جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

غرب در پی رنسانس و نهضت اصلاح دینی یا همان پروتستانتیسم از ابعاد مختلف متحول گردید و از بعد مادی به پیشرفت‌های شگرفی رسید. بسیاری از روشنفکران جهان اسلام در مواجه با جلوه استعماری این تمدن جدید، چاره را در پیموده مسیر پیشرفت غرب دیده و شعار اصلاح دین و فرهنگ اسلامی سردادند. آنان با خرافه‌زده خواندن فرهنگ جامعه دینی،‌ راه نجات را بازگشت به سرچشمة صاف صدر اسلام دیدند و تلاش کردند با کمک عقل غربی، به بازخوانی متون دینی اقدام کنند، تا بزعم خود پیرایه‌های بسته شده بر دین را کشف و رفع نمایند. با توجه به تأکید شاخة اهل سنت این جریان، و بخشی از شخصیت‌های شیعی این جریان بر تبعیت از سنت‌های سلف صالح، این جریان «نوسلفی» ‌نامیده شدند. به رای نگارنده برآمدن گروه‌های تکفیری ای چون طالبان، القاعده و داعش از درون نهضت اصلاح دینی اهل سنت و از سویی برآمدن گروهک‌هایی چون سازمان مجاهدین خلق و فرقان از درون سنت شیعی سبب تردیدهای جدی در مبادی کلان این پروژه شده است. این مقاله بازخوانی این جریان از منظر یاد شده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین شاخصه‌های کارآمدی سیاسی در نظام ولایت فقیه بود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و با توجه به چارچوب مفهومی با معیار قرار دادن تئوری انجام تکلیف که از نظریات موجود پیرامون سنجش کارآمدی دولت‌ها است، مشخص شد که هرچند شاخصه‌های کارآمدی سیاسی در نظام‌های سیاسی مختلف اعم از دینی و غیردینی از طریق عناوین ثابتی مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرد، اما به‌رغم اشتراک لفظی، به دلیل اختلاف ماهوی‌شان با منطقی متفاوت از منطق نظام‌های سیاسی یکدیگر، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این شاخصه‌ها با توجه به اولویت‌بندی‌ای است که برگرفته از نصوص اسلامی و اندیشه دینی می‌باشد. ویژگی بارز این شاخصه‌ها آن است که تابع اصول و ارزش‌های دینی باشد و نظام ولایت فقیه براساس اهدافی که دارد کارآمدی خود را بنابر میزان تعهد خود تا حد وسع و توانش براساس انجام تکلیف، پیگیری نماید که قلمرو آن، هم شامل امور دنیوی است و هم اخروی. در نتیجه حکومت تکلیف مدار دینی، تدبیر امر معاش و معاد مردم را، توأمان بر عهده دارد. لذا، کارآمدی بر مبنای خدا باوری و حق محوری روح حاکم بر سیاست، در اندیشه حکومت ولایت فقیه است. براساس این اصل و در چارچوب حق‌مداری و عدالت‌ورزی، تأمین رفاه مادی، کرامت و آزادی انسان، به صورت تکلیفی و از اهداف میانی حکومت اسلامی است و هدایت و سعادتمندی نهایی انسان، در زمره اهداف نهایی حکومت اسلامی قرار دارد. بنابراین، به مقتضای مبانی جهان‌شناختی و معرفت‌شناختی اسلام، نه خدامحوری و آخرت‌گرایی در تضاد با آبادانی دنیا و تحقق مولفه‌های کارآمدی بوده و نه آبادانی دنیا مانع از سعادت‌مندی اخروی است. در نتیجه تدبیر درست دنیا می‌تواند در راستای اهداف اخروی بوده و منافاتی با کارآمدی نظام سیاسی نداشته باشد.