جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در حالیکه کسی نمی‌تواند انکار کند که نمادها وجود دارند و بیشتر وجود مذهب و فرهنگ نمادین است، اما در نظر گرفتن فرهنگ و مذهب به مثابه امری نمادین، در همه افراد مشترک نیست. برای مثال برانیسلاو مالینوفسکی رهیافت نمادین به اسطوره را، هرچند نه برای کل مذهب، رد می‌کند: در مقاله‌اش با عنوان «اسطوره در جامعه ابتدائی» که در فصل بعدی بدان خواهیم پرداخت. او این موضوع را مطرح می‌کند که اسطوره امری نمادین نیست … ما می‌توانیم تمام تفاسیر نمادین از اسطوره منشاء را رد کنیم (۱۰۱ : ۱۹۴۸).

کتاب «جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران ویروس کرونا در ایران» به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شد. در این کتاب که ملاحظات و تأملات جمعی از اعضای هیئت علمی این مرکز پژوهشی درباره تبعات فرهنگی و اجتماعی شیوع این ویروس در حوزه‌های علمی، اجتماعی، دینی، سیاسی، مدیریتی و رسانه‌ای آمده است، به تحولات بزرگی که در پی حضور این بیگانه ناشناس در جامعه ایرانی بوجود آمده، اشاره شده است. در مقدمه این مجموعه، که توسط حسین میرزایی رئیس این پژوهشکده نگاشته شده است، به تحلیل تحولات حوزه آموزش عالی نیز در مجلدی دیگر، که به کمک سایر متخصصان این حوزه انجام خواهد شد، اشاره شده است. علاقه‌مندان می‌توانند در این مجموعه جستارهایی را با عناوین «مدافعین سلامت و نابرابری جنسیتی» به قلم لیلا فلاحتی، «ویروس کرونا، ما نظاره‌کنندگان و توسعه روابط انسانی» نوشته خدیجه کشاورز، «کرونا ویروس و دوگانه ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم» به قلم رضا ماحوزی، «نگاهی به هشتگ «درخانه می‌مانیم؛ شکاف میان درک مردم و ستاد بحران در یک شعار کلیدی» به قلم حسین میرزایی و جبار رحمانی، «سفرهای کرونایی؛ چرا مردم به سفر می‌روند؟»، «کرونا و الهیات امروزی و مسئله آینده علم در ایران» و «سبک زندگی مراقبتی در شرایط بحران کرونا و سهم اصحاب علوم‌انسانی در آن» دو نوشته دیگر از جبار رحمانی، «واقعیت‌های اجتماعی جامعه ایرانی» نوشته مهدی حسین‌زاده فرمی، «شهی که پاس رعیت نگاه می‌دارد؛ نگاهی به مسئولیت‌های حاکمیت در شرایط کنونی مواجهه با ویروس کووید ۱۹» نوشته فرهاد بیانی، «کرونا به‌مثابه تکنولوژی و اثرات اجتماعی آن» نوشته اباذر اشتری مهرجردی و «راهکارهایی برای استفاده از فضای مجازی در مبارزه با ویروس کرونا» نوشته حامد طاهری‌کیا مطالعه کنند.

در دنیای امروز، ارتباطات مخابراتی پدیده ای است صنعتی که به واسطه آن امر ارتباط بشر در جای جای دنیا انجام می پذیرد. تلفن همراه با ورود خویش به هر کشور در فرهنگ آن منطقه درهم آمیخته و باتوجه به نوع فعالیت آن اولین نیاز مردم محسوب شده است. منظور از این پژوهش نگرشی مردم شناختی به کاربرد پیامک‌ها در زندگی مردم است. پژوهش حاضر در پی شناخت، دسته بندی و تحلیل محتوای پیامک‌ها در مناسبت‌های مختلف مردم در ایام سال است که به وسیله‌ی تلفن همراه رد و بدل می شود، تا با شناسایی انواع و اقسام پیامک‌ها، اثرگذاری آن‌ها را در ایجاد یا جهت گیری افکار عمومی بررسی کند. این پژوهش مسیر خود را با استفاده از نظریات مکاتب کارکردگرایی، ساختارگرایی، نظریه تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز و نظرات الوین تافلر طی کرده است. در این تحقیق به تحلیل کارکردهای پیامک و تلفن همراه، تاثیرات تلفن همراه و پیامک بر زندگی اجتماعی افراد و امور روزمرگی آن‌ها و در نهایت پیامک‌های مناسبتی در دسته‌های کلی با زیرمجموعه‌های کوچک طبقه بندی و تحلیل شده اند. نتیجه کلی پژوهش این است که پیامک‌ها ادبیات فولکلوریک هستند و بیان کننده ی اعتقادات و باورها، آیین و آداب و رسوم، دردها و مسائل زندگی روزمره مردم هستند و این رسانه مخاطبانی از هرگروه و سن و قشر را شامل می شود.در ارتباط پیامکی، ارتباطی غیررسمی برقرار است، اما در اعیاد و مناسبت‌های مذهبی به دلیل رعایت موازین مذهبی، اعتقادی و احترامی که مردم برای بزرگان دین و ائمه قائلند، زبان مورد استفاده در پیامک‌ها رسمی و معیار است ولی در مناسبت‌های دیگر پیامک‌های طنز مشاهده می شود.

در حوزۀ مطالعات اجتماعی دین در ایران، معمولاً کمتر به این مسئله پرداخته شده است که وجدان جمعی اجتماع دینی از طریق چه سازوکار‌هایی تولید و بازتولید می‌شود. بنا به رویکردهای انسان‌شناسی اجتماعی و نمادین می‌توان به طرح این مسئله پرداخت که مهم‌ترین و عمومی‌ترین مناسک دینی که نقش اصلی را در بازتولید وجدان جمعی شیعیان دارد، کدام است. دورکیم معتقد است که دین و امر قدسی در نهایت همان بازنمایی جامعه در نمادهای مقدس است. جامعه از طریق این نمادها، خودش را در مناسک مذهبی و نظام اعتقادی همراه آن‌ها برای افراد بازتولید می‌کند. در طی این مناسک وجدان جمعی مؤمنان به‌طور فعالانه تولید و بازتولید می‌شود و فرد آگاهی جمعی خودش را از خلال ذهنیت مذهبی موجود در مناسک دینی، به دست می‌‌آورد و از این طریق جامعه،خودش را در فرد درونی می‌کند. سفرنامه‌نویسان غربی از دورۀ صفویه به این‌ سو داده‌های بسیاری را در حوزه‌های مختلف فرهنگ و جامعة دینی ایران فراهم کرده‌اند. یکی از مسائل مورد توجه برای ناظران مسیحی در ایران، دین و مذهب ایرانی و به‌ویژه مذهب تشیع بوده است. این داده‌ها بیانگر آن‌است که عزاداری محرم، عمومی‌ترین و مرکزی‌ترین مناسک جمعی شیعیان است که جامعۀ شیعی در آن به اوج احساسات و عواطف جمعی مذهبی خودش می‌رسد. بنا به رویکردی دورکیمی، مناسک محرم مهم‌ترین و اصلی‌ترین منسک دینی است که وجدان جمعی و آگاهی جمعی شیعیان ایرانی در آن تولید و بازتولید می‌شود. ذهنیت مذهبی مؤمنان نیز در طی این مناسک در افراد ایجاد می‌شود و از خلال این ذهنیت، پیوند فرد با جامعه و هویت اجتماعی‌اش بازتولید می‌شود و به نوعی ظهور عمومی پیدا می‌کند؛ و از سوی دیگر، جامعه خودش را با اقتداری بیشتر در فرد درونی می‌سازد. همۀ این‌ها سبب شده است که مناسک عزاداری اصلی‌ترین محمل انتقال و تداوم وجدان جمعی شیعیان ایرانی باشد.