جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تحلیل و طبقه بندی ساختاری انجام شده بر شاهنامه فردوسی، تضاد، دوبنی یا جدال نیک و بد را درونمایه اصلی شاهنامه می یابیم که همچون یک روح بر اجزای این اثر سترگ سایه افکنده است. بسامد داستانهایی که در شاهنامه به طور مستقیم جدال عملی خیر و شر را در بر می گیرند، دست کم دو برابر داستانهایی است که به درونمایه دیگر مربوط است. از یک سو گستردگی و قدمت بنیادهای اساطیری «تضاد دوبنی» یا جدال نیک و بد در فرهنگ و تمدن جهانی از این اسطوره، کهن الگویی فراگیر ساخته است و از سوی دیگر، ساختارگرایان - با تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم از این اسطوره - برای روایت و داستان تعریفی ارایه داده اند که آگاهانه یا ناآگاهانه ریشه در ساخت روایی این اسطوره دارد. بر این اساس جدال خیر و شر (درونمایه عمده در شاهنامه) می تواند به عنوان ژرف ساخت الگوی روایت در ناخودآگاه جمعی ذهن بشر، کهن الگوی روایت به شمار آید.

از جمله بررسی ‌های مفید برای آشکار شدن سازوکار روایت ‌ها و به طور خاص قصه ‌های عامیانه، روش تجزیه و تحلیل تودوروف، نظریه ‌پرداز عرصه ساختارگرایی است که در تحلیل روایت ‌های اسطوره ‌ای به کار گرفته شده است. وی این نوع قصه ‌ها را از جنبه ‌های مختلف مورد توجه قرار داده و در بررسی اجزای کلام قصه‌ ها، آنها را همچون پاره ‌های گفتمان به سه دسته اسم، صفت و فعل تقسیم کرده است. بنابراین با تجزیه و تحلیل روایت، می ‌توان به واحدهایی صوری دست پیدا کرد که با اجزای کلام دستوری شباهت چشمگیری دارند.این نوشته «جنیدنامه» را از جنبه اجزای کلام بررسی می ‌کند و می ‌کوشد، با تکیه بر نظریه تودوروف به درک ارتباط متقابل شخصیت ‌های «جنیدنامه» دست یابد. برای دستیابی به این هدف ابتدا توضیح مختصری در مورد نظریه تودوروف در زمینه اجزای کلام داده می ‌شود و سپس اجزای کلام؛ یعنی اسم خاص (شخصیت)، فعل (کنش)، صفت (ویژگی) و همچنین چگونگی ارتباط شخصیت ‌های قصه با توجه به هر یک از این اجزا مورد توجه قرار می ‌گیرد. بررسی این ویژگی در درک پیکربندی روایت و نیز شناخت زنجیره ارتباطات شخصیت ‌ها که قصه بر اساس آن پایه‌ ریزی می ‌شود موثر خواهد بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تمایز ایجاد بین تفکر کودکان و بزرگسالان با طرح نظریات پیاژه جلوه ای دیگر یافت و جاندار پنداری یکی از نشانه های تفکّر کودکانه به شمار آمد که ضرورت تغییر آن در لزوم رشد و تکامل نهفته بود. در عین حال، نشانه های جاندار پنداری را می توان به وضوح از تحلیل شعر شاعران برجسته و صاحب نام به دست آورد. سوال این است که آیا شاعری نوعی بازگشت به تفکّر کودکی است یا درک کودکان دارای گوهری است که حفظ آن برای هر کسی میسر نمی شود؟ به علاوه، این پرسش نیز مطرح است که تلاش آموزش و پرورش برای تبدیل تفکر کودکانه به بزرگسالانه آیا خدمتی است به درک هنری آدمی از زندگی و راهی است برای سعادت مند ساختن او؟ به نظر می رسد که این موضوع نیازمند بازنگری در تحلیل ها و بازآفرینی تدابیر است.

این مقاله در آغاز به لزوم بررسی و مقایسه ادبیات ملل اشاره دارد و نقد نوعی را شاخه ای از ادبیات تطبیقی می داند. سپس با بیان تعاریف غزل و سابقه آن در ادب فارسی و عربی، به ذکر و نقد نظرات ارائه شده در این خصوص می پردازد. بیان خصایص تغزلی شعر ابوفراس و مسعود سعد، ادامه مبحث خواهد بود؛ یعنی غزل و تغزل را از دیدگاه صوری (استقلال غزل یا مقدمه قصیده) مورد بحث قرار می دهد و به این نکته می پردازد که سابقه غزل در شعر ابوفراس، بر شعر مسعود سعد تقدم دارد. مقایسه مضامین مندرج در تغزلات دو شاعر بحث دیگر مقاله است.