جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأمین اجتماعی، موضوعی است که در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در کشورهای با رویکرد حاکمیت دولت رفاه، مورد توجه قرار گرفته و فراخور اندیشۀ سیاسی نظام حاکم، تعریف شده است. بااین‌همه، قدر مشترک مفهوم و تعریف نهادهای تأمین اجتماعی به‌عنوان سازمان‌هایی دولتی، تأمین جنبه‌های اقتصادی و بیمه‌ای و حمایت معیشتی افراد جامعه است. به‌نظر می‌رسد، محدودنمودن مفهوم و تعریف تأمین اجتماعی تنها در اهداف سازمانی که برآمده از خاستگاه آن، یعنی نگاه سکولار غرب به انسان است، قابل نقد بوده و می‌توان با توجه به فرهنگ و آموزه‌های قرآنی، مفهوم و در نتیجه تعریفی جدید برای آن بیان نمود. این پژوهش، با روش توصیفی - تحلیلی، به بازتعریف نظام تأمین اجتماعی، با توجه به آموزه‌های قرآن کریم می‌پردازد و به‌طور مشخص به دنبال پاسخ به این پرسش است که بازتعریف نظام تأمین اجتماعی با رویکرد قرآنی به نیازهای انسان چیست و چه آثاری بر این بازتعریف مترتب است؟ با توجه به جامعیت انسان‌شناسی قرآن و بیان گذشته، حال و آیندۀ او و نیز بیان ضعف‌ها، نگرانی‌ها و عوامل کرامت، امنیت و آرامش انسان، نظام تأمین اجتماعی با رویکرد قرآنی، گسترۀ وسیعی از نیازهای مادی و معنوی انسان، با هدف تأمین کرامت، امنیت و آرامش دنیوی و اخروی او را شامل می‌شود.

در پژوهش حاضر به بررسی آراء مفسران و نحویان درباره سوگند «لا اقسم» در قرآن کریم پرداخته شد. در بین مفسران در مورد نقش حرف «لا» در این ساختار نظرات متفاوتی وجود دارد. بدین جهت، ابتدا تمامی آراء مهم در این زمینه احصا و بر اساس آیات قرآن و همچنین قواعد علم نحو، مورد بررسی قرار گرفت. در بین مفسران سه دیدگاه عمده در مورد نقش حرف نفی وجود دارد: 1. زائده بودن حرف «لا»؛ 2. نافیه بودن حرف «لا»؛ 3. دیدگاه سوم به این شکل است که اصل کلمه «لا اقسم» بوده و حرف الف اشباع شده است. این دیدگاه نیز علاوه بر اینکه مشکل نحوی دارد، با قرائت عامه نیز سازگار نیست. با بررسی­های صورت گرفته این نتیجه حاصل شد که هیچ کدام از آراء فوق اقناع کننده و کامل نیستند و قول مختار بدین صورت است که ساختار «لا اقسم» در قرآن کریم، روی‌ هم فعل سوگند و به معنای «قسم یاد می‌کنم» است و این نوع استعمال بین عرب شایع بوده است.

مسأله اراده الهی جایگاه ویژه­ای در منظومه مباحث خداشناسی و انسان­شناسی دارد. محقق خویی در مباحث اصولی به واکاوی این مسأله در پرتو نظریه سلطنت نفس پرداخته است. از رهگذر این جستار، مشخص می­شود که به باور محقق خویی، مفهوم «اراده» با مفهوم «علم» تغایر مفهومی دارد و نمی­توان آنها را به یکدیگر برگرداند؛ چنان‌که مفهوم «اراده» با مفهوم «ابتهاج» نیز تغایر مفهومی دارد. محقق خویی در سایه نظریه سلطنت نفس به تبیین اراده الهی پرداخته و اراده الهی را سلطنت فعلی الهی و جزء صفات فعلی الهی قلمداد می‌نماید. این در حالی است که مبانی نظریه سلطنت نفس در تفسیر اراده الهی قابل پذیرش نبوده و انحصار اراده الهی در اراده فعلی نیز صحیح نیست. مطابق دیدگاه برگزیده، اراده الهی در شمار مفاهیم فلسفی است. منشأ انتزاع «اراده ذاتی الهی»، ذات فاعل همراه با رهایی از فشارهای داخلی و خارجی است؛ چنان‌که منشأ انتزاع «اراده فعلی الهی»، فعل نفسانی همراه با قیود مذکور است.

خطبه 219 نهج البلاغه که برخی از شارحین آنرا در مدح خلیفه دوم از سوی امام می دانند، درحوزه سند ودلالت همواره با چالش ها و دیدگاه های متفاوتی روبرو بوده است. برخی بزرگان شیعه صحت انتساب این سخنان به امام علی علیه السلام را مورد تشکیک قرار داده و ایراد آن از سوی امام را انکار کرده اند. از سوی دیگر فهم محتوی خطبه، در بستر بررسی های اسنادی و رجالی و مصادر تاریخی آن، با نظر داشت شرایط حاکم بر فضای صدور، وقوع آن را امکان پذیر می نماید. از این رو مقاله حاضر در پی بررسی اصالت خطبه مذکور و هموارسازی فهم محتوی اصلی آن از طریق تحلیل دیدگاه اندیشمندان این حوزه و بررسی اسناد و رجال و مصادر تاریخی خطبه می باشد. نتایج این بررسی ها نشان از آن دارد که تشکیک در صحت انتساب خطبه صحیح نمی باشد و اگر چه از منظر رجال منابع خطبه ضعیف است اما به علت کثرت متون نقل کننده ، اعتبار روایت پذیرفته است و بررسی فضای صدور خطبه نشان از آن دارد که امام در شرایطی ناخواسته و ناگزیر قرار داشته و ناگزیر از جملاتی در مورد خلیفه دوم که تا حدی ستایش نیز از آن قابل برداشت بوده است.

خداوند متعال پیامبر اسلام را با صفاتی برجسته، ویژگی­ها و امتیازاتی خاص بر دیگر پیامبران و سایر مخلوقات، برتری داده است ویژگی­های پیامبر (ص) به خصایص النبی معروف شده است. خصایص النبی یکی از مباحث قدیم و در عین حال کمتر کاویده شده سیره پیامبر اعظم (ص) است که برخی از این خصایص به سبب حساسیت و عدم شناخت دقیق آنها، دست­مایه مغرضان و شبهه افکنان قرار گرفته است. درباره ضرورت پرداختن به این موضوع دو رویکرد در میان عالمان شیعه و اهل سنت وجود دارد؛ برخی بر این باورند این خصایص، مخصوص پیامبر (ص) است و با وفات آن حضرت آنها نیز مقتضی می­شوند و نیازی به بررسی آنها نیست و برخی دیگر معتقدند که بررسی این خصایص به دلیل لزوم شناخت کامل پیامبر(ص) و دفاع از ایشان ضروری و واجب است. در این پژوهش، رویکرد عالمان متقدم و متاخر شیعه و اهل سنت به این موضوع و ویژگی­های هر کدام بررسی می­شود و در نهایت، ضرورت پرداختن به موضوع خصایص النبی تعیین می­گردد.

با توجه به جدید بودن مطالعات میان رشته‌ای قرآن و برداشت‌های متفاوت از آن، تعریفی منسجم و همچنین بیان وجه تمایز آن با تفسیر تطبیقی و تفسیر علمی ضروری می‌نماید. مطالعه‌ میان‌رشته‌ای قرآن به این معنا است که شخص متخصص در علوم قرآنی، برای حل پدیده‌ چندوجهی، از یافته‌ها و یا روش علوم دیگر به‌طور تخصصی استفاده کند. مطالعه‌ تطبیقی قرآن، اغلب به معنای مطالعه‌ تطبیقی بین تفاسیر مذهب شیعه و مذاهب اهل سنت، و گاهی به معنای مطالعه‌ تطبیقی قرآن با عهدین و به‌ندرت به معنای مطالعه تطبیقی بین قرآن و علوم دیگر است. انواع تفسیر علمی در نگاه صاحب‌نظران به تطبیق نظریه‌های علمی بر قرآن، استخراج علوم از قرآن و استخدام علوم برای فهم قرآن، تقسیم می‌شود. نتیجه بررسی تطبیقی سه روش مطالعاتی بدین صورت است که تفسیر تطبیقی و تفسیر علمی در معنای سوم مترادف مطالعات میان‌رشته‌ای و در معانی دیگر متمایز از آن است و به لحاظ منطقی رابطه‌ عموم و خصوص من وجه دارند.