جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادیان الهی که همه بر صراط واحد استوارند و هدایت انسان را جستجو میکنند همواره به زبان عامه مردم بیان شده اند. اما در ورای این ظاهر، باطنی دارند که خواص را نیز در هر درجه ای که هستند از زلال معرفت و حقیقت بهره مند می سازند. این ویژگی باعث شده تا در سراسر تاریخ ادیان مباحثات و منازعات فکری گوناگون را به ارائه راه های مختلف برای دستیابی به حقیقت رهنمون سازد. علم کلام در چنین شرایطی پا به عرصه دانش گذارد تا ساحت دین را از لوث انحرافات فکری منزه بدارد و دین را آنگونه که باید شناخته شود و به دور از القائات نابجای فکری به انسان بشناساند. دین شریف اسلام نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اندکی بعد از پیدایش و تثبیت از جوانب مختلف مورد قضاوت قرار گرفته است و از همان زمان هم متکلمین مسلمان برای تعیین حدود و ثغوری که حافظ حریم آن باشد پا به میان گذاردند و برای صیانت از مقدسات بر آن شدند تا خود دین را به تصویر بکشانند. اما شگفت آنکه در میان خود متکلمین نیز در تبیین مسائل اختلاف نظر پیدا شده و علم کلام خود محل مناقشه قرار گرفت و این نیز به نوبه خود موجب پویایی، پیشرفت و تحول عظیم در این علم گردید. جدال همیشگی میان کلام و فلسفه هم از مهمترین مسائل مربوط به دین و دین شناسی است که باید در جای خود مورد بررسی قرار گیرد. مقاله حاضر تحقیقی است راجع به علم کلام اسلامی که در آن سعی شده از ابعاد مختلف به این موضوع نگریسته شود و از زوایای مختلف مورد دقت قرار گیرد. مراجعه به آراء علمای بزرگ اسلامی نیز به گونه ای است که در پایان به خواننده امکان قضاوت در مسأله را خواهد داد.

اگر چه فرق مختلف متکلمین همچون اشاعره ، معتزله و امامیه اختلاف نظر زیادی در اصول و فروع دین دارند اما جملگی در اصل توحید که محور دین اسلام را تشکیل می دهد موافقت دارند. با این حال تفاسیر گوناگون، بعضأ متضاد و بلکه متناقضی که از همین اصل ارائه نموده اند ریشه همه اختلافات دیگر است. متکلمین معتزلی که استدلال عقلی را ملاک قضاوت در باب توحید دانسته اند با تکیه بر بساطت مطلق ذات و نفی وحدت صفت و موصوف به ذاتی که در واقع فاقد صفات است قائل شده و پس از آن در توضیح و تبیین صفات اعلام شده در کتاب قرآن به تکلف افتاده اند. رأی آنان درباره علم و قدرت الهی اگر با دقت مورد ارزیابی قرار گیرد مستلزم نفی این صفات می باشد. بزرگان این مکتب برای آنکه بدین ملازمه تصریح ننمایند که این مقاله تتبعی است در آثار آنان.

چکیده (فارسی): هوش مصنوعی به بخشی ازعلوم رایانه ای اطلاق می گردد که معطوف به طراحی سیستمهایی است که بتوانند کلیه ی ویژگیهای هوشمندانه ی انسانی راازخود به نمایش بگذارند،ازقبیل؛فهم،کاربرد زبان،یادگیری وغیره.درفصل اول به سطوح مختلف بحث فلسفی درباب روایت افراطی ازهوش مصنوعی اشاره شده ودرفصل دوم با محوریت آراء آلن تورینگ وجان سرل امکان وعدم امکان تحقق روایت افراطی ازهوش مصنوعی مورد بررسی قرارگرفته است.درفصل سوم مبانی فلسفی که رهیافتهای عملی معطوف به دستیابی به هوش مصنوعی برآنها متکی هستند مورد بررسی قرارگرفته اند.این رهیافتها ی عمده عبارتند ازنشانه گرایی وپیوندگرایی.چگونگی اتکاء رهیافتهای هوش مصنوعی براندیشه های فلسفی درفصل سوم به نحو مبسوط نشان داده شده است.فصول چهارم تا هشتم متکفّل پرداختن به بررسی فلسفی درخصوص روایت افراطی ازهوش مصنوعی دریک سطح بنیادی ترهستند. برای اینکه بتوان به روایت افراطی ازهوش مصنوعی دست یافت باید بتوان به ساختارذهن انسان وضوح کامل بخشید.این نکته به تفصیل درفصل چهارم تشریح شده است.درفصل پنجم ریشه های دکارتی امکان وضوح ذهن به نحوتامّ مورد بررسی قرارگرفت ونشان داده شده است که چگونه تفکرمدرن در سرآغازخود مبانی لازم برای روایت افراطی ازهوش مصنوعی رافراهم آورده است.درفصل ششم به بسط اندیشه ی مدرن درتفکرادموند هوسرل اشاره شده ومن استعلائی هوسرل به عنوان مبنای روایت افراطی ازهوش مصنوعی مورد بحث قرارگرفته است.درفصل هفتم با طرح مبانی اندیشه ی میشل فوکو نشان داده شده که می توان از فلسفه ی وی که معطوف به بررسی سوژه مدرن است برای بررسی مبنای روایت افراطی هوش مصنوعی بهره گرفت.این بررسی درفصل هشتم وعمدتاً با تکیه برمباحث فوکودرباره ی ظهورانسان وتحلیل تناهی درکتاب واژه ها وچیزها انجام پذیرفته است.دراین فصل براساس دیدگاه فوکو درخصوص رابطه ی میان کوژیتووهستی انسان، روایت افراطی هوش مصنوعی مورد بازنگری قرارگرفته است.

اساس این پایان نامه بر ترجمة بخش دوم کتاب «تفسیر دین» اثر «جان هیک» با عنوان «ایهام دینی جهان» استوار است. نویسندة کتاب بر این باور است که جهان از لحاظ دینی ایهام دارد و این بدین معناست که هر چند جهان در واقع از خصوصیت معینی برخوردار است، امّا به دلیل وضعیت شناختاری بشر، قابل تفسیر طبیعت گرایانه و خدا باورانه است. بدین ترتیب همة دلایل خدا باورانه و الحادی غیر معتبرند و با تکافو ادله مواجهیم. زیرا همة مواردی که دلیل خاصی بر آنها اقامه شده، بر حسب اصطلاحات جهان بینی رقیب، قابل تفسیراند. هیک برای اثبات نظر خود در فصل اول، برهان وجودی و تقریرهای متنوع آن را ارزیابی نموده و همه را در آخر رد می نماید. مهمترین دلیل او در رد این برهان عدم تفکیک میان ضرورت وجودی و خارجی و ضرورت منطقی است. او سپس تقریری از برهان جهان شناختی ارائه نموده و ضمن پذیرش وسوسه انگیزی این نوع براهین، آن را دلیل محکم و قانع کننده ای نمی داند. برهان اتقان صنع از دلایل دیگر خداباوری است که در فصل اول و در قالب خدا باوری علمی معاصر و اصل انسانی ارائه شده است. در خدا باوری علمی معاصر، سیر تاریخی برهان اتقان صنع، بطور اجمال بیان شده و ضمن تبیین ابتناء این برهان بر احتمالات و ذکر و استبعادات سخن به میان آمده است. اصل انسانی که منظور از آن این حقیقت است که جهان حداقل با فرضیة خداباوری برای ما فهم پذیر و قابل شناخت است، مورد دیگری است که نویسنده در اطراف آن مطالبی ارائه نموده است. او با طرح امکان فهم طبیعت گرایانة قوای شناختاری و کنش روحی بشر، سعی در تضعیف این اصل و اثبات خدشه ناپذیر بودن ایهام دینی دارد. بررسی امکان استنتاج وجود خدا از تجربة دینی یکی دیگر از موارد مطروحه است. در این بخش با تمییز میان تجربه های دینی شخصی و همگانی و با ذکر دو داستان از کتاب مقدس (مهاجرت بنی اسرائیل و رستاخیز حضرت مسیح) این گونه موارد فاقد شواهد تاریخی دانسته شده و همة آنها به تجربیات شخصی غیر قابل اثبات اراجاع داده شده اند. ضمناً امکان تفسیر طبیعت گرایانه این تجربیات، به خوبی تفسیر دینی، تقویت شده است. برهان احتمال مجموعی سوینبرن (که در پی اثبات وجود خدا از طریق جمع قراین و شواهد و بالا بردن احتمال خدا باوری نسبت به الحاد از راه قضیة بیز است) مورد بعدی این فصل است . هیک با ذکر دلایل خود، بر آن است که جهان به منطق احتمالات این امکان را نمی دهد که ایهام دینی جهان را بر طرف سازد. فصل پایانی به بیان دیدگاه طبیعت گرایانه اختصاص دارد. نویسنده با تقسیم دلایل به سلبی و ایجابی، در بخش دلایل سلبی، به نظریة دورکیم و فروید اشاره می کند. این دو درصدد توضیح پدیده های شناخته شده با اصطلاحات و فرضیات طبیعت گرایانه هستند و در این راه نیازی به فرضیات خداباورانه احساس نمی کنند. بدین ترتیب دلایل سلبی در پی اثبات ذهنی بودن مفاهیمی چون خدا هستند که به دلایل روانی، جامعه شناختی و ... فرافکنی شده اند. هیک در پایان، نظریات روان شناختی و تحویل گرایانة کنونی را در حقانیت شان قانع کننده نمی بیند و مقبولیت آنها را مبتنی بر عقیده طبیعت گرایانة پیشینی می داند. از سوی دیگر ضمن نقد بخشی از نظریات دورکیم، فقدان مقبولیت آن را در خارج از دین توتمی (که خاستگاه نظریة دورکیم است) اعلام می کند. در آخرین بحث این فصل و در پایان بخش ترجمه این رساله، تعارض و چالش شر با خدا باوری به عنوان دلیل ایجابی الحاد، مورد ارزیابی قرار می گیرد. هیک با بیان تقریری جدید از نظریة ایرنائوس و با ذکر تفسیر خود از ایمان، کیفر، رابطه انسان با خدا و .... وجود شر در عالم را ناسازگار با تفسیر مذهبی جهان نمی بیند. نگارندة رساله در پایان ترجمه ، فصلی را نیز با عنوان یادداشتهای مترجم گشوده است که در آن به توضیح و تفصیل بیشتر آراء هیک پرداخته است و بدین وسیله درصدد است تا در بیشتر موارد، بدون نقد و ایراد مستقیم و صرفاً با توضیح تفصیلی نظریات او، صحت و سقم آراء نویسنده را آشکار سازد.

این پایان نامه به بررسی رابطه ی بین ضرورت و واقعیت از دیدگاه ارسطو می پردازد. ضرورت در آثار ارسطو به گونه های بسیاری به کار می رود که از یک سو همه ی آنها به یک معنای واحد اشاره می کنند و از سوی دیگر حوزه ی کاربرد آنها و نحوه ی کاربردشان متفاوت است. دو حوزه ی عمده ی کاربرد ضرورت در آثار ارسطو حوزه ی واقعیت و حوزه ی زبان است و حوزه ی زبان به نوبه ی خود به حوزه ی صدق و حوزه ی تعلق تقسیم می شود. ضرورت مطلق و ضرورت مشروط دو نحوه ی کاربرد ضرورت است و ضرورت مطلق به نوبه ی خود به ضرورت بالذات و بالغیر تقسیم می شود. اما بحث از رابطه ی بین ضرورت و واقعیت در صورتی مطرح می شود که تمایزی بین چیزهای ضروری و چیزهای واقعی وجود داشته باشد و ضرورت به برخی از مؤلفه های حوزه ی زبان تعلق گیرد. از این رو در بخش دوم این پایان نامه رابطه ی سه کاربرد ضرورت در حوزه ی زبان (که به گزاره تعلق می گیرد) با واقعیت مورد بررسی قرار می گیرد و نشان داده میشود که ضرورت مطابقت، که عام ترین معنای ضرورت است، مبتنی بر قانون تناقض در حوزه ی واقعیت، ضرورت صدق مبتنی بر فعلیت در آموزه ی قوه و فعل و ضرورت تعلق مبتنی بر ذاتی در آموزه ی ذاتی و عرضی است. از این رو از دیدگاه ارسطو، این سه کاربرد ضرورت در منطق نمی تواند مستقل از واقعیت باشد.

افلاطون مانند هر اندیشمند دیگری مرتکب اشتباهاتی شده است. بعضی از این مغالطات آگاهانه و بعضی دیگرناآگاهانه اند.مغالطات آگاهانه با اهداف مختلفی صورت گرفته اند. برخی به منظور تنبه خاطر مخاطب و برخی دیگر به ضرورت مسیر دیالکتیکی اندیشه افلاطون.گاهی نیز مغالطات به نحو زیرکانه ای در لوای طرح محاوره ای و نمایشی اثر گنجانده شده اند.بخش زیادی از مغالطات را تناقض ساختاری،عدم رعایت حد وسط ، ابهام معنایی،تمثیل نابجا،استقراءناقص و تعمیم ناروا تشکیل می دهد.مغالطات در ترتیب تاریخی محاورات سیر نزولی دارندوبعضی از آنها یادرمحاورات دیگر رفع می شوندویا با تفاسیری قابل توجیهند. کثرت مغالطات در آثار افلاطون نمی تواند از او یک سفسطه گر بسازد.افلاطون هم به لحاظ اصول فکری ونظریاتش در مقابل سوفسطاییان قرار داردوهم به لحاظ هدفش از مغالطات آگاهانه .او به حقیقتی واحد و مستقل از پندارها قائل است وغرضش نزدیکی به آن است نه به اشتباه افکندن مخاطب؛چیزی که هرگز مورد تایید سوفسطاییان نیست.

چکیده (فارسی): از آن جا که هر فیلسوف بزرگی با نظر به فلاسفه ی پیش از خویش قدم دروادی تفکر می نهد و افلاطون نیز به طور قطع یکی از فلاسفه ی بزرگ و موسس در تاریخ فلسفه می باشد ، می توان نتیجه گرفت وی نیز در خلاء عقلانی به تفکر نپرداخته و با نظر به فلاسفه ی پیش از خود قدم در این وادی نهاده است. بدین ترتیب باید گفت وی در پایه ریزی نظریه ی مثال تحت تاثیر آموزه های سه فیلسوف پیش از خود یعنی آموزه ای "اشیاء اعدادند" فیثاغوری و مفهوم وچود ثابت پارمنیدس و بحث تعاریف و کلیات سقراطی بوده است و در تاسیس نظریه ی نسبی گرایی معرفتی از آموزه ی سیلان هراکلیتوس و آموزه ی انسان معیاری پروتاگوراس استفاده نموده است و بالاخره در تاسیس نظام غایت انگارانه ی خویش تحت تاثیر مفهوم نوس آناکساگوراس بوده است.