جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصل كتاب السواد الاعظم در عقايد حنفي تأليف ابو القاسم اسحاق بن محمد قاضي حنفي معروف به حكيم سمر قندي (در گذشته سال 342 ه) كه براي امير اسماعيل بن احمد ساماني (279-295 ه) نگاشته شده است. پس از حدود 80 سال به امر امير نوح به منصور ساماني (366-387 ه) از سوي مترجمي ناشناس به فارسي ترجمه شده، نسخه حاضر گزيده اي است با حذف و افزودگي هايي از ترجمه اي در اواخر سده 8 ه از سوي خواجه پارسا انجام شده است. (سيد محمود اشكوري) ‌ از روي متن «السواد الاعظم» كه نزديك به 290 ساخته است يا ترجمه آن كه بدستور امير نوح بن منصور ساماني نزديك 370 بنگارش در آمده است برگزيده است. نسخه كامل اين ترجمه را آقاي حبيبي در دست دارند و در محرم 1156 نوشته شده است. از عقايد خواجه پارسا چهار نسخه هست يكي در همين مجموعه با خط خود او در چاشت روز سه شنبه 29 رجب 795 در اوش، دومي در مجموعه دانشگاه آنقره ش 1257 كه در پسين روز دوشنبه 22 ذيحجه 1017 گويا در بغداد از روي همين نسخه نوشته شده است، سومي نسخه آقاي محمد حسين بهروز در كابل گويا مورخ 1012، چهارمي نسخه اي كه در فهرست طاهر جانف ياد شده است. خواجه پارسا از مسأله پنجاه و ششم سواد اعظم يا ترجمه آن هم برگزيده و رساله عقائد فرق اسلامي ساخته است كه آن نسخه آن هم نزد آقاي بهروز هست. الرد علي اصحاب الاهواء المسمي بالسواد الاعظم علي مذهب الامام و الاعظم ابوحنيفه رساله علمي و دستي ماتريدي ها بوده و بر آن شرحها نوشته اند: يكي از آنها «سلام الاحكام علي السواد الاعظم في الكلام» است از ابراهيم حلمي بن حسين وفي كه در آستانه استانبول در 220 ص بچاپ رسيده است. نسخه هاي متن در اياصوفيا (11/3336) و كتابخانه غازي خسرو بك در سرايوو (1: 74ش 4/3151ش 120 فهرست) و كتابخانه عمومي استانبول (ش 3253) و قاهره (7: 198) هست. نسخه پاريس (ش sa382/1) به ابوحفض كبير نسبت داده شده است (ص 177 ش 824 فهرست عربي) با اينكه مؤلف ابوالقاسم ابراهيم بن محمد حكيم سمرقندي در گذشته 342 است (چلبي) متن در بولاق بسال 1253 و قازان بسال (1878) و استانبول بسال 1288 بچاپ رسيده است. انيس افندي بلغاري آنرا به تركي ترجمه كرده و آن در بولاق بسال 1258 چاپ شده است (قاموس الاعلام ص 1058 - معجم المطبوعات ص 14 و 1046 - ذيل برو كلمن 1: 595) در آن از 62 مسأله كلامي بحث شده است. (دانش پژوه و علمي انواري) آغاز كتاب: بسمله، الحمد الله رب العالمين و الصلاة و السلام علي رسوله محمد و آله و اصحابه اجمعين و علي من تبعهم الي يوم الدين. اما بعد بدانكه سبب تصنيف اين كتاب آن بود كه گمراهان يعني هواداران و مبتدعان چون سمرقند ... . . انجام كتاب: بزرگتبر از همه نامهاي حضرت خداوند عزوجل و الحمد لله ... يا اله العالمين و يا خير الناصرين. [مجلس سنا 1/112؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/317؛ فهرستواره منزوي 9/432؛ فرهنگ ايران زمين 4: 159 كه در آن ش 3 بچاپ رسيده است؛ آموزش و پرورش ش 9س 26 ش 571؛ نشريه كتابخانه مركزي دانشگاه ص 420 و 523و 715؛ نفحات الانس جامي ص 352- تكمله نفحات لاري چاپ 1343 كابل ص 57؛ مقدمه روضات الجنان ص 27و 37؛ ريحانة الادب 1: 200؛ خزينة الاصفياء 1: 559؛ گفتار دكتر مهدي بياني در ارمغان محمد شفيع ص 221- 230 كه در آن از عقيده سمرقندي (ش 4) بحث شده است؛ گفتار او در مجله ادبيات تهران س 6ش 3و4 ص 57 تا 70 كه در آن باز از همين عقيده گفتگو شده است؛ گفتار عبدالحي حبيبي در مجله يغما ش 181 ص 193 و 190 ص 49 كه در آن دو از ش 4 اين مجموعه بحث كرده است؛ دانشنامه ادب فارسي: 1/3-782؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي كتابخانه بروسه در تركيه: ص 386؛ ترجمه السواد الاعظم: چاپ بنياد فرهنگ ايران، 1348 ش؛ ريحانة الادب: 1/310؛ مرعشي 32/219 الظنون: 2/1008 و 1157؛ ميراث شهاب س10ش1-/2 29؛ فهرستواره منزوي 9/353]

ترجمه اي تحت اللفظي است از کتاب « حيوة النفس » احمد احسائي (1241 ق) در يک مقدمه وپنج باب وخاتمه. اين کتاب از سوي چند نفر ترجمه شده است: سيد کاظم رشتي، محمود تبريزي و ملا عبدالخالق يزدي (محمد جوانروزي در نسخه ها) وميرزا حسن عظيم آبادي حائري. [الذريعة 4/98 و7/124؛ کتب مشايخ 2/30؛ مرعشي 19/41 و13/310؛ نسخه هاي خطي، منزوي 2/918]