جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشمیت مفهوم امر سیاسی را پیش شرط مفهوم دولت می دانست. او باور داشت که دولت را تنها می توان از گذرگاه امر سیاسی تبیین کرد. ولی مفهوم امر سیاسی چیزی نیست جز توان و اراده برای تصمیم گیری در مناسبات انسانها و گروه های انسانی برپایه الگوی دوست و دشمن. همان گونه که تفکیک نیک از بد در امر اخلاقی و تفکیک زیبا از زشت در امر زیباشناسی انجام می گیرد، تفکیک دوست از دشمن نیز معیاری مستقل در امر سیاسی است. اشمیت با تفکیک میان دوست و دشمن، نوعی دشمن شناسی انجام می دهد و می گوید قدرت مطلق و برتر، در شناسایی دوست و دشمن است. تمامی بحث هایی که در رابطه با حاکمیت شده در وضعیت عادی قرار داشته اند. اما موضوع اصلی به وضعیت استثنایی بر می گردد که حاکم دارای حق انحصاری در قانون است و کسی است که در باب استثنا تصمیم می گیرد. این استثنا به مانند معجزه است که در شرایط استثنا حاکم چگونه می تواند معجزه کند. حاکم مسوول تصمیم گیری در مورد دوست، دشمن، اعلام جنگ و منطق استثنا است. در منطق استثنا، حاکم همان کسی است که نظام قانونی، قدرت اعلام وضعیت استثنایی و در نتیجه قدرت تعلیق اعتبار خود نظام را بدو اعطا می کند. پس حاکم بیرون از نظام قانونی معتبر است و با این حال بدان تعلق دارد. این بدان معنا است که حاکم خود را بیرون از قانون جای داده است. وضعیت استثنایی همواره از هرج و مرج و آشوب متمایز است. به تعبیر قانونی، هم چنان نظمی در آن وجود دارد، حتی اگر نظمی قانونی نباشد.

گسترش و بسط قلمروهای الهیاتی مقوله­ ای است که همواره در مجاورت و موانست مؤلفه‌هایی همسو تفسیر شده است. تحولات انسان­ شناختی، به ویژه در پارادایم سنت مسیحی، از جمله عوامل مهمی است که بر هستی­ شناسی الهیات مدرن و رابطۀ آن با امر سیاسی تأثیر می­ گذارد و اشکالی نهایی شده از زیست انسان معاصر را توضیح می­دهد. هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی تحولات الهیاتی عصر مدرن است که به مثابه یافته­ای نظری، تکنولوژی ساخت انسان مسیحی را در دیالکتیک دین و امر سیاسی بررسی می­کند. در این صورت با این پرسش مواجه هستیم که تحولات هستی­ شناسانه و انسان­ شناختی الهیات مسیحی چه تأثیری بر تکوین الهیات سیاسی مدرن نهاده است؟ در پاسخ به سؤال مذکور و با بهره از روش توصیفی ـ تحلیلی کوشیده­ ایم این فرضیه را مورد ارزیابی قرار دهیم که از آنجا که الهیات سیاسی مسیحی بر اساس نقش مفهومی [جایگاه کانونی] انسان در هستی منسجم شده است و امکان مطالعۀ پارادایمی آن وجود ندارد، بنابراین با ملاحظۀ تحولات الهیات ­مسیحی می­توان دریافت که فرایند شکل­گیری الهیات سیاسی مدرن محصول گسست و پیوست­هایی در حوزۀ فلسفه، الهیات و امر سیاسی است که به­ صورت نظریه ­هایی مدون و سیستم­ های مفهومی متناظر صورت بندی می­ گردد.

عامل عقلانیت در ایران دوره اسلامی به‌ویژه دوران معاصر همواره در چارچوب بستر دینی توانسته است در اندیشه علمای دینی نقش‌آفرینی کند. این روند در دوران مشروطه در اندیشه سیاسی محمدحسین نائینی در کتاب تنبیهالامة وتنزیهالملة در چارچوبی منسجم نشان‌دهنده فهم سیاسی وی از شرایط و مقتضیات زمان، نهاد پارلمان و در عین حال ایجاد همگرایی بین دیدگاه‌های سنت‌گرایان و تجددگرایان در تفهم مفاهیم دینی در عرصه سیاست و به تبع آن نظریه‌پردازی سیاسی وی در این زمینه است. در این مقاله تلاش شده است تا با رجوع به کتاب تنبیهالامة وتنزیهالملة نائینی با روش توصیفی−تحلیلی و براساس نظریه توماس اسپرینگر شاخص‌ها و ابعاد متمایز و ویژه عقلانیت دینی نائینی را درباره ضرورت وجود پارلمان و برقراری سلطنت اسلامیه به‌عنوان ساختاری جدید در عرصه سیاست در دوره مشروطه توصیف و تبیین شود.