جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«ایران باستان» دارای «متن‌های اخلاقی» و «اندرزنامه»‌های گوناگون است. این متن‌ها و «اندرزنامه»‌‌ها تنها پندهای پراکنده، نامنسجم و ناسازگار اخلاقی نیستند و بسیاری از آنها به‌گونه‌ای معقول و منسجم «سنجه»‌ای «پیامدگرایانه» برای سنجش «کنش» و نیز «منش» آدمی ارائه می‌کنند. «فلسفۀ اخلاق زردشتی» گونه‌ای از «پیامدگراییِ فایده‌گرایِ لذت‌گرا» است که بر پایه دوگانهٔ «لذت و درد» و «خوشی و ناخوشی» بنا شده است. این دوگانه کاملاً مطابق با هستی‌شناسی، ما بعد الطبیعه، انسان‌شناسی و الهیات دوبُنیِ زردشتی است. تضاد بنیادین میان «نیک» و «بد»، «لذت» و «درد» و «نیروهای زندگی» و «نیروهای مرگ» در «فلسفۀ اخلاق زردشتی»، مبتنی بر تضاد بنیادین میان «خیر» و «شر»، «اهورا مزدا» و «اهریمن» و سپنته مینو و انگره مینو در اوستا است. متون اخلاقی پهلوی، مانند دین‌کرد ششم، نیز بر این نکته تأکید می‌کنند که تن را باید در رامش و خوشی داشت و از درد و رنج پرهیز کرد و کار نیک کردن برای کسی که درد را در تن راه دهد دشوار است. افزون بر این، «فلسفۀ اخلاق زردشتی» همه جنبه‌های فاعلیت، مانند خِرد، خوی، خیم و کردار فاعل، را بر اساس «پیامد» می‌سنجد و از این نظر، مانند برخی نظریه‌های جدید در «اخلاق هنجاری» همچون نظریه‌های پارفیت، پِتیت، اسمیت و درایور، گونه‌ای از «پیامدگرایی فراگیر» است. ستایش این مفاهیم، در کنار مفاهیمی مانند ثروت، چابکی، نوآوری و سازندگی، از ویژگی‌های یگانهٔ «فلسفۀ اخلاق زردشتی» است. در نتیجه، افزون بر «پیامدگرایی»، ریشهٔ «سرمایه‌گرایی» را نیز می‌توان در «فلسفۀ اخلاق زردشتی» جُست. سال‌ها پیش از «چرخش زبانی» و «تغییر بزرگ در افکار عمومی نسبت به زندگی، سازندگی و نوآوری» که در سده‌های هفدهم و هجدهم در شمال‌غرب اروپا رخ داد و به «انقلاب صنعتی» و سپس «رشد اقتصادی در جهان مدرن» انجامید، بنیان‌های اصلی «سرمایه‌گرایی» در «فلسفۀ اخلاق زردشتی» وجود داشتند. در تفاسیر برخی از ایران‌شناسان مانند دارمِستِتِر، در سدهٔ نوزدهم و آغاز سدهٔ بیستم، اشاراتی به این ویژگی «فلسفۀ اخلاق زردشتی» دیده می‌شود، اما نسل جدیدِ ایران‌شناسان، احتمالاً تحت تأثیر روش‌شناسی رایج در تفسیر متون مقدّس بیبلیکال و نیز روح حاکم بر روشنفکری در میانهٔ سدهٔ بیستم، این ویژگی «فلسفۀ اخلاق زردشتی» را نادیده می‌گیرند و توضیحی برای این مفاهیم ارائه نمی‌کنند.

هانس-گئورگ گادامر (زادهٔ ۱۱ فوریه ۱۹۰۰ – درگذشتهٔ ۱۳ مارس ۲۰۰۲) فیلسوف برجستهٔ آلمانی در سنت قاره‌ای و نویسندهٔ اثر مشهور حقیقت و روش (۱۹۶۰) بود. گادامر در ماربورگ به دنیا آمد. پدرش شیمیدان بود. او بعدها در فرایبورگ با هایدگر آشنا شد. در آن زمان هایدگر دانشجو بود و هنوز به سمت استادی دانشگاه درنیامده بود. گادامر از پیشگامان هرمنوتیک فلسفی است. آن زمان که شلایرماخر به شیوه‌ای تأثیر گرفته از کانت رسالت هرمنوتیک را از تعیین دستورالعمل‌هایی برای فهم به کشف شرایط عامی که اساساً فهم را امکان‌پذیر می‌سازد تغییر داد تصوری تازه از هرمنوتیک حاصل شد. گادامر هرمنوتیک را فلسفی کرد و آن را به کمال رساند. او آن را از نظریه ادبی جدا کرد. اگر نظریه ادبی را به قاعده درآوردن تاویل به مفهومی عام از ادبیات باشد در این صورت هرمنوتیک گادامر نظری یا نظرپردازانه نیست.

لودیگ ویتگنشتاین، در سال 1889م در خانواده‌ای اصالتا یهودی‌تبار در وین زاده شد، در 19 سالگی برای تحصیل در رشتۀ مهندسی به منچستر رفت؛ اما در سال 1911 علاقه‌اش به فلسفۀ ریاضیات معطوف شد و برای مطالعه زیرنظر برتراندرسل به کمبریج رفت. وی از سال 1912 تا 1917 مشغول نوشتن کتاب تراکتاتوس بود که در کتاب حاضر موضوع مورد بحث است. ویتگنشتاین در آن زمان که مشغول خدمت در ارتش اتریش بود، بخش اعظم نگارش را انجام داد و بعدها آن را کامل کرد. او در فلسفه تا حد زیادی از فرگه و راسل تأثیر پذیرفته ‌است. وی با کتاب تراکتاتوس تأثیری عظیم بر فکر فلسفی قرن بیستم نهاده‌ است؛ اثری به غایت پیچیده که فهم آن مستلزم تلاش بسیاری است. از آن جایی که نگارندۀ کتاب حاضر برجسته‌ترین شاگرد ویتگنشتاین بوده‌ است، این اثر بسیاری از پیچیدگی‌های تراکتاتوس و نحلۀ فلسفی متاثر از آن را روشن می‌نماید.

کتاب «مبانی و پیش فرضهای حكومت دینی و ولایت فقیه» درس گفتارهایی از استاد معظم سید محمد مهدی میرباقری پیرامون مبحث «حکومت دینی» می باشد كه در سال ۱۳۷۷ در جمع عده ای از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم ارائه گردیده است. ایشان در این کتاب از چند منظر به تحلیل دوباره حكومت دینی و ولایت فقیه پرداخته است. در منظر اول، نقش دین شناسی در تفسیر حكومت دینی را بررسی می كند و به فراخور باور خود در ساحت دین شناسی، دینی بودن حكومت را توضیح می دهد. در نگاه ایشان، نظریه دین حداقل كه ملازم با نفی حكومت دینی است، به منزله تقیید توحید و ولایت الهی و نادیده گرفتن توانمندی وحی در سرپرستی همه شؤون بشر و نیز كوتاهی در استنباط های ناب و حداكثری از اسلام است. در این نگاه، نظریه دین ناظر به نظارتی دانستنِ رسالتِ حكومت دینی می انجامد كه لازمه آن، تجویز شرك اجتماعی و نیز اصرار بر معارف دینی گذشتگان خواهد بود. ایشان، حكومت دینی و ولایت فقیه را مجرای جریان ولایت تاریخی و منزلتی برای سرپرستی الهی همه ابعاد وجودی جامعه می داند كه ساختارها و كارشناسی های غیردینی و سكولاریستی را نفی می كند و به ترسیم دورنمای تمدن جدید اسلامی می پردازد. ایشان در منظری دیگر، به تشریح نقشِ تعریفِ حكومت، در تبیین نسبت دین و حكومت پرداخته است. اگر رسالت حكومت را تنها عهده داری نظم و امنیت، تعریف كنیم و تشكیل حكومت به حكم ضروری عقل عملی وابسته باشد، ارتباط حكومت با دین، بسیار محدود و سطحی خواهد بود. البته چنانچه سرشت فلسفی حكومت را ناظر به سرپرستی توسعه اجتماعی و مترادف با «ولایت» بدانیم، در این صورت، دین نمی تواند از چنین حكومتی غفلت ورزد و كناره بگیرد. دولت اگر دارای ماهیت و رسالت حداكثری و همه جانبه باشد، حتماً باید در اختیار دین قرار بگیرد؛ زیرا در غیر این صورت، آن دولت حداكثری، دین را به هیچ صورتی تحمل نخواهد كرد و هماره خواهد كوشید با توسعه دامنه نفوذ خود، از حضور دین در زندگی بشر بكاهد. اگر بنا باشد كه دین باقی باشد، باید دارای دولت حداكثری باشد و نظام ولایت اجتماعی را بسازد و ولایت غیردینی و طاغوتی را كه در پی جهانی شدن و جهانی سازی خود است، منزوی سازد. در واقع، گزینه ای جز این وجود ندارد كه دین حداكثر و دولت حداكثر بر هم منطبق گردند. اگر دین، حداكثری است، نمی تواند به دولت حداقلی (با وظایف محدود) بسنده كند و باز اگر دولت، حداكثری است، نه تنها دین حداكثر كه دین حداقل را نیز به رسمیت نمی شناسد. از دیدگاه استاد، برای این كه دین در چرخه دولت مدرن، مضمحل نگردد، باید حكومت دینی را از نو تعریف كرد و رسالت حداكثری آن در سرپرستی و مهندسی توسعه اجتماعی و حركت به سمت تمدن اسلامی و جهانی شدن دین را یادآور شد. روشن است كه در این باور، دولت به مفهوم تصدی گری نیست؛ چه بسا تصدی گری حداقلی باشد و دولت و ولایت، حداكثری. لازم به ذکر است که کتاب مذکور به کوشش شاگردان و علاقه مندان ایشان در 115 صفحه در قطع رقعی تنظیم و تدوین شده

نگارنده در كتاب كه به زبان عربی تالیف شده موضوع توسل از دیدگاه قرآن و حدیث را به مثابه‌ ی عبادت توحیدی مطرح كرده است. او ضمن بیان مقدمه‌ ای در معنی و مفهوم «اله» در لغت و مفهوم «عبادت» و اشاره به داستان آدم (ع) با ابلیس درباره این مباحث بحث كرده است: رد دلایل، توسل، آثاری از توسل در شعائر عبادی، روایات توسل و تبرك به پیامبر (ص) استدلال به آیات قرآن و جواب برخی اشكالات و ایرادات در خصوص توسل.