جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رویت وشهود یکی از مفاهیم و اصول عرفانی است، که در تاریخ عرفان اسلامی از جایگاه قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است و سیر تحول و تطور معنایی و محتوایی آن نشان می‌دهد، که در طول تاریخ اسلام، تحولاتی را پشت سر گذاشته است. این مفاهیم، نشأت گرفته از قرآن و روایات معصومین(سلام‌الله علیهم) می‌باشد که به معنای دیدن حق در دنیا و در آخرت بکار رفته است.

رساله «گونه‌شناسی تفاسیر عرفانی از حروف مقطعه قرآنی» با هدف دسته‌بندی آرای مفسران عارف درباره حروف مقطعه قرآنی به انجام رسیده است و ده تفسیر بزرگ (قرآن‌العظیم، حقایق‌التفسیر، لطائف‌الاشارات، کشف‌الاسرار، عرائس‌البیان، تأویلات، تفسیرقرآن‌الکریم، روح‌البیان، تفسیر منظوم صفی‌ و بیان-السعاده) که متعلق به قرون مختلف (از قرن سوم تا چهاردهم قمری) می‌باشند مورد مطالعه قرار گرفته و ضمن یادآوری روش تفسیری و تعداد سوره‌های مقطعه‌دار تفسیر شده توسط هر مفسر، آرای گوناگون هر مفسر درباره حروف مقطعه و نحوه مواجهه هر یک با این حروف استخراج و تبیین شده است. سپس آراء و نظرات هر کدام دسته‌بندی و نمونه‌های هر دسته آمده است. نظرات عرفا درباره حروف مقطعه در دو سطح سامان یافته است. در سطح اول، آنان درباره ماهیّت حروف مقطعه سخن می‌گویند و هفت نظر عمده را بیان می‌کنند:1-

پژوهش حاضر با هدف شناسایی اخلاق و عرفان و نسبت میان این دو، از دیدگاه مرحوم ملکیتبریزی، تدوین شده است. عرفان، در اسلام، علمی است که درباره ی مطلق هستی بحث می کند؛البته در حکمت نظری و کلام نیز، در مورد علم به حقیقت هستی، بحث می شود؛ امّا در عرفان، ازوصول انسان به پروردگار، تقرّبش به حق و حقیقت، تکامل انسان تا درجه ی یقین، رهایی او ازهرگونه تقلید، و ترقّی او از علم و دانش به حقیقت، به مرتبه رسیدن و وجدان حقیقت بحثمی شود. عرفان، وقتی به عنوان یک علم در نظر گرفته شود؛ به دو بخش عرفان نظری و عرفانعملی، تقسیم می گردد. عرفان نظری یعنی بیان ضوابط و روش های کشف و شهود؛ و عرفان عملییعنی سیر و سلوک و وصول و فنا. اخلاق یعنی، کمال نفس و خیر و فضیلت و ارزش ذاتی و زیباییمعقول؛ و این وصف یعنی، خیر و خوبی، هدف و مقصد مشترک و یکسان همه ی آدمیان است.لیکن این قانون اخلاقی که در فطرت و طبیعت ماست، نیاز به پرورش و هدایت همراه با علم ومعرفت دارد، و درمیان مردم نفوس ممتازی که ملهَم به وحی الهی می باشند و مویّدند، وجوددارند؛ تا نفوس آدمیان را بیدار کنند و نور فطری به وسیله ی وحی الهی تقویت شود )نورٌ علی نور(.از آن جایی که مرحوم ملکی تبریزی از عرفای شیعه می باشد، شناسایی اندیشه های اخلاقی ایشانکمک زیادی در ربط نسبت اخلاق و عرفان می کند. در این تحقیق، آثار عرفانی و اخلاقی وی ازجمله کتاب المراقبات، رساله ی لقاءالله و کتاب اسرارالصلوه مورد بررسی قرار گرفته است. کتابالمراقبات که در آن تمام مراقبات روزهای سال، حقیقت زمان در عوالم دیگر، و اذکار و آیاتی کهدر زمینه ی آن وجود دارد، با ذکر مستند و دلایل محکم، بیان شده است. کتاب اسرار الصلوهدرمورد مقدمات نماز، اذکار و قرائت نماز، نوافل و درجات آنها در عوالم دیگر و قیامت بیان شدهاست. رساله ی لقاءالله درمورد مقامات، حالات عرفانی، موت اختیاری، قدرت و معرفت و مقام اولیایالهی، عینیت اسماء و صفات، اسم اعظم و حجاب اقرب نگاشته شده است. در تمام آثار عرفانی واخلاقی وی، معرفت نفس و طریقه ی وصول آن، اصل و مبنا قرار گرفته است؛ که مقدمه ی معرفتربّ است؛ برای وصول به این حقیقت )معرفت نفس(، حسن اخلاق مورد تاکید و توجّه قرار گرفتهشده است؛ همچنین، حسن اخلاق، از طریق علم و معرفت و عمل به دست می آید.

چکیده پژوهش حاضر به منظور بررسی مخاطرات سلوک در مثنوی مولانا انجام شده است. با توجه به اهمیت مولانا و اندیشه‌های او در تاریخ عرفان اسلامی ‌‌و همچنین اهمیت مطالعه در عرفان عملی به عنوان یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های پژوهش و با توجه به اینکه در حوزه‌های سلوک معنوی و مخاطرات آن پژوهش‌های اندکی صورت گرفته است ضرورت ایجاب می‌‌کند با کنکاشی دقیق و موشکافانه در مثنوی معنوی مولانا، به دسته‌بندی مخاطرات سلوک پرداخته و سپس به شرح و تبیین و بررسی این مخاطرات بپردازیم. سلوک که در اصطلاح عرفانی طی مدارج خاص را گویند که همواره باید سالک طی کرده تا به مقام وصل و فنا برسد، دارای مخاطراتی است که این مخاطرات باعث می‌شوند سالک را از ادامه‌ی راه باز دارند. این پژوهش در صدد است که با بررسی مثنوی مخاطرات سلوک را از آن استخراج کرده و به شرح و بیان آنها بپردازد. از این رو به تعریف مباحثی چون سلوک و مخاطرات آن پرداخته و سپس با مطالعه‌ی مثنوی مخاطراتش را شناسایی کرده و به دسته‌بندی آنها اقدام کرده و آنها را در پنج دسته تقسیم‌بندی کرده است که عبارتند از: الف) مخاطرات برآمده از روابط مراد و مرید،‌که سلوک بدون مراد، عدم شناخت مرشدان واقعی و انتخاب مدعیان دروغین به جای آنها، اعتراض کردن بر مراد و یا عدم اطاعت کامل و ستیز با او، سوءاستفاده از فروتنی آنها و امتحان کردن پیر و اولیاء‌الله از فروع آن می‌باشند. ب) مخاطراتِ برآمده از خواطر، اوهام و وساوس شیطانی،‌که خواطر شیطانی و نفسانی و افکار و اندیشه‌های ناصواب از فروع آن می‌باشند. ج‌) مخاطراتِ برآمده از تعلّقاتِ دنیوی و هواهای نفسانی،‌که تعلقات دنیوی مانند مال و‌ ثروت، مقام و منصب، بزرگی و ریاست‌طلبی، پرخوری، شهوت، اسارت تن و دربند ظواهر و اسباب و علل بودن از فروع آن می‌باشند. د) مخاطراتِ برآمده از انحرافاتِ اخلاقی،‌که تکبر و غرور، حرص و طمع، حسادت وکینه‌‌توزی، ریا و تزویر، تنگ چشمی و مخاطرات اعضا و قوای بدنی از زبان، چشم، گوش و شکم از فروع آن می‌باشند. هـ) مخاطرات برآمده از همنشینی با نا‌اَهلان،‌که همنشینی با ابناء دنیا و اصحاب شهوت وهمنشینی با افراد نادان و احمق از فروع آن می‌باشند. هر کدام از موارد ذکر شده، دارای مخاطراتی می‌باشند که سلوک سالک را متوقف کرده و یا آن را به تأخیر میاندازد. کلید واژه‌ها: تصوف، سیر و سلوک، عرفان اسلامی، عرفان عملی، مخاطرات سلوک، مثنوی معنوی، مولوی.

چکیدهعرف در لغت به معنی رسم، آیین، خصلت، خوی، عادت و آنچه انجام دادن آن در میان افراد جامعه جایز شناخته شده و معمول می باشدعرف ستیزی از ویژگی های برجسته عرفان در همه اعصار بوده و عارف در دو سطح زبان و معنا همواره شگردهایی اتخاذ کرده است تا با پس زدن غبار عادت، چهره‌ی حقیقت را بنمایاند.عین القضات همدانی یکی از عرفایی است که پیروی از عرف را مذموم شمرده است، در این پژوهش با گردآوری نمونه هایی از سخنان عرف ستیزانه از آثار گرانقدر وی خصوصاً نامه ها و تمهیدات که از اهمیت به سزایی برخوردارند، تلاش می شود تا عرف ستیزی او نمایان گردد. مباحثی مانند دفاع از ابلیس، عشق، نبّوت، ایمان به آخرت و اتحاد، از جمله ی مسائلی هستند که عین القضات با دیدی عرف ستیزانه به آنها نگریسته است.