جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با آنکه قرآن با یک قرائت توسط پیامبر اکرم از سوی خدای واحد تلقی شد و به همان صورت نیز به امت اسلامی ابلاغ گردید، بنا به دلائلی، پس از رحلت پیامبر اکرم در عرصه قرائت دچار تعدّد و چندگانگی شد؛ تعدّدی که ریشه در اختلافات زیربنایی‌تری داشته و دارد. اختلافات سیاسی، کلامی، فقهی و حتی ادبی از جمله بسترهایی است که در این نوشتار به عنوان زمینه‌های تعدّد قرائت برشمرده شده است. همچنین در این باب روایاتی از ائمه اطهار و صحابه پیامبر رسیده است که بیانگر گونه ای دیگر از قرائت است، قرائتی که گاهی با اضافاتی در متن آیات یا تبدیل لفظی به لفظ دیگر نقل شده است. در این نوشتار روشن شده است که این نوع از قرائت، به منظور تفسیر آیات القاء شده است نه قرائت لفظ آیه، هر چند برخی‌ها بدون توجه به مستندات و قرائن، این دست از قرائات را حمل بر تعدّد قرائت کرده یا حتی آنها را دلیلی بر تحریف قرآن دانسته اند ولی نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که این قرائت‌ها از باب تفسیر آیات بوده است.

تلاوت قرآن از بدو نزول در میان مسلمانان جایگاه ویژه و ممتازی داشته است. قرائت، تلاوت و کیفیت آن در احادیث شیعه و سنی همواره مد نظر پیامبر اکرم، اهل بیت، صحابه و تابعین بوده است. نوشتار حاضر، ابتدا مروری به نحوه استفاده عموم مردم، از کلام خداوند دارد و در ادامه در پی تبیین استفاده مطلوب و مؤثر از قرآن در زندگی می‌باشد. نتیجه این پژوهش، به ما می فهماند که اگر قاری قرآن به مفاهیم، شأن نزول آیات قرآن و تفسیر آیات وحی آگاه باشد، تلاوت او بر شنوندگان تأثیر بیشتری دارد. عالمان و مفسران شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که قرائت قرآن با هر نغمه ای جایز نیست، هر چند مورد پسند عامه مردم باشد، ولی اگر در مدار قرائت مطلوب باشد، جایز است. تدبر در آیات الهی و عمل به آیات قرآن از جانب قاری قرآن، تأثیر قرائت را بر همگان بیشتر نموده و تلاوت قرآن نیز با این اوصاف، حتماً بر شنوندگان اثر مطلوب خواهد داشت.

بی گمان، همزیستی مسالمت آمیز که پیام مشترک همه ادیان است، هنگامی قابل دستیابی است که صاحبان ادیان به منظور تعمیق شناخت خود از یکدیگر به گفت وگو بنشینند. گفت وگو زمانی موثراست که از چارچوب اصول و ضوابط آن خارج نشود. علم گرایی، تعارف و تعامل، وحدت گوهری ادیان، آزاد اندیشی و اصل تکریم متقابل، از جمله اصول گفت وگوی پایدار و موثر است که این نوشتار به آن می پردازد. همچنین عدالت ورزی نسبت به اهل کتاب، احترام به پیمانها و قرار دادهای بین المللی، دلجویی و تالیف قلوب، معامله به مثل و عدم تجاوز نسبت به پیروان سایر ادیان، از جمله مولفه های مسالمت آمیز است که در قرآن به آنها تصریح و در این مقاله به آن اشاره شده است.

شیوه بیانی قرآن به گونه ای است که بسندگی قرآن به خود را نفی می کند. خدای منان، مسئولیت تبیین آیاتش را به عهده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت پاکش قرار داده است. بیان آن بزرگواران معصوم در تفسیر آیات الهی، صرفا یک بیان ساده معنا شناسانه با رویکرد «معنی شناختی» نیست، بلکه افزون بر آن، رویکرد غالبی در روایات تفسیری «روش شناختی» است که شیوه استنطاق قرآن را به فراگیران می آموزد. اهل بیت علیهم السلام در روایات تفسیری با همین رویکرد به تعلیم روش تفسیری قرآن به قرآن، آموزش شیوه برداشت از مضامین آیات و پرورش کادر علمی تفسیری، همت گماشته اند. این مقاله نگاهی گذرا به این رویکرد و آثار آن است.

پیوست در منابع دیجیتالی