جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از معجزه در شرق و غرب رویکردهای متفاوتی داشته است. در فلسفه اسلامی جز به اشاره به مسائل پیرامون اعجاز پرداخته نشده و تنها در علم کلام به عنوان راه شناخت نبی و ا صدق نبی،مطرح بوده است. اما فلاسفه غربی معجزه را به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا به کارمی گرفتند تا اینکه فیلسوف ملحدی به نام دیوید هیوم با انتشار مقاله ای در انکار وقوع معجزات،پیش فرض اصلی تمامی این گونه مباحث را مخدوش کرد و به تردید انداخت و از آن پس پرسش از امکان وقوع معجزه مطرح گردید و دقت نظرها و تلاشهایی در نقد و یا تأیید نظریه هیوم انجام گرفت. بخش چهار از کتاب مسأله خدا، اثر پالمر، به برهان معجزه اختصاص یافته و ضمن ارائه گزارشی از مقاله هیوم، آراء پنج فیلسوف دین معاصر، به نام های دیاموند، سوئین برن، فیلو، کلمن و هامبورگر را نیز که در تایید یا رد ادعای هیوم قلم فرسایی نموده اند، گردآوری و ضمیمه نموده است که اطلاع و سنجش آنها برای اجرای احاطه کامل بر مسأله برای متألهین شرقی لازم و گره گشاخواهد بود. بنابراین در این رساله ضمن ترجمه این آثار و ارائه نقادی هائی که در سنت اسلامی برعلیه هیوم وارد می شود، معجزه را صرفا مفید تشخیص صدق نبی دانسته و دلالت دینی آن را فقط در این محدوده پذیرفته و مستدل کرده ایم.

پس از آن که در سده های اخیر پیشرفت های شگرفی در زمینه علوم تجربی صورت گرفت، مشاهده شد که آن چه حاصل کار دانشمندان این گونه علوم است با برخی از آموزه های الهیاتی در جنبه های مختلف متفاوت و بعضا متعارض است. این تعارض موجب پدید آمدن مشکلی بین طرفداران علوم دینی وعلوم تجربی شد به گونه ای که هر کدام به نفی دیگری پرداختند. در این بین گروهی که هم آموزه های الهیاتی را قبول داشتند و هم منکر علوم حاصل از تحقیقات دانشمندان نبودند بر آن شدند تا راهی برای حل این مشکل بیابند به گونه ای که بتوان اختلاف بین آن دو را به نحو شایسته ای مرتفع ساخت. برای رفع این اختلاف راههای متفاوتی از سوی اندیشمندان غربی و متفکران مسلمان ارائه شده است. در این رساله سعی شده است که پس از طرح محل نزاع در موارد تعارض بین خداشناسی از یک سو، و کیهان شناسی، تکامل، فلسفة نفس (یا ذهن) و تکنولوژی از سوی دیگر، به این نکته بپردازیم که اصولا در چه مواردی لازم است که یک خداشناس، از موضع خد در مقابل تهافت های حاصل بین الهیات و علوم تجربی دفاع کند؟ ودر صورت لزوم، بهترین راه برای حل تعارض کدام است؟ در این زمینه سعی شده که با بهره گیری از حکمت متعالیه به حل این مشکل پرداخته شود و همچنین راه حل های دیگران نیز مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

این رساله در دو بخش به نسبت میان مسأله شر و وجود خدا و همچنین ادلّه اثبات وجود خداوندمی پردازد. عموم انسانها همواره جویای علت وجود شرور و بدیها در جهان بوده و معمولاً شروررا نقصی برای جهان دانسته و گهگاه نیز از بروز آنها شکایت می کنند. فیلسوفان الحادی شر را بااوصاف الهی همچون قدرت مطلق خداوند ناسازگار دانسته و ظهور وجود شرور بی فایده ای مانند دوقلوهای بهم چسبیده را دلیلی بر عدم قدرت مطلق الهی و در نتیجه عدم وجود خداوندمی دانند. فیلسوفان الهی اگرچه راه حل های زیادی در مقابل مسأله شر ارائه داده و ناسازگاری مورد ادعای مخالفان را دفع کرده اند، اما در نظر نهایی خود معتقدند که بشر بخاطر علم محدودش نمی تواند پی به علت شرور ببرد. از این رو صدور حکم قطعی در مورد بی فایده بودن برخی شرور منطقاً امری نادرست می باشد. فیلسوفان همواره به تفکر فلسفی درباره وجود خداپرداخته اند که سه برهان کلاسیک وجودشناختی ، جهان شناختی و غایت شناختی نتیجه کوشش های عقلی آنان در طول تاریخ فلسفه بوده است . رسالة حاضر دارای دو بخش است . بخش اول تحت عنوان «تبیین و نقد و بررسی ادلّة ضد توحیدی » مشتمل بر دو فصل می باشد. در فصل نخست ، فصل «ادلّة ضد توحیدی » از کتاب فلسفة دین کیث یندل مورد تبیین قرار گرفته که در آن به مباحثی مانند: مسألة شر و نقدهای آن پرداخته شده است . در فصل دوم مطالب فصل گذشته مورد تحلیل و نقد و بررسی قرار گرفته و به مباحثی همچون اقسام شرور، نقد مکی و پاسخ پلانتینگا در مسألة شر، راه حل های مسألة شر و مسألة شر در فلسفه اسلامی پرداخته شده است .بخش دوم این پایان نامه با عنوان «تبیین و نقد و بررسی ادلّة توحید» نیز شامل دو فصل می شود. درفصل اول ، فصل «ادلّة توحیدی » از کتاب مذکور که به مباحثی مانند برهان وجودی ، استدلال های آکوئیناس و برهان غایت شناختی پرداخته ، به طور خلاصه تبیین گردیده است . فصل دوم از بخش اخیر در راستای نقد و بررسی فصل پیشین به براهین اثبات خدا پرداخته و فهرست مفصّلی ازتقریرات متنوع برهان وجودشناختی و انتقادات مختلف بر آن همچنین ضمن تقریر برهان جهان شناختی اصل متن تمامی طرق پن گانه آکوئیناس به همراه بررسی آنها ارائه شده است .برهان غایت شناختی یا نظم به همراه تقریر و نقدهای رایج آن قسمت پایانی رساله را تشکیل می هد

چکیده (فارسی): چکیده: مقولات مهم علم و دین و اخلاق و چیستی و مناسبات بین آنها از مباحثی است که پیشینه ی تاریخی طولانی در فرهنگ بشری داشته است و بویژه در رشته ی فلسفه دین – که به صورت نوین اش عمری طولانی ندارد و به بررسی پرسش های بنیادین ناظر به دین غالبا به روش پیشینی می پردازد- بخش مهمی را به خود اختصاص داده است. والتر ترنس استیس ، نویسنده و فیلسوف تجربه باور انگلیسی – آمریکایی در خصوص موارد فوق الذکر نظرات نو و تامل برانگیزی دارد که شایسته ی هرگونه توجه جدِی است. او وظیفه ی علم را صرف توصیف امور و جستجو از چگونگی وقوع پدیده ها- با نگاهی ابزار انگارانه- می داند و علم را فاقد توانایی کاوش در خصوص چرایی امور و تبیین پدیده ها می داند. استیس گوهر دین را عرفان دانسته و کشف سرشت ثبوتی خداوند را تنها با تجربه ی دینی مقدور می داند. زبان دین هم در نظر او زبانی نمادین بوده که کارش برانگیختن اموری است که در درون انسانها و در زیر آستانه ی آگاهی آنها وجود دارد. او قواعد اخلاقی را قواعد مربوط به خوشبختی انسانها می شمارد و در صدد تدوین اخلاقی دنیوی یعنی؛ اخلاقی غیر نسبی و غیر دینی برمی آید که هدفش فراهم نمودن زندگی برخوردار از حطام دنیوی و آرامش و حداقل رنج انسانی است. استیس با طرح تقسیم دار وجود به دو ساحت سرمدی و زمانی و اختصاص دین به اولی و علم به دومی ونمادین دانستن زبان دین و توصیفی شمردن زبان علم، به حل تعارض علم و دین می پردازد. علم که وظیفه اش صرفا توصیف امور است، هرگز در حیطه ی ارزش ها که با بایدها و نباید ها سر و کار دارد وارد نمی شود و منطقا، از صرف توصیف، راهی به تکلیف وجود ندارد و اخلاق علمی امری ناشدنی است. او عرفان را شالوده ی اخلاق دینی می داند و هر چند آمال و آرمان های اخلاقی شالوده ی عمیق تری در دین دارند، اما در نگاه او وضعیت فعلی ما در این قطعه ی از تاریخ جهان به گونه ای است که احیای مجدد اخلاق دینی ناممکن است و در صدد تدوین اخلاق دنیوی بر می آید

در این پایان نامه که به خلقت انسان در قرآن ونقدها و بررسیهای آن اختصاص دارد، این موضوعات مورد بحث قرار گرفته است: منشأ انسان، مبدأ پیدایش انسان از نظر دین چینیان و مذهب تائو، داستان آفرینش انسان در تورات، خلقت انسان و مسأله تکامل، و حیات انسان و تکامل.

در این نوشته، ابتدا مباحثی مورد بحث قرار گرفته اند که از مبادی و مبانی بحث از علوم فطری به شمار می آیند; سپس با عنایت به سیر تاریخی موضوع، رأی بعضی از فیلسوفان در آغاز تاریخ فلسفه در مورد علوم فطری مطرح شده اند که از قضا، از دیدگاه های اساسی در این بحث شمرده می شوند و در بین متأخّران، گاه مبنای بعضی مباحث در علوم فطری و حتّی مبنای بعضی مباحثِ معرفت شناسی در زمینه های دیگر واقع شده اند;آن گاه از میان فیلسوفان جدید غرب، دیدگاه هایی مورد توجّه قرار گرفته است که به طور مستقیم به نفی یا اثبات علوم فطری پرداخته اند. در بررسی این دیدگاه ها سعی بر این بوده است که در ابتدا، آرای هر فیلسوف تبیین، و مباحث آن با نظمی منطقی تنظیم، آن گاه نقاط قوّت و ضعف آن مطرح شود. نخستین بخش به تبیین مبادی و مفاهیم «فطرت» و «فطری» پرداخته، و در پنج فصل بیان شده است: فصل اوّل درباره واژه «علم»، و فصل دوم درباره واژه «غیراکتسابی»، و فصل سوم در باب واژه های «فطرت» و «فطری» است و در فصل چهارم، اقسام گوناگون علوم از جهت مبدأ وجودی و آغاز زمانی بررسی شده است و در فصل پنجم، روش تحقیق در علوم فطری و راه های اثبات وجود، وجود علم و... را بیان کرده ایم. بخش دوم در باب تفکیک فطرت و علوم فطری، و در سه فصل است: در فصل اوّل، تفاوت فطرت و غریزه، و بیان دیدگاه های برخی فیلسوفان و روان شناسان مورد بحث قرار گرفته است. در فصل دوم، پنج تقسیم درباره فطرت از منابع اسلامی گزارش، و یکی از آن ها انتخاب شده است. در فصل سوم، تقسیم های اساسی علوم فطری را مطرح، و در انتها تقسیمی جدید را که جامعیت بیشتری دارد، پیشنهاد کرده ایم. در بخش سوم، اعتقاد به وجود علوم فطری از آغاز تاریخ مورد توجّه قرار گرفته و در سه فصل آمده است: در فصل اوّل، رأی سقراط درباره فطری بودن علوم و تولّد آن از طریق دیالوگ مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم، در باب نظریه استذکار است و این نظریه مورد نقد قرار گرفته، و در فصل سوم، قاعده "من فقد حساً" از دیدگاه ارسطو و فیلسوفان اسلامی مطرح، و در انتها، عدم قابلیت این قاعده برای نفی علوم فطری ذکر شده است. در بخش چهارم، دیدگاه فیلسوفان غرب درباره علوم فطری بررسی شده است: در فصل اوّل، جایگاه بحث فطرت در فلسفه غرب، و در فصل دوم، دیدگاه دکارت در مفهوم فطری و نسبت آن با وضوح و تمایز و مصادیق علوم فطری از نظر وی را نقد و بررسی کرده ایم.فصل سوم به آرای جان لاک در معنای فطرت و فطری مربوط می شود که مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.فصل چهارم درباره فطرت در فلسفه کانت است و ادلّه وی در پیشینی بودن زمان و مکان و مقولات فاهمه نقد شده است.در فصل پنجم، دیدگاه نوام چامسکی در باب فطری بودن ساختارهای زبان و ادلّه وی را نقد و بررسی کرده ایم.

مردم مغرب زمین به بهانه حذف مزاحمان حیات معقول خود، دین را کنار نهادند، در حقیقت دینی را که ساخته متصدیان دین بوده، و ضد علم و پیشرفت و آزادی معقول و عدالت و کرامت ذاتی انسان بود، از صحنه زندگی اجتماعی بیرون راندند. هدف از این پژوهش بررسی علل تاریخی جدایی دین از حیات اجتماعی در غرب، و نیز علل انفکاک دین از سیاست در اسلام می باشد. و نیز به علل معرفت شناسانه جدایی دین از سیاست در غرب که به فرایند سکولاریزم معروف گشت، پرداخته شده است . نتایج حاصل از این پژوهش : با مراجعه به سیره نبوی و آیات قرآن کریم و نیز دلایل برون دینی عدم انفکاک دین از سیاست در (تشیع) اثبات گردید: و به شبهه ها و ایرادهای مخالفان حکومت دینی نیز تا حدودی پاسخ داده شد./

قرن پنجم پیش از میلاد را می‎توان سرآغاز شکاکیت دانست، چون قبل از آن شک و تردیدی در امکان علم به واقعیت نبود. در این قرن با ظهور سوفسطاییان، امکان حصول علم به واقع مورد تردید قرار گرفت. ما در این رساله ضمن بیان کلیاتی در باب شکاکیت، نگاهی به شکاکان قدیم و سوفسطاییان انداخته‎ایم و پس از آن شک روشی دکارت را مورد نقادی قرار داده‎ایم؛ چون او حد فاصل میان فلسفه قدیم و جدید و پدر فلسفه جدید است. دکارت درصدد یافتن راهی برای شناخت حقیقت بود و به همین دلیل ابتدا در همه چیز شک کرد و تلاش نمود که به یقین برسد. نگارنده بر این اعتقاد است که علاوه بر شک روشی دکارت، فلسفه دکارت به دلیل قول به ثنویت ذهن و عین، زمینة نوعی شکاکیت واقعی را پی‎ریزی کرده است. در ادامه به شکاکیت هیوم پرداخته‎ایم و اثبات کرده‎ایم که نتیجه منطقی آرایش شکاکیت است و آن را مورد نقادی قرار داده‎ایم. پس از آن به کانت پرداخته‎ایم چون اهمیت نقش کانت در فلسفه جدید تا آنجاست که مورخان فلسفه، فلسفه جدید را به دو دوره قبل و بعد از کانت، تقسیم کرده‎اند، چنانکه فلسفه یونان را به دو دوره قبل و بعد از سقراط تقسیم کرده‎اند. نگارنده معقتد است که کانت با پذیرش و تعمیم اشکال هیوم در باب علیت و پیشینی کردن آن‎ها به شکاکیت رسیده است و آدمی را ناتوان از شناخت واقع دانسته است. به همین دلیل کانت معتقد است که عقل نظری فقط پدیدارها را درک می‎کند و از ادارک شیء فی نفسه ناتوان است. شکاکیت کانت زمینه ساز شکاکیت‎های بعد و پیچیده‎تر از شکاکیت‎های قبل از اوست، چون در واقع شکاکیت خام گذشته که ناشی از اصالت واقع خام بود به شکاکیت‎های پیچیده‎ای تبدیل شد که کانت آن را ارائه کرد یا زمینه ساز آن شد. در پایان به نقد و بررسی مدعا و ادله شکاکان پرداخته‎ایم. ابتدا مدعای آن‎ها را مورد نقادی قرار داده‎ایم و سپس نگاهی نقادانه به بعضی از ادلة آن‎ها انداخته‎ایم.