جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرن سیزدهم هجری با ظهور شخصی به نام شیخ احمد احسایی در میان علمای شیعه، مبانی جدیدی در ­روش‌شناسی امامیه مطرح گردید و این مبانی را جانشینان احسایی به کار گرفتند و مبدأ برخی از آموزه‌های نو شد. این روش‌شناسی در نهایت به بدعت‌ها و انشقاقاتی در مذهب شیعه منجر شد و سرانجام فرقه شیخیه را بنیان نهاد. مهم‌ترین مبانی روش‌شناسی شیخیه عبارت‌اند از اعتقاد به حذف آیاتی از قرآن، قائل‌شدن به حجیت ظواهر روایات بدون اعتنا به روش اصولیان، مراجعه به حدیث به صرف نقل ثقه و اهمیت‌ندادن به روش علمای رجال و درایه در اعتبار حدیث، که به‌کارگیری این روش‌ها پیامد‌هایی چون حذف کتاب الهی و دخالت احادیث مجعول و ضعیف و نامنطبق با عقل سلیم در منابع معرفتی را به دنبال داشته و نتیجه آن باورمندی به عقاید انحرافی و غلوآمیز بوده است. در این نوشتار مبانی روش‌شناسی شیخیه با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای بررسی و نقد شده است.

«جریان‌های انحرافی مهدویت» از جمله پرسمان‌های فربه و اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است. با وجود رویکرد فراگیر به مقوله انحرافات مهدویت، کاوش‌ها در زمینه ترفند عوام فریبی این جریان‌ها اندک است. شناخت این جریان‌ها و نحوه رویارویی با آن‌ها و نهادینه سازی رویکرد پیشگیرانه و مصونیت زایی، از جمله ضرورت‌های پرداختن به این مقوله است. علاوه بر آن، می‌توان از پیامدهای منفی‌ اعتقادی مانند فرقه‌گرایی، هدردادن ظرفیت‌های جامعه شیعی و تخریب اندیشه نجات‌گرایانه مهدویت، جلوگیری کرد. تحلیل ترفندهای مدعیان با رویکرد عوام فریبی در میان جریان‌های انحرافی مهدویت در جذب مخاطب؛ مسئله اصلی این نوشتار است که با روش توصیفی – تحلیلی در محدوده تاریخ معاصر (حدود 1789م به بعد) به فرجام رسیده است. بر اساس مستندات موجود، این ترفند در قالب سوء استفاده از مقدسات دینی، مانند دعا نویسی، عریضه، استخاره و استناد به امور غیر قابل اثبات مانند معجزه و خواب و همچنین نسب سازی، لقب سازی و ترویج عالم گریزی صورت پذیرفته است.

با توجه به پیدایی مدعیان مهدویت در طول تاریخ، نحوه پیدایش فرقه‌ها و جریان‌ها در دوران مختلف، یکی از پرسش‌های اساسی است و در کنار آن، بررسی زمینه‌ها و علت‌های امتداد و عدم آن از اهمیت خاصی برخوردار است. درپی همین اهمیت و دغدغه مستمر دلسوزان و حافظان اسلام ناب و فعالیت‌های فراوان برای حفظ شیعیان و به طور خاص برای جوانان؛ این نوشتار در صدد پاسخگویی به چگونگی پایدار ماندن، عوامل تقویت وتضعیف امتداد تاریخی مدعیان مهدویت است. در این پژوهه داده‌های منابع فرق و جریان‌های انحرافی از طریق مطالعات کتابخانه‌ای به دست آمد و با روش توصیفی –تحلیلی به سامان رسید. نتایج نشان می‌دهد برخورداری از حمایت‌های حکومت مقتدرسیاسی-استعماری، پشتوانه فرهنگی رسانه‌ای، فرصت‌سازی از وضع سیاسی و جغرافیایی و حرکت در جهت باورها و اعتقادات جامعه، از مهم‌ترین عوامل امتداد جریان ادعای مهدویت به شمار می‌رود و عواملی همانند وجود عالمان شیعه به عنوان مرزبانان دین اسلام در مقابل انحرافات، اتهام‌زنی مخالفان، نسبت دروغین، غیر قابل دفاع بودن ادعا، جعلی بودن اصل فرقه و ناپختگی و قیام مسلحانه، موجب عدم امتداد تاریخی مدعیان مهدویت شده است.

توسل به‌معنای واسطه قرار دادن شیءای، عملی و یا شخصی در پیشگاه خداوند، با هدف تقرّب به حضرت حق، دارای اقسامی است. ابن‌تیمیه ضمن پذیرش برخی از اقسام آن، توسل به ارواح اولیا را بدعت، شرک و غیرمشروع دانسته، و متوسلین به ارواح را محدورالدم معرفی می‌کند. ایشان، چون از یک سو در حوزه کشف معارف دین، نقل‌گرای افراطی، و در حوزه معنی‌شناسی، ظاهرگرا هستند، و برای صحابه، تابعین و تابعین تابعین مرجعیت علمی قائلند، و از سوی دیگر برداشت نادرستی از مفهوم «توحید، شرک و عبادت» دارند، و به پیش‌فرض‌های سایر مسلمان‌ها توجه ندارند، از این‌رو برخلاف اکثریت مسلمان‌ها توسل به ارواح را غیرمشروع می‌دانند. در مقاله پیش‌رو با استفاده از روش اسنادی، تحلیلی به بررسی دیدگاه ایشان پرداخته شده، و براساس کاوش‌های صورت گرفته در منابع معتبر اهل‌سنت و شیعه مشروعیت توسل به ارواح اولیا ثابت شده است.

پژوهش حاضر با هدف تبیین پیامدهای برداشت «دوستی» از حدیث غدیر، که مختار اهل سنت است، به تحلیل و بررسی این دیدگاه پرداخته است. این نوشتار که از سنخ توصیف و تبیین است، با بهره‌گیری از روش کیفی، در صدد پاسخ به این پرسش است که پذیرش تفسیر «دوستی» از حدیث غدیر، چه پیامدها و تأثیراتی بر اعتقادات پذیرندگان خواهد داشت؟ با مطالعۀ منابع اهل سنت، درمی­یابیم که بسیاری از مسلمانان، نه‌تنها امیرمؤمنان را دوست نداشته‌اند، بلکه به خانه‌اش حمله کرده، با ایشان جنگیده­اند و تا هشتاد سال پس از شهادتش، به او ناسزا می‌گفته‌اند. مستند به همین منابع باید گفت که، جنگ با امیرمؤمنان؟ع؟->، بغض نسبت به ایشان و فحاشی به او، پیامدهایی همچون نفاق، فسق و جهنمی­شدن و عدم عدالت صحابه، که اساس مذهب مخالفان شیعه است، را درپی دارد.

در عصرامام رضا(ع)،فرقه های کلامی متعددی، در جامعه اسلامی وجود داشتند، که در کنار هم و گاه علیه یکدیگر، اقداماتی انجام می دادند؛این رفتارها و اقدامات، عرصه های مختلف علمی ، اعتقادی، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی را شامل می شد؛ در این تحقیق سعی شده است: چگونگی تعامل امامیه با محوریت امام رضا (ع)، در عرصه اعتقادی با سایر فرقه های کلامی مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. پرداختن به این موضوع کمک به شناخت ابعاد جدیدی از تاریخ کلام می باشد؛ که در جهت نیل به بازشناسی عملکرد امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)در برخورد با جریانات کلامی موجود در دوران امامت آن حضرت و نیز نحوه واکنشهای موجود درفرقه های کلامی و همچنین بالا بردن سطح آگاهی جامعه علمی، قدمی هرچند کوچک اماگرانبها برداشته است. وجود فرقه های کلامی مختلف، همچون : زیدیه، اسماعیلیّه، جهمیه وتا حد کمتریفطحیه وخوارج و فعالیتهای فکری-کلامی وتبلیغات منفی آنان وگسترش شبهه های اعتقادی از جانب مخالفین اعتقادی امامیه، بالخصوص غلات ،اهل الحدیث، واقفیه، قدریه و مرجئه و برداشتهای ناصحیح آنها از روایات و بعضأ جعل و تحریف احادیث که نشان دهنده ایجاد گروهها وحلقه های حدیثی در میان مخالفین بود، موجب تعامل کلامی شدید بین امامیه و فرقه های مذکور گشت. فتنه واقفیه،نیز پیامدهای ناگواری در جامعه بر جای گذاشت که کم‌ترین آن، تضعیف موقعیت امامت شیعی، ایجاد اختلاف میان مسلمانان و مشغول ساختن افکار عمومی به مسائل انحرافی وتا حدّی غفلت از نیرنگ ها و توطئه های اساسی دیگر مخالفین امامیه بود.در این شرایط امامیه بر آن بود که فعالیتهای اعتقادی- حدیثی خویش را افزایش داده تا مبادا انحرافات فکری فرقه های باطل، موجب انحراف عامّه و خاصه مردم شده وتأثیر منفی خود را برجامعه اسلامی بگذارد. لذا امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)، ضمن معرفت شناختی درخصوص عقاید رایج، با ارائ? طرق شناخت حق و باطلدر راستای تثبیت عقاید حق به ترویج فرهنگ دینی و عقاید اصیل اسلامی پرداختند.از طرفی در دوران امامت امام هشتم(ع)،معتزل? عقل گرا، با ترتیب دادن جلسات بحث و مناظره، خود را پرچمدار علم کلام معرفی می کردند. عقل گرایی مفرط مسلمانان را به سمت تفکرات معتزله سوق می داد.در این موقعیّت، حضرتامام رضا(ع)،ضمنایجاد فضای علمی مناسب برای ارایه طرح و نظرات و اندیشه های مخالفان، به ترسیم مرز تشیع علوی و عباسی، تصحیح اعتقادات مسلمانان، تببین امامت و عصمت امام و پاسخ به شبهات پرداختند.این رساله در چهار بخش با روش توصیفی تحلیلی و با فیش برداری و تتظیم وتحلیل مطالب و ابزار تحقیق کتابخانه ای، علاوه بر کتاب ها و منابع نوشتاری، از نرم افزارهای پژوهشی مرتبط به تصویر سازی برخوردهای اعتقادی امامیه وگروه های کلامی موجود در آن عصر ونیز نحوه بازخوردهای عقیدتی آن پرداخته است که مورد استفاده موسسات آموزشی، پژوهشی و حتّی دستگاه‌های جرایی وفرهنگی وسیاسی خواهد بود که نتایج مذکور را در تعاملات خویش با گروه های مختلف در جامعه اسلامی به کار گیرند .کلید واژه :برخوردهای اعتقادی، تعامل،امامیه،امام رضا(ع)،فرق کلامی،عصرامام رضا (ع)، مناظره

نصوص دال بر امامت ائمۀ اثنی­عشر(ع) به حدی در منابع شیعه فراوانی دارد که به‏آسانی می­توان بر آن ادعای تواتر کرد. برخی از این نصوص در منابع اهل سنت نیز یافت می­شود. «فیصل­نور» از نویسندگان معاصر وهابی، منکر تمامی نصوص امامت شده و به زعم خود در کتاب الامامة و النص این مسئله را از منابع شیعه به اثبات رسانده است. او در بخشی از این کتاب که به امام حسن مجتبی(ع) اختصاص یافته است، جریان صلح آن حضرت را با معاویه و همچنین سخنانی را که از آن حضرت در این زمینه نقل شده است، دلیل شایستگی معاویه در مسئله حکومت دانسته، آن را در تعارض با نصوص امامت می­داند و پس از انکار امامت حضرت مجتبی(ع)، به این نتیجه می­رسد که هیچ نصی درباره­ امامت امامان اثنی­عشری وجود ندارد. این مقاله با به­کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی، درصدد نقد این دیدگاه برآمده، با تحلیل روایات مورد استناد فیصل نور و نیز اثبات وجود نصوص امامت در سخنان امام مجتبی(ع) اثبات می­کند که صلح آن حضرت با معاویه، به دلایلی همچون عدم همراهی یاران آن حضرت و اموری دیگر بوده است و بدین وسیله، توهم تعارض آن با سخنان آن حضرت در نصوص امامت دفع خواهد شد.