جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به وجود غیرمادی فرشتگان که با ادلة نقلی مؤیدِ به عقل اثبات می شود، چیستی و چگونگی تمثّل فرشته در شکل انسان مطلبی است که این مقاله با استفاده از روش تحلیل و توصیف درصدد تبیین آن از منظر علامه طباطبایی ره و پاسخ به برخی اشکالات در این زمینه است. چهار احتمال درباره تمثّل فرشته وجود دارد: 1. انقلاب ماهیت، 2. ظهور جسم لطیف در شکل جسم غیرلطیف، 3. حلول در قالب انسان و 4. تصرف در قوة ادراک طرف مقابل. علامه احتمال چهارم را می پذیرد. به باور ایشان، در تمثّل، فرشته با حفظ ذات و حقیقت خویش در ورای صورت ادراکی، در بینایی (حس و ادراک) طرف مقابل به صورت انسان ظاهر می شود.

---

معجزه عمل خارق‌العاده‌ای است ک از طرف خداوند برای اثبات ادعا و صدق گفتار پیامبران، به آنان داده می‌شود، و یکی از راه‌های شناخت عمومی پیامبران است. پیامبر گرامی اسلام( قرآن کریم را سند صدق نبوت و معجزه اصلی خود معرفی نموده، و قرآن نیز در چندین آیه به اعجاز خود اشاره کرده است. پژوهش حاضر با روش عقلی، به بررسی دلایل کلامی اعجاز قرآن پرداخته است. آن‌چه به‌عنوان معجزه ارایه می‌گردد باید کاری خارق‌العاده و همراه با تحدی بوده، و نوع بشر از آوردن مثل آن احساس عجز نماید. از ویژگی‌های اعجاز قرآن نیز آن است که در تمام بسترهای تاریخی و اجتماعی تازگی داشته، و مبارزه‌طلبی می‌کند. قرآن بر خلاف سایر معجزه‌ها، دارای نقش هدایتی و تربیتی بسیار برجسته‌ای است. قرآن کریم از سوی رسول خدا به‌عنوان یک سند فراتر از قدرت بشری معرفی گردیده، و دشمنان نیز به ناتوانی خود در برابر آن اعتراف کرده‌اند. در طول تاریخ، همگان پذیرفته‌اند که قرآن از نظر آراستگی ظاهری، ترکیب و چینش کلمات و ارتباط آن‌ها، و نیز در بعد ارزش‌های محتوایی، بی‌نظیر و خارق‌العاده است. از حیث اعجاز محتوایی می‌توان به هماهنگی میان ظاهر و باطن آیات قرآن اشاره کرد. همچنین خبردادن قرآن از سرگذشت اقوام پیشین، حوادثی که در پشت پرده در حال وقوع است، و یا پیشامدهای آینده، از دیگر وجوه اعجاز قرآن است. قرآن از نظر استدلال نیز یک معجزه است؛ زیرا مخاطبان خود را از هر قشر و در هر سطحی که باشند، با منطق و استدلال راهنمایی می‌کند. همچنین قرآن یک کتاب علمی محسوب می‌شود که پرده از رازهای خلقت برداشته و برای خلاقیت و کشف اسرار نهفته در نظام هستی، اهمیت بسیاری قایل است. و این همه در حالی است که آورنده آن، نزد هیچ‌کس درس نخوانده و سواد نیاموخته است. امامان معصوم( نیز همواره وجوه اعجاز قرآن کریم را مورد تذکر قرار می‌دادند.

این تحقیق دارای پنج فصل است که ابتدا به مفاهیم بنیانی و لغوی؛ تعریف برّ، و ابرار در لغت و اصطلاح و واژگان همسو و مخالف آن و همین طور به ریشه‌یابی نیکی در فرهنگ مردم پرداخته شده است.برّ یعنی وسعت دادن در کار نیک،و این هم به خدای متعال نسبت داده می‌شود، و هم به انسان‌ها، برّ از جانب خدای متعال ثواب و از بنده اطاعت است، و این (اطاعت) بر دو قسم است: یک قسم آن در اعتقادات و قسمی دیگر در اعمال که در واقع آیه‌ی [لَیسَ البرَّ ان تُوَلُّوا وُجُوهَکُم ...] جامع همه‌ی موارد است. وقتی از پیامبر(ص) در باره برّ سئوال شد حضرت این آیه را تلاوت فرمود؛ زیرا این آیه حاوی اعتقادات، اعمال، واجبات و مستحبات است.وسپس به حقیقت برّ کاربردها، مصادیق برّ در میان پیروان ادیان سابق و اموری که در زمان جاهلی و همزمان با نزول قرآن و بعد از رحلت پیامبر (ص) اسلام به عنوان برّ یاد می‌کردند در حالی که برّ نبودند، و مصادیق پنداری آن را بررسی نموده و مصادیق واقعی برّ را از نظر قرآن بیان نموده، و موارد آن را به خوبی مشخص نموده‌ایم. و همینطور راه رسیدن به برّ و گستره‌ی برّ در عبادات و امور فردی و اجتماعی را بحث نموده‌ایم.و بعد از آن به معرفی و شخصیت شناسی ابرار از قبیل؛ شناسایی، تعریف و الگوهای واقعی از آنان در میدان برّ و انفاق، پرداخته و مبانی فکری و عقیدتی آنان، رفتار و اخلاق آنان را بیان نموده‌ایم.که نمونه‌ی بارز چهره‌های تابناک و درخشان، اسوه‌های صبر و مقاومت در سختی‌ها، آنان که با ایثار و از خود گذشتگی محبوب‌ترین چیزی که داشتند در وقت نیاز به دیگران دادند اینان، جز اهل بیت (ع) و در مرتبه‌ی نخست علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) کسی نیست آنها هستند که ابرار واقعی‌اند. در این باره بحث مفصل نموده و به خصوص سوره‌ی انسان و شأن نزول آن را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم. سپس به درجات و پاداش ابرار، نیک فرجامی و تفاوت آنان با فجار پرداخته‌ایم، و نعمت‌هایی که خداوند به پاس زحمات و ایثار ابرار برای آنان عطا نموده یاد آور شده‌ایم که به بعضی از موارد اشاره می‌شود: نوشیدنی‌های بهشتی، سایه‌ی بهشتی و میوه‌های رسیده، خدمتکاران جوان و .... و انواع نعمت‌های بهشت و مواهب آن آشاره شده است. وهمین طور راه‌های رسیدن به مقام ابرار را بررسی نموده‌ایم که دعا، ایثار، ذکر و تفکر از مهم‌ترن آن است.و در خاتمه به موانع و آسیب‌ها پرداخته و از بزرگ‌ترین مانع برّ در اینجا یعنی فراموشی بحث نموده و همینطور موانع دیگری مانند نادانی، خودخواهی، دنیا طلبی، شیطان، بخل و بحران معنویت را یادآور شده‌ایم. و در آسیب‌های برّ از منت‌گزاری و ریا سخن گفته شده است. و در پایان نتیجه‌ای از تحقیق آورده شده است.

در آیاتی از قرآن کریم دربارة رویدادهای گذشته، سرنوشت پیامبران، اقوام و شخصیت های پیشین و دیگر امور تاریخی سخن گفته شده است. برخی خاور شناسان بر تعارض اخبار تاریخی قرآن با گزاره های تاریخی کتب دیگر، از جمله کتاب مقدس تأکید می ورزند. یکی از این موارد، ادعای خطای تاریخی دربارة اصحاب ایکه، اهل مدین و پیامبر آنان حضرت شعیب علیه السلام است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، ادعای خاور شناسان را در این باره نقد و بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که ادعای خطای قرآن به ادلة متقن مردود است و قصة قرآنی مدین با کتاب مقدس همخوانی دارد. ادله و شواهد، از تعدد مکانی مدین و ایکه حکایت دارند و حضرت شعیب از اهالی مدین بوده، ولی در هر دوجا به نبوت مبعوث شده است. مدین و ایکه در جهت شمال غربی جزیرةالعرب در کنار بزرگ راه حجاز به شام بوده اند.

یکی از وجوه اعجاز قرآن که آیة 82 نساء نیز بدان تصریح دارد، هماهنگی و نبودن اختلاف درآن است. در این مقاله از رهگذر «تحلیل فوق توان بشر بودن قرآن از حیث نداشتن اختلاف»، «تبیین تحدی به این ویژگی» و «پاسخ گویی به شبهات»، این وجه اعجاز قرآن به اثبات میرسد.تکیه گاه استدلال بر وجود ملازمه میان از سوی بشر بودن قرآن و راهیافتن اختلاف فراوان در آن، با تحلیل ویژگیهایی از انسان و قرآن است. محدودیت، اثر پذیری، کمال پذیری و خطاپذیری انسان از یک سو و فراوانی و تنوع معارف قرآن در عین اتقان، فصاحت و بلاغت آن، نزول آیات بدون آمادگی پیشین و در شرایط گوناگون فردی و اجتماعی و در گسترة زمانی طولانی از سوی دیگر، امکان صدور قرآنِ بدون اختلاف را از سوی بشر منتفی میسازد و برخی شبهات در این زمینه پاسخ صحیح مییابد.

یکی از دلیل های عقلیِ از سوی خدا بودن قرآن، آیات تحدی است. در این مقاله از رهگذر شناخت ترتیب نزول آیات یادشده و بررسی دیدگاه ها در راز تحدی های گوناگون، به تبیین دیدگاه استاد مصباح پرداخته ایم.در باب راز تحدی ها سه دیدگاه عمده وجود دارد: 1. تحدی به نوع قرآن؛ 2. اختلاف مخاطبان تحدی یا زمان آنها؛ 3. تحدی از دشوارتر به آسان تر. دربارة دیدگاه سوم ـ که متناسب با سیر طبیعی و منطقی دعوت به مبارزه طلبی ـ است تبیین های مختلفی وجود دارد که نوعاً به دلیل ناسازگاری با روایات ترتیب نزول یا با سیاق آیه و یا به دلیل ناتوانی در رد سخن مشرکان (افترا بودن تمام سوره های قرآن)، پذیرفتنی نیست.استاد مصباح تحدی را نخست به کل قرآن سپس به یک سوره و در نهایت به ده سوره که درمجموع همانند یک سورة کامل قرآن باشد، می داند. این دیدگاه علاوه بر سازگاری با ترتیب نزول آیات تحدی و با ذیل آیات تحدی، توانایی رد ادعای مشرکان را دارد و نیز با توصیف «عشر سور» به «مثله» و به «مفتریات» متناسب است.