جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي متوسط در رد فلاسفه و حکماء است که درسابق نيز کتابي در اين باره بنام «توحيد نامه» نگاشته بوده و در مقدمه از آن نام مي برد. کتاب که به شاه سلطان حسين صفوي (1105-1135ق) تقديم شده، در يک مقدمه در شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح و چند فصل و يک خاتمه درذکر حديث بيضه تنظيم شده است. او در ابتدا آورده است: « كتاب جلاء القلوب في معرفة تعالي بالنظر في العالم و التفكر في خلق السموات و الارض و بيان بطلان طريقة الفلاسفة في معرفته تعالي ». اگر چه متكي به دين است ولي خوب از فيلسوفان در مباحث وجود و عدم و جعل خرده گرفته است. آنچه از سبك كار و روش مؤلف ديده مي شود، نشان دهنده جريان فكري شايع عصر سلطان حسين صفوي است كه علوم عقلي و فلسفي مورد مخالفت جدي قرار مي گيرد و تاليفات گوناگوني در رد و نقد روش فلاسفه نوشته مي شود كه مي توان به عنوان نمونه آن را در كارهاي ملا محمد طاهر قمي و بوارق مشرقه سيد حسين تفرشي و تحفة الموحدين سميع بن غلام علي قمي ديد. در ص ع آمده: « كتاب جلاء القلوب في معرفة تعالي بالنظر في العالم و التفكر في خلق السموات و الارض و بيان بطلان طريقة الفلاسفة في معرفته تعالي » در يك مقدمه است در ذكر شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح، سپس چند فصل و يك خاتمه، بفارسي است و بنام شاه سلطان حسين صفوي در انتقاد از فلسفه متداول و بسيار متقن، اگر چه متكي به دين است ولي خوب از فيلسوفان در مباحث وجود و عدم و جعل خرده گرفته است، مي توان اين رساله را بجاي تهافت الفلاسفة غزالي و دو رساله آيينه حكمت و الفة الفرقة حسن لاهيجي (دانشگاه 4/2267 و 5 و 2/2495 - آستان قدس 4/29) را بجاي تهافت التهافت ابن رشد در سده 13 پنداشت، مولف در ديباچه از توحيد نامه و « تحفه توحيد خانه » خود ياد مي كند همانكه در كتابخانه آستانه قم ديده ام (ش 5942) آنهم بنام شاه سلطان حسين ساخته شده و نماينده فرهنگ ديني كاركنان و پيروان توحيد خانه يا خانقاه رسمي صفويان است (ص 95 فهرست) چنين است فهرست مطالب آن: مقدمه در ذكر شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح معتدبها و بيان اينكه معرفت الله تعالي به حسب وضوح و خفاء و به اعتبار اختلاف مراتب توحيد و اخلاص مختلف مي شود و تفاوت عظيم دارد و اينكه اصل معرفت فطري است و كمال معرفت احتياج دارد به اكتساب و اينكه مسلك ناس در تحصيل معرفت مختلف است و معرفت صحيح به نظر در آيات سموات و ارض و آثار بهم مي رسد چنانكه طريقه انبياء و ائمه طاهرين است ع و طرق مبتدعه محجوبين عن الله تعالي مودي به معرفت صحيح نمي شود و در اشاره اجمالي به مرتبه اعلي معرفت. فصل اثبات صانع به روش قلاسفه و اثبات توحيد به شرع. فصل در تزييف طريقه معرفت فلاسفه به نحوه ديگر تبصره از براي فصل اين امر و اينكه پرده از روي اشراك فلاسفه بر خيزد و فاش و آشكار شود كه فلاسفه قايلند به مهيات في نفسهاي بالذات و اثبات اقتضاها و تاثيرهاي بالذات مي كنند از براي مهيات في نفسهاي بالذات و مجال تمويه و تخليط مقلد بن متعصب نمايد، در اينجا « فجل كتاب الشفاء بل كله تهافت عن اللبيب البصير و قد صنف بعض الفضلاء المتدينين كتابا في تهافت الفلاسفة آمده است. «خاتمه در اشاره طريقه حقه به ذكر حديث بيضه از جعفر صادق ع كه ابو شاكر ديصاني گفتگو داشته است. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. حمدله صلاه. و بعد فاني بينت الامر في معرفة الله تعالي و توحيده بالهام الله و توفيقه علي النظر الي حسن نظام العالم و التفكر في خلق السموات و ما بينهما من عجائب الصنع و لطايف الحكمة و اعرضت عما اختلقته الاوهام الفاسدة و لفقته العقول القاصرة التي هي اوهن من بيت العنكبوت و عملت في ذلك كتابي المبارك المسمي بتوحيد نامه و تحفه توحيد خانه ... . فوضعت هذه الرسالة الشريفة لابطال ما تمسك به المحجوبون من القاسية قلوبهم عن ذكر الله تعالي اعني فلاسفة يونان و من يحذ و حذوهم ... . و سميناها جلاء القلوب ... . . و بيناها علي مقدمة و عدة فصول و خاتمة. انجام كتاب: كمثل السراج يحرق نفسه لغيره (تمت الرساله) [دانشگاه تهران 16/380]

مختصري است «در بيان معني كلمه طيبه توحيد و تهليل و تبيان و مباحثات واقعه در اين مطلب جليل». مؤلف آن سيد عزيزالله الحسيني از علماي قرن دهم هجري و از معاصرين شاه طهماسب صفوي و از مدرسين اردبيل بوده است اين رساله را مانند رساله ديگرش «شرح اصول الدين شيخ طوسي» به نام «شاهزاده سلطانم» صفوي مصدر ساخته است. «اردلان» آغاز كتاب: حمد و سپاس محمدت اساس يگانه راست كه كثرات عالم شهود شهود وحدانيت حقيقي و ذرات عرصه وجود شواهد فردانيت تحقيق اوست ... انجام كتاب: هذا ما سنح لي من المقال علي طريق الارتجال مع تورع البال و تشتت الحال حامداً لله علي هذا الحال و ساير الاحوال مصلياً علي النبي و آله خير عترة و آل مالمع في البيداء آل و رجع الخير الي اهله و آل. [فهرست آستان قدس 1/447، فهرستواره 7/247]

الاصل لابراهيم اللقاني المالكي، ت1051 هجري و الشرخ لابنه عبدالسلام، ت1078 هجري. و الحاشية لمحمد بن محمد الامير المصري الازهري ت1232. (عواد، كوركيس) [خزانة قاسم محمدالرجب-ف3/9؛ ]

رساله اي است در بيان معارف حقه الهيه و اسماء و صفات الهي مطابق با آيات قرآني و احاديث و روايات معصومين عليهم السلام. (حبيب الله عظيمي) عبدالله محمد بهبهاني، بفارسي و عربي در عرفان، او گويا جز آقا عبدالله مجتهد كرمانشاهي درگذشته 1289 و فرزند آقا محمد جعفر بهبهاني باشد (سرگذشت وحيد بهبهاني ص 447) و سيد عبدالله بهبهاني هم نيست چه نام پدرش اسماعيل است. (رجال ايران 284: 2) كتاب مفصلي است در مباحث معرفت الله و مراتب توحيد، مشتمل بر تفسير قل هو الله احد، فرق بين واحد و احد، در ابطال وحدت وجود و اثبات توحيد ذات احدية، در بيان كمال توحيد ذات يعني نفي صفات حادثه از ذات، در تفسير الله الصمد، مراتب توحيد (افعالي) ... (وفادار مرادي، محمد) [كتابخانه ملي 16/436؛ نشريه 7/127]

دعوتنامه اي است ديني كه در آن پاره اي از عقائد دروز بيان شده از جمله اسقاط و نسخ هفت حكم و جعل هفت حكم ديگر (اسقاط سبع دعائم تكليفية ناموسية و فرض سبع خصال توحيدية دينية). اين دعوت در سال اول از سالهاي قائم الزمان (ماه رمضان سال 408) نگاشته شده است. در آن از اشتقاق كلمه فرمطي و اينكه در خراسان موحدان را قرمطي ميخواندند و از ابوطاهر و ابوسعيد و ا حجج زمان پيش از اسلام ياد شده و از آنها ستايش گرديد سجلي است مورخ محرم سال دوم حمزة بن علي بن احمد هادي المستجيبين (409) و انشاي او است و در پايان رسالة البلاغ و النهاية خوانده شده است. (دانش پژوه) آغاز كتاب: الرسالة الموسومة ببدو التوحيد لدعوة الحق توكلت علي مولانا البار العلام العي الا علي حاكم الحكام من لا يدخل في الخواطر و الاوهام جل ذكره عن وضف الواصفين و ادراك الانام حروف قد هجرته فبذلك تسمي مدينة صرته هجراي اهلها هجروا ابليس و صحبه. انجام كتاب: و الحمد لمولانا و حده لاشريك له و حسبنا المولي و نعم المعين و كتب نسخها في شهر المحرم الثاني من سنين عبد مولانا جل ذكره حمزة ابن علي ابن احمد هادي المستجيبين المنتقم من المشركين بسيف مولانا جل ذكره و شدة سلطانه وحده. تمت رسالة البلاغ و النهاية بحمد مولانا و منه. [عكسي مركز احياء 2/449؛ دانشگاه تهران 8/351]