جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر، به منظور بررسی روند شکل‌گیری شیعه‌شناسی در ایران، بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از روش‌های پیمایشی، تحلیلی – توصیفیصورت گرفته‌است. و از آن‌جا که مجموعه فعالیت‌های شکل‌گرفته در حوزه شیعه‌شناسی در ایران، عمدتاً در مراکز دانشگاهی و نیز در برخیمراکز حوزوی، موسسات خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد، انجام می‌شود، برای پی بردن به روندشکل گیری و توسعه‌ی این مطالعات، مراکز فعال در این زمینه به چهار دسته دانشگاهی، حوزوی، موسسات و دیگر مراکز تقسیم شده‌ و مهم‌ترین‌ و فعال‌ترین این مراکز با ذکر هدف، روش، موضوع و بیان ویژگی‌هایی از آن‌ها، مورد پژوهش و مقایسه واقع شده و در انتها نقاط اشترک و افتراقشان ذکر گردیده‌است. مهم‌ترین نتیجه‌ی یافت‌شده عبارت است از توسعه‌ی این مطالعات در بخش تاریخ و اعتقادات در این حوزه؛ همچنین باید اشاره کرد که هرچند این رشته علمی دارای شاخه‌هایی نظیر جامعه شناسی، تاریخ اجتماعی و کلام اجتماعی است اما در ایران بعد تاریخی وکلامی، آن هم به صورت تک بعدی، بدون توجه به بعد اجتماعی این شاخه علمی، رشد وتوسعه پیدا کرده‌است. از دیگر نتایج به‌دست آمده، تشابه اسمی و تفاوت مفهومی ‌است که در مراکز فعال، تحت عنوان شیعه‌شناسی دیده‌می‌شود؛ زیرا بیشتر فعالیت این مراکز، معطوف به بعد اعتقادی و مکتب شناسی است که از آن به تشیع شناسی تعبیر می‌شود، درصورتی که شیعه‌شناسی، علمی است که به بعد عملیجنبه‌هایی اجتماعی زندگی پیروان این مذهب می‌پردازد.

این پایان نامه از سه فصل اساسی تشکیل شده است که در فصل اول آن به بررسی مفهومی برخی واژگان و کلیات تحقیق از قبیل پیشینه تحقیق، روش تحقیق، محدودیت ها و... پرداخته شده است. در فصل دوم مبانی الهیاتی گفتگوی ادیان فهرست شده و هر کدام از این مبانی با استناد به متون دینی شیعی توضیح داده شده است. در این فصل سعی شده است تا مبانی متعددی استقصا شود که مجموعه مصادیق امروزین گفتگوی ادیان را شامل شود. آنگاه انواع مصادیق گفتگو را نام برده ایم و مجموعه آن ها را در سه گروه گفتگوهای الهیاتی، همکاری های علمی و همکاری های عملی دسته بندی کرده، مبنا یا مبانی الهیاتی ورود در هر کدام از این سه دسته گفتگو را بر مبنای متون شیعی مشخص کرده ایم. برخی از مبانی الهیاتی گفتگوی ادیان از این قرارند: تبلیغ دین، تحقیق برون دینی، مشورت، استعانت از غیر مسلمانان، کمک به غیر مسلمان، احتجاج، پاسخ به شبهات، همکاری در امور خیر، اصل احسان و... در فصل آخر هم که در واقع نقطه ثقل این نوشتار است سعی شده تا با الهام از متون دینی، مجموعه ای از سیاست ها و رهنمودهای مربوط به گفتگوی ادیان، فهرست شود. این سیاست ها در مجموع در دو بخش سیاست های ناظر به محتوا و روش اجرای گفتگو و سیاست های ناظر به اخلاق و آداب و گفتگوی ادیان آورده شده اند که البته دسته اول، خود به دو بخش سیاست های محتوایی و سیاست های و روشی و دسته دوم به بخش فرعی تر آداب و اخلاق و قوانین تقسیم شده اند.

در متون فلسفی تمرکز اصلی بر اثبات واجب است و توحید، از متفرعات اثبات واجب به شمار می آید. درحالی که متون عرفانی تمرکز خود را بر مسئله توحید قرار می دهد. قرآن نیز بیشتر بر توحید تأکید دارد تا بر اثبات وجود خدا. فیلسوف اولاً خدا را با علم حصولی و کلی می شناسد و ثانیاً در فلسفه هم خدا و هم مخلوقات از سنخ وجود هستند، اما هرکدام مرتبه ای از وجود؛ درحالی که عارف به خدای خویش علم حضوری دارد و فقط او را موجود می داند و غیر از خدا نه خود و نه هیچ چیز دیگر را موجود نمی داند. قرآن نیز زمانی که دربارة خدا سخن می گوید به وضوح از خدایی شخصی یاد می کند. در این نوشتار تلاش کرده ایم با تمرکز بر سه دستة از متون اسلامی (متن قرآن، متون عرفانی و متون فلسفی) نحوه نگرش هریک از این متون را نسبت به «براهین اثبات وجود خدا» تحلیل و بررسی کنیم. و با نگاهی درجه دو، نقاط تشابه و تمایز این سه رویکرد را نشان دهیم.