهه با آن راه کارهایی به دست می آید. همچنین مکر شیطان که هدفی جز گمراهی انسان ندارد شاخصه هایی دارد؛ برای مصون ماندن از چنین مکری، هشدارهایی در بستر دین داده شده است که به کاربردن آن ها ایمنی انسان از مکر وی را تضمین می نماید. کلید واژه ها: مکر، خدا، انسان، شیطان، مکر الهی، مکر بشری.

عالمان دینی در راستای فهم و نقد احادیث و روایات، هر یک دارای مبانی و روش های خاص خود بوده اند، رساله حاضر به دنبال دست یابی و اصطیاد مبانی و روش های فهم و نقد حدیث در آثار یکی از ایشان یعنی علامه شعرانی (ره) بوده است. بررسی آثار او نشان داد که شعرانی به دلیل تبحر کم نظیرش در معقول و منقول و استوار اندیشی در دانش های معقول اولا بسیار روش مند عمل کرده است تا آن جا که در رساله حاضر مبانی فهم و نقد حدیث از روش ها تفکیک شده است و ثانیا او رویکردی متنی در نقد روایات داشته و لذا می توان از وی به عنوان حدیث پژوهشی متن گرا یاد کرد، او معتقد است جز در احادیث فقهی اختلافی که بررسی سندی لازم می نماید، در موارد دیگر سنجش و ارزیابی روایات از طریق متن ممکن و بلکه ضروری، موافقت متن و معنا با موافق دین و مذهب و عقل است. و بر همین اساس در فصل سوم رساله به معرفی مبانی وی در فهم و نقد روایات پرداخته شده است که حکم اصل و اساس را در عملکرد فقه الحدیثی او دارد و روشهای وی در فهم – در فصل چهارم- و نقد – در فصل پنجم- نشأت گرفته از آن هاست.

این پایان نامه در گام نخست، با تکیه بر مقدمات تفسیر صافی، به معرفی مبانی تفسیر قرآن از دیدگاه فیض کاشانی پرداخته است. در نتیجه این بررسی، هفت مبنای تفسیری ذیل استخراج شده است: 1 رعایت نظمی شایسته و اسلوبی دقیق در تفسیر،2 الفاظ قرآن حقیقت است نه مجاز، 3 تعمیم معنا در حقایق قرآنی، 4 پرهیز از تفسیر مذموم، 5 تحریف قرآن در حد حذف مطالب غیر مخل به مقصود، 6 مبارزه با قشری گرایی در تفسیر و7 عدم عرضه مطالب غیر تفسیری. منظور از نظم شایسته تفسیری از نظر فیض، رعایت این مراحل در تفسیر است: 1 شرح الفاظ و مفاهیم آیات، 2 توجّه به موارد مطرح در علوم قرآنی، 3 استفاده از علوم روز برای تفسیر، 4 رعایت اولویتها در تفسیر دسته اول آیات که برای تفسیر نیاز به سماع از معصوم دارند؛ که این اولویتها به ترتیب، عبارتند از: استفاده از محکمات قرآن، روایات تفسیری امامیه، روایات تفسیری اهل سنت و تأویلات غیر معصومین واجد شرایط؛ و 5 ذکر نظرات مفسران دیگر در دسته ی دوّم آیات که بدون سماع از معصوم نیز قابل فهم و تفسیرند. در گام بعد نویسنده، به بررسی وفاداری فیض کاشانی به مبانی مورد ادعای خود، در متن تفسیر صافی پرداخته و در نهایت درباره ی این وفاداری نتیجه گیری نموده است.

چکیده هدف این تحقیق، آشنایی، بررسی و ارزیابی مبانی تفسیری (به معنی اعم) میرزا محمد مشهدی قمی در تفسیر کنزالدقائق است که یکی از تفاسیر جامع و برجسته شیعی در قرون اخیر (قرن 12ه . ق) می باشد. برای وصول به این هدف، ضمن تعیین محورهای اصلی مبانی اعم تفسیری وی، از جمله جمع بین عقل و نقل، رفع تعارض ظاهری میان آیات قرآن، استفاده بهینه از روایات معتبر با ذکر سند، جمع بین احادیث به ظاهر متعارض، نقد اقوال مفسرین، پرهیز از تفسیر به رأی، مقابله با اسرائیلیات، تعمیم معنای آیات و جمع بین مصادیق و... به صورت فردی و مقایسه ای مورد کنکاش قرار گرفته است. بخشی از دستاوردها بیانگر غلبه بُعد روایی در معارف الهی و بُعد ادبی در معارف بشری، و نیز پایبندی او در تفسیر به اصول شیعی به دلیل استفاده از تفسیر ولایی آیات است و مجموع دستاوردها نشان می دهد که وی شخصیتی نقاد، منطقی و قانون پذیر است.

در این پایان نامه کتاب کشف الارتیاب عن تحریف کتاب رب الارباب با استفاده از نسخه خطی بجا مانده ازآن کتاب مورد بررسی قرار گرفته و بخش اول آن ترجمه شده است. در ابتدا، مسأله تحریف و مفهوم آن وکوششهایی که برای تحریف صورت گرفته، مطرح گردیده است و نظریات تعدادی از دانشمندان وصاحبنظران مبنی بر عدم تحریف قرآن آورده شده است.

این رساله بررسی ارتباط آیات سوره اعراف را عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری پیرامون ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً کیفیت ارتباط آیات این سوره را نشان دهد . به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها هفت خط اصلی – ارتباطی شناسایی شده است که عبارتنداز: خداوند ، انبیاء الهی ، مخالفان حق ، اهل ایمان ، حقایق هستی ، احکام و قیامت. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.لازم به ذکر است تبیین ارتباط آیات سوره اعراف ، زیرمجموعه طرحی بزرگتر می باشد که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم اکنون در دست اجراست.

هدف اصلی این رساله، تبیین ارتباط آیات سوره اسراء است تا عملا نظر کسانی را تأیید کند که معتقدند اگرچه نزول آیات به صورت پراکنده و تابع حوادث زمان نزول بوده ولی نظم اصلی کتابی که از سوی خداوند حکیم در اختیار بشر قرار گرفته و برای همه عصرها و نسل ها پیام دارد هرگز تابع جوّ آن زمان نیست و کاملا حساب شده و حکیمانه است.به علاوه این رساله زیرمجموعه طرحی بزرگ تر است که اینک در دست اجراست و ناظر بر کلیه سوره های قرآن است تا عوض بحث های نظری در مورد ارتباط یا عدم ارتباط، عملا رابطه تنگاتنگ آیات به تصویر کشیده شود.برای اثبات ارتباط آیات سوره اسراء در مرحله اوّل، به جمع آوری موضوعات مهم سوره و نشان دادن رابطه بین آیات با موضوع مشترک (ارتباط خطّی) پرداخته شده، ثمره این جمع آوری و بررسی دستیابی به اصلی ترین خطوط ارتباطی و موضوعات تشکیل‌دهنده‌ی سوره اسراء است که به طور اجمال عبارتند از: پیامبران، مبانی و اصول، مشرکان، کافران، ظالمان، خداوند، معاد و حوادث قیامت، قرآن، انسان و شیطان. در مرحله دوّم، از رهگذر بررسی رابطه ی بین خطوط ارتباطی ثابت شده که آیات این سوره کاملا هماهنگ بوده و یک شبکه ی ارتباطی بر همه آن ها سایه افکنده است، سرانجام در مواردی که رابطه ی تازه ای بین آیات پدیدار شده، آراء مفسران مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

هدف از تدوین این رساله آشنایی با عملکرد عاملی در نحوه استفاده ازمبانی و گرایش های تفسیر ی می باشد، استفاده ازمبنای قرآن در دو قسمت یعنی توسط شخص مفسر و با استفاده از عملکرد دیگران و استفاده از مبنای سنت در دو بخش سند ومتن عرضه شده است ، استفاده از مبنای قرآن کم ، ساده و ابتدایی است و استفاده از سنت در مقایسه با قرآنبیشتر و متنوعتر است .وی استفاده ازانواع گرایش های :فقهی ،کلامی ،فلسفی،عرفانی، ادبی، علمی و تاریخی را مدنظر داشتهاما در بیشتر گرایش ها ، رویکردی خاص و تخصصی ندارد و به نوعی بیان او اطلاعاتی عمومیدر این گرایش هاست ، در مقایسه با دیگر گرایش هافقط در استفاده از گرایش کلامی –تاحدودی حق مطلب ادا شده است ، اشاره به مو ضوعاتی از اصول دینو مباحثی از قبیل : توحید ذاتی ویا نبوت خاصه،اعجاز و معراج جسمانی و نیز معاد، شفاعت ، ملاکتشخیص گناه صغیره و کبیرهو هم چنینموضوعاتی از اصول مذهب با عناوینی هم چون: امامت امام علی (ع) و ظهور امام مهدی(ع) و نیزعدل و جبر و اختیاروبررسی انتقادی در بعضی از موارد ، نمونه هایی برای اثبات این مدعاست.