جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم و اساسی «توحید و خداشناسی» مبحث صفات خداوند است. وجود آیات فراوان مربوط به صفات الهی و کیفیّت طرح آنها از سوی قرآن، امری است که از دیرباز ذهن متکلّمان و مفسّران این کتاب آسمانی را به خود مشغول ساخته است. به‌ویژه آیاتی که به ظاهر برای خداوند، صفات و خصوصیّاتی، همانند صفات مخلوقات و ممکنات نسبت می‌دهد که بیانگر داشتن دست، وجه، دیده شدن، آمدن، استهزاء کردن و مکر نمودن خداوند است. مفسّران عمدتاً این قبیل آیات را در گروه متشابهات به حساب آورده و تحت عنوان صفات خبری یا آیات تشبیهی، مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند و هر کدام با معیارها و ملاک‌های خود به سراغ این آیات رفته و به تفسیر آن پرداختند. در این میان مفسّران شیعه و اهل سنّت به دلیل گستره‌ی فکری و اندیشه‌های کلامی و داشتن اصول و پایه‌های عقیدتی، در طول تاریخ اسلام هر کدام روش خاصّی را در تفسیر آیات متشابه صفات الهی دنبال کرده‌اند؛ هر چند که در موارد متعدّدی تفسیر مشترکی ارائه نموده‌اند. در این پژوهش، متون مختلف تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و این نتیجه حاصل شده که مفسّرانی که در تفسیرشان، این‌گونه آیات را در کنار آیات محکم قرار داده و با دلائل عقلی و نقلی و تأویل آنها، خداوند را از هرگونه نقص و عیب و تشبیه و تجسم منزّه دانسته‌اند نسبت به سایر مفسّران دیگر در این‌باره جامع و دقیق سخن گفته‌اند.

تحقیق حاضر از سه فصل با این مباحث تشکیل یافته است: فصل اول، استدلال: تاریخچه ی استدلال، تاریخچه ی استدلال در حیات بشر، تاریخچه ی استدلال از دیدگاه قرآن، روش های استدلال، تمثیل در قرآن، استقرا در قرآن، قیاس منطقی در قرآن، روش های استدلال در قرآن، جایگاه شعر و مغالطه در قرآن؛ فصل دوم، جدل: جایگاه جدل در منطق، تعریف جدل، کاربرد جدل منطقی، معروف ترین اصلاحات جدل در منطق، مبادی جدل در منطق، فرق جدل و برهان جدل در قرآن، جدال حضرت ابراهیم(ع) با قوم خود، جدال ابراهیم(ع) با نمرود، جدال حضرت نوح(ع) با قومش، جدال قرآن با اهل کتاب، جدال قرآن با یهود در انکار وحی، جدال قرآن با یهود و نصاری در مورد بهشت اختصاصی، جدال قرآن با مشرکین درباره ی فرشتگان، جدال با مشرکین درباره ی رازق حقیقی؛ فصل سوم، برهان: برهان در منطق، تعریف برهان از دیدگاه علم منطق، مبادی برهان، برهان در قرآن، برهان های قرآن برضد اهل کتاب، عیسی(ع) خدا نیست، خلقت عیسی(ع) چون آدم است، ادعای ابن الله بی اساس است، احتجاج در ردّ تثلیث، برهان های قرآن در مقابل شرک و بت پرستی، بت ها هیچ گونه توان و مالکیتی ندارند، معبود باید خالق باشد، خالق باید هادی بالذات باشد، شریک الباری محال است، شرک جهان را به تباهی می کشد، برهان های قرآن در اثبات توحید، برهان تمانع، برهان اجنّه در ایمان به قرآن، برهان ابراهیم(ع) در اثبات توحید، حدّ وسط برهان حضرت ابراهیم(ع)، برهان های مشرکین(مغالطه)، شرک خواست خداست، بت پرستی خواست خداست، فقر فقرا خواست خداست.

این پروژ ی تحقیقاتی در صدد بررسی تناسب آیات و سوره حزب چهارم جزء سی می باشد. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود ، اهداف ویژه ای شامل بررسی معنا و مفهوم تناسب ، بررسی توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات ، بررسیتوقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سور و بررسی نظرات چندین مفسر دربارة تناسب آیات و سور را به عنوان اهداف جزئی خود انتخاب و دنبال نموده است . در فصل اول این تحقیق پس از ذکر مقدمه ، بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت تحقیق به بیان اهداف و پرسشهای تحقیق پرداخته شده و سپس کلمات (( آیه و سوره )) که بیشترین کاربرد را در تحقیق داشته اند هم از نظر لغوی و هم اصطلاحی بررسی شده اند . درفصل دوم این تحقیق که مرور مطالعاتی نام دارد محقق کتبی را که در رابطه با موضوع بوده و بیشترین استفاده را از آنها برده مورد نظر و بررسی قرار داده است در فصل سوم یعنی روش تحقیق با توجه به ماهیت اهداف تحقیق و امکانات موجود روش توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . فصل چهارم که مهم ترین فصل این تحقیق را در بر می گیرد شامل چهار بخش می باشد که پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل مطالب نتایج ذیل حاصل گردید : در بخش اول به کلیاتی در مبحث تناسب آیات و سور پرداخته شده از جمله تعریف لغوی تناسب ، تعریف اصطلاحی ، فایده ی این علم ، توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات و سور و نظرات مفسرین در این زمینه . در بخش دوم انواع تناسب میان آیات بیان شده یعنی در یک تقسیم بندی کلی و جامع بخش ذکر شده ، در بخش سوم انواع تناسب میان سوره ها ذکر شده و هر کجا که در اهمیت آن علو شده با استناد به تفاسیر معتبر مورد نقد و بررسی قرار گرفته ، در بخش چهارم به ذکر وجود انواع تناسب میان آیات و سوره های حزب چهارم جزء سی از دیدگاه مفسران بزرگی چون فخر رازی ، علامه طباطبایی ، شیخ آلوسی ، مرحوم طبرسی و ... پرداخته و تا حد امکان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . در فصل پنجم که آخرین فصل این تحقیق است به محدودیت های موجود در این زمینه پرداخته شده از جمله نبودن منبع کافی و مستقل در رابطه با موضوع پژوهش ، تکراری بودن مطالب و در آخر پیشنهاد شده که این موضوع در سطح وسیعتری مثلاً در یک جزء یا کل قرآن مورد بررسی قرار گیرد . کلید واژه ها : تناسب آیات ، تناسب سوره ها ، نظم آیات قرآن ، تناسب آیات در جزء سی ام حزب 4

پژوهش شامل موارد ذیل است : سیری در تاریخ خط قرآن، خط تصویرنگار و اندیشه نگار اوضاع فرهنگی جزیرة العرب، کتابت در زمان ظهور اسلام، تاریخ جمع آوری قرآن، آشنایی با علم رسم و ضبط قرآن، علم رسم المصحف، علم قرآن و قواعد ضبط

این پژوهش برآن است تا با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم ودیگر منابع دینی از جمله تفاسیر مهم شیعی و اهل سنت و کتابهای مهم علوم قرآنی دراین زمینه به« بررسی عام و خاص از دیدگاه سیوطی، طبرسی و علامه طباطبائی(ره)»بپردازد که در این راستا مطالب آن در پنج فصل به شرح زیر تدوین شده است : فصل اول:پس از مقدمه به بیان مساله ی تحقیق و سپس اهمیت و ضرورت مساله ،آنگاه به اهداف جزئی به شرح ذیل پرداخته است :1-کشف و معرفی دانشمندان شیعی درباره یک مسئله مهم از مسائل علوم قرآنی2-یافتن اختلافات و اشتراکات بین دانشمندان شیعی وسنی مذهب درباره موضوع عام و خاص 3-با آشکار شدن نظرات دانشمندان شیعی درباره عام و خاص می توان به پیشینه نظرات سیوطی در این باره پی برد . در فصل دوم به بررسی متون تحقیقاتی که حاوی چکیده ای از مطالعات درباره موضوع تحقیق وموضوعاتی در این راستا است ،پرداخته شده است و به عبارتی اطلاعات ودانشهای لازم مربوط به موضوع تحقیق می باشد که در کتب وآثار دیگران آمده و خواننده را با تالیفات متعدد در این زمینه آشنا ساخته است . فصل چهارم که فصل ارائه تجزیه وتحلیل داده ها نام دارد شامل پاسخهایی مربوط به اهداف عمده تحقیق وهمچنین اهداف جزئی تحقیق می باشد که در بخشهایی با عناوین تعریف لغوی و اصطلاحی عام وخاص ،اقسام عام از نظر فقهی ،عام در قرآن ،صیغه والفاظ عام، عامی که منظور از آن خاص است، عام مخصص ،انواع مخصص و وجوه مخاطبات در قرآن می باشد ،که توضیحات کافی در این زمینه را در فصل چهارم بیان کرده ایم. در فصل پنجم که فصل نتایج تحقیق است شامل نتیجه گیری و جمع بندی ،محدودیتهای تحقیق و پیشنهادات می باشد، بخش نتیجه گیری شامل پاسخ هائی خلاصه شده و مفید در زمینه اهداف عمده و جزئی تحقیق می باشد که در طول تحقیق به آن اشاره شده و پس از آن محدودیتهای تحقیق و پیشنهاداتی به علاقمندانی که مایل به تحقیق در زمینه«بررسی عام و خاص»می باشند بیان شده است

این تحقیق بر آن است تا براساس آیات قرآن کریم به بررسی مضامین قرآنی در زیارت جامعه کبیره بپردازد و آیاتی را که مستقیم و غیرمستقیم (بصورت اشاره لفظی یا مفهومی) در آن وارد شده است را مشخص نماید. ابتدا ضمن بیان واضح و روشنی از مسئله، با استشهاد به روایات ضرورت این تحقیق ثابت گردیده وسپس برای رسیدن به مقصود نهایی «مضامین قرآنی در زیارت جامعه کبیره» اهداف ویژه ای شامل موارد ذیل را بررسی می نماید : 1- بررسی آیاتی که صریحا با عین لفظ در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. 2- بررسی آیاتی که غیرصریح (با اشاره لفظی یا مفهومی ) در زیارت جامعه کبیره آمده است . در فصل دوم با عنوان مرور مطالعاتی به بررسی و پیشینه تحقیق مذکور می پردازد. سپس در فصل سوم با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات موجود، روش تحقیق «توصیفی تحلیلی» برای انجام تحقیق برگزیده شده است. فصل چهارم نیز با توجه به پرسش های تحقیقاتی به دو بخش تقسیم شده است که عبارتند از : 1- آیاتی که مستقیماً در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. 2- آیاتی که غیرمستقیم (بصورت اشاره لفظی یا مفهومی) در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. فصل پنجم به نتیجه گیری ، محدودیت ها و پیشنهادات اختصاص یافته است که در پنج بحث نتیجه گیری نتایج ذیل بدست آمده است: 1- یازده آیه از آیات قرآن کریم بصورت مستقیم در زیارت جامعه کبیره وارد شده است . 2- آیات بسیار زیادی در قرآن کریم بطور غیرمستقم در زیارت جامعه کبیره وارد شده است که ذکر تمام این آیات مشکل است و تا حد امکان بیشتر آنها بررسی شده اند. پژوهشگر در انجام این تحقیق با مشکلات و محدودیت هایی چون، نبود کتب مناسب در رابطه با موضوع پژوهش ، عدم پیشینه و نوین بودن آن که کار را بسیار سخت نموده مواجه بوده است. در پایان با توجه به گستردگی موضوع پیشنهاد می گردد که این موضوع به صورت جزئی تر مورد بحث قرار گیرد. تا بتوان به تحلیل رابطه بین آیات و عبارات زیارت جامعه کبیره پرداخت.

در تحقیق حاضر اهداف تربیتی داستانهای قرآن بررسی شده است این اهداف تربیتی از کتابهای مبانی و اصول تربیت اخذ شده و به بررسی و تحلیل آنها در داستانهای قرآن پرداخته شده است. در بخش آموزه های تربیتی داستانهای تربیت شدگان با الهام از گفته های مفسران قرآن نوشته شده است

در تفاسیر مأثور آنچنان که ادعا شده تفسیر قرآن با اثر انجام نشده و در این باره نیز تألیف مستقلی که به دقت این مسئله را بررسی کرده باشد وجود ندارد . که با توجه به این مطلب این پروژه تحقیقاتی در پی آن است که به بررسی تحلیلی روش تفسیر روایی قرآن کریم به عنوان یک هدف کلی ویک سری از اهداف جزئی از قبیل مفهوم شناسی تفسیر روایی وتاریخچة آن ، جایگاه روایت در تفسیر قرآن ، کاربرد تفسیر روایی ، آفات تفسیر روایی و... بپردازد که باتوجه به ماهیت اهداف تحقیق وامکانات موجود ، روش توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . با توجه به تجزیه وتحلیل یلفته ها این نتایج بدست آمده است : تفسیر روایی عبارت است از توضیح وتبیین آیات قرآن بر اساس روایات منقول از نبی اکرم (ص)، صحابه وتابعین .اما در نزد شیعه تفسیر روایی عبارت است از روایات منقول از معصومین (ع): این روش اولین نوع تفسیر است که همزمان با نزول قرآن ودر زمان پیامبر (ص)شکل گرفته است . روایات وسیله وقرینه ای برای تفسیر آیات به حساب می آیند واگر روایتی از طریق خبر واحد به مابرسد دارای حجیت است. آفات تفسیر روایی عبارتند از : 1- ضعف سند 2- جعل حدیث 3-روایاتی که خود نیازمند تفسیرند 4-وجود تناقض در روایات تفسیری 5- ایجاد خلل در اندیشه ها واعتقادات 6-تداخل انواع تفسیر7-اسرائیلیات. روایات تفسیری در تفسیر روایی شیعه واهل سنت گرد آوری شده است که مهمترین تفاسیر روایی شیعه عبارتند از : تفسیر عیاشی ، صافی ، فرات کوفی ، ، البرهان و نورالثقلین . ومهمترین تفاسیر روایی اهل سنت عبارتند از : جامع البیان فی تأویل آی القرآن ، معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل، تفسیر القرآن العظیم، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن و الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. در تفاسیر علاوه بر ذکر روایات منقول از معصومین (ع)وصحابه وتابعین از منابع تفسیری دیگری چون اخبار اهل کتاب ، شعر وادبیات جاهلیت عرب ، اجتهادشخصی و منابع لغوی استفاده شده واز آنجا که منبع تفسیر روایی نیستند مورد نقد وبررسی قرار گرفته اند . کلید واژه ها : تفسیر روایی، روش تفسیری ، روایت ، صحابه وتابعین ، مأثور.

راهکارهایی که میتوانند دین را نهادینه کرده و بقای آن را تضمین کنند و نیز وجه جهانی آن را به عرصه ظهور برسانند، مسائلی هستند که اهداف این پایان نامه را تشکیل میدهند. به طور کلی نتایج که از این تحقیق به دست آمد، این بود که جهانی شدن به تبع نوع رویکردی که جوامع نسبت به آن دارند، میتواند ارتقاء آنها و یا انحطاطشان را باعث شود، بدین گونه که اگر آن را به مثابه ی پروژه ای در جهت سیطره ارزشهای غربی به ویژه آمریکا بر تمام دنیا فرض کنیم و متعاقبا خود را باخته و سر در گم شویم، مسلما زیان خواهیم دید، در حالی که همین جهانی شدن را اگر فرایندی بدانیم که محصول تکامل تکنولوژیک جوامع بشری است، مطمئنا دارای ابعاد و ضوابط مثبتی خواهد بود که ب فرد امکان میدهد تا با شایستگی و تهذیب ، مرز جغرافیایی خود را پشت سر نهاده و پیوسته افکار خویش را به صورتی زیبا و نو در گستره ای جهانی عرضه نماید، همچنین از جریانات جاری اطلاع یافته و در زمان مناسب موضع مناسبی در برابر آن اتخاذ کند و متناسب با میزان توان خود در آن مشارکت بجوید . اما نتایجی که از مواجهه دین و جهانی شدن به دست آمد، این بود که جهانی شدن هم فرصتها و هم چالشهایی را برای دین ایجاد میکند و بسته به نوع آسیب شناسی و چگونگی مقابله دینداران با این فرصتها و چالشها نتایج مختلفی را به بار می آورد. اما نتیجه ای که از بررسی فصول به دست آمد این بود که جهانی شدن دینی تنها نتایج مختلفی را به بار می آورد . اما نتیجه ای که از بررسی فصول به دست آمد این بود که جهانی شدن دینی تنها جهانی شدن محتمل، واقعی و حقیقی است، چرا که صحبت از جهانی شدن به معنای وجود اصول جهان شمول و متعاقب آن حاکمیت اصول یاد شده بر سراسر عالم می باشد و طبق آنچه در فصل دوم پایان نامه آورده شده دین اسلام دینی جهان شمول و پیامبر اکرم ( ص ) رسولی جهانی است و رحمت را برای تمام انسانها می خواهد، پس دین اسلام دینی است جهانی و شایسته جهانی شدن