جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پایان نامه، «سیمای شخصیتی حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله وسلم)» است. پرسش اصلی این است که علایم شخصیتی حضرت در قرآن چیست. برای پاسخ به این پرسش آن را به سه سؤال فرعی ذیل تقسیم می کنیم: أ. سیمای فردی حضرت; ب. سیمای اجتماعی; ج. فضایل و مناقب حضرت در قرآن. در پاسخ به پرسش اوّل، نام های حضرت در قرآن، صفات وی اعمّ از صفاتی که خدای متعالی به آن ها متّصفش کرده و صفاتی که از حضرت نفی کرده و نیز صفاتی را که مشرکان به آن بزرگوار نسبت داده اند و خداوند از حضرتش سلب کرده است، ذکر کرده ایم. مؤدّب بودن رسول(صلی الله علیه وآله وسلم) به آداب الهی، ذکر مراتب والای اخلاق حضرت، اهتمام شدید او به اظهار عبودیت و انجام اعمال عبادی طاقت فرسا، زهد واقعی و شجاعت و شهامت در میدان جهاد را برای بیان سیمای فردی حضرت با استناد به آیات آورده ایم.در پاسخ به پرسش دوم، گونه های رفتاری پیامبر گرامی را با خانواده، مؤمنان، مشرکان و کافران، و با اهل کتاب و با منافقان متذکّر شده ایم.در پاسخ به پرسش سوم، مبعوث شدن حضرت به رسالت، عدم محدودیت قلمرو رسالت او از حیث مکان و زمان و اشخاص، اهداف رسالت، نحوه تلقّی وحی، قدرت اعجاز و ذکر دو معجزه اش، «قرآن» و «شقّ القمر» که در قرآن ذکر شده اند، دارا بودن نیروی عصمت به لطف الهی و این که معصوم به طور مستقیم با واقعیت های عینی ارتباط دارد، عنصر تدریج در تبلیغ پیامبر با استفاده از حکمت، موعظه و جدال احسن با به کار گرفتن روش های خاصّ تبلیغی در محورهای اصول دین، فروع دین، اخلاق و تقوا، وجوب اطاعت حضرت بر همگان چه در ناحیه احکام تشریعی و چه احکام حکومتی و این که ثمره اطاعت آن گرامی، دارا شدن کمالات وجودی، و ثمره عدم اطاعت از دست دادن کمالات وجودی است، دارا بودن مقام شفاعت و مقام های عالی وجودی بسیار که از جمله آن ها تعظیم و تکریم الهی از حضرت و امان بودن برای امّت، آگاه بودن از واقع امور و توانایی پرسش از پیامبران گذشته، فضل عظیم خدا بر حضرت و رسیدن به معراج و سیر کردن در آسمان ها تا رسیدن به مقام «قاب قوسین او ادنی»، دارا بودن بسیاری از فضایل انبیای الهی بدون در خواست از خدای متعالی، و مشمول امدادهای غیبی خدا قرار گرفتن را ذکر کرده، و در کنار پاسخ به این پرسش ها به مناسبت به پاسخ پرسش های دیگر و پاسخ اشکالات پرداخته ایم.

این رساله، از شش فصل به شرح ذیل تشکیل شده است: در مقدّمه، به بیان موضوع تحقیق، اهمّیت تحقیق، روش تحقیق، و ویژگی های آن، پرداخته ایم و در بخش "ویژگی ها" جهات ذیل مورد توجّه قرار گرفته است. أ. توجّه به سیر تاریخی مسائل و بررسی هر یک از مسائل مورد تحقیق; ب. توجّه به منابع دسته اوّل در بررسی و تحقیق; (البتّه از توضیحات استادان معاصر نیز استفاده شده است); ج. اهمیت دادن به لوازم و پیامدهای نظریّات در زمینه های گوناگون; د. تحقیق، به گونه مقایسه ای و تطبیقی با دید نقدی و نه توضیحی صورت گرفته است. در فصل اوّل، مهم ترین بحث، تمایز بین "هستی شناسی علم" و "شناخت شناسی" است و سعی شده تا تفاوت این دو از نظر موضوع، مبادی، و روش تبیین شود تا احکام این دو با یک دیگر خلط نشوند.در فصل دوم، تعریف علم از دیدگاه های گوناگون بررسی، و سرانجام به دو دیدگاه اصلی منتهی می شود: 1. دیدگاهی که علم را ماهیت می داند و در رأس معتقدان به آن، ابن سینا قرار دارد; 2. دیدگاهی که علم را وجود می داند و در رأس پیروان آن، ملاّصدرا قرار دارد. فصل سوم: وجود علم: در این فصل، وجود علم از جهات گوناگون مانند علّت فاعلی و قابلی علم، مساوقت علم با وجود و... مورد بحث قرار گرفته، که سرانجام مساوقت علم با وجود، با مبانی حکمت متعالیه اثبات، و نظریّات دیگر نقد شده است. فصل چهارم در سه عنوان کلّی خلاصه می شود: 1. اقسام علم; 2. ملاک تقسیم های علم; 3. ویژگی های هر یک از اقسام علم، بویژه علم حصولی و علم حضوری. در فصل پنجم، تجرّد قوای ادراکی و صُوَر علمی با مبانی حکمت متعالیه به اثبات رسیده، و بر مسأله تجرّد قوّه خیال و صُوَر خیالی تأکید شده و پیامدهای تجرّد آن در عرصه های گوناگون بیان شده است. در فصل ششم، از اتّحاد عالم و معلوم بحث کرده و در این باره، به سه موضوع توجّه داشته ایم: 1. بیان دقیق محلّ نزاع بین موافقان و مخالفان اتّحاد; 2. اثبات اتّحاد عالم و معلوم با توجّه به مبادی تصوّری و تصدیقی آن در همه مراحل ادراکی وجود علمی; 3. اتّحاد عالم و معلوم با دید روایی و قرآنی.

فیلسوفان در یک تقسیم، علّت را به علّت حقیقی و علّت اعدادی تقسیم می کنند و می گویند: علّت حقیقی آن است که معلول را به جعل بسیط ایجاد می کند; امّا علّت اعدادی، معلول را ایجاد نمی کند; بلکه زمینه ای را در معلول فراهم می سازد تا علّت حقیقی آن را ایجاد کند.این نوشتار، در صدد تبیین رابطه معلول با این دو قسم علّت از دیدگاه صدرالمتألهین است. وی، رابطه معلول با علّت اعدادی را رابطه انعزال و بیونت می داند; بلکه اساساً اطلاق علّت را بر آن اطلاقی مجازی می شمرد; امّا رابطه معلول را با علّت حقیقی، عین ربط و وابستگی می داند.در این نوشتار، به رابطه معلول با علّت حقیقی توجّه بیش تری شده; زیرا هدف این تحقیق، تبیین نظریه معروف صدر المتألّهین، یعنی «عین الربط بودن معلول با علّت حقیقی و هستی بخش» است. فصل اوّل و دوم، مباحث مقدّماتی را شامل می شود.فصل سوم شامل مبانی نظری پژوهش است که سه بخش را دربر می گیرد: بخش اوّل، شامل مباحث اصالت وجود، تشکیک وجود، اشتراک معنوی وجود، علّیت و جعل است. بخش دوم این فصل، شامل بررسی دیدگاه ابن سینا درباره این موضوع و مقایسه آن با نظر ملاّصدرا است. بخش سوم این فصل، شامل براهین ملاّصدرا بر عین الرّبط بودن معلول با علّت حقیقی است. فصل چهارم، تحلیل یافته ها است که شامل بررسی پیامد کلامی موضوع می شود و فصل پنجم، خلاصه موضوع و پیشنهاد و فهرست منابع و مأخذ را در بر می گیرد.