جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پایان نامه ارائه یک تحقیق موضوعی روشمند رد قران کریم و تبیین ماهیت قرآنی - حدیثی قرض الحسنه جهت بهره مندی فرد و اجتماعی از آثار و برکت آن می باشد لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون تعریف قرض الحسنه در بیان قرآن وحدیث چیست و جایگاه آن کدام است ؟ آیا فرهنگ قرض الحسنه در جامعه کنونی با مفهوم قرآنی - حدیثی آن سازگار است ؟ را دارد . براساس فرضیات تحقیق قرض الحسنه در اختیار قرا دادن وقت مال است به غیر و جایگاه آن عبارت از این است که بعنوان نوعی از زکات در کنار زکاتهای واجب و مستحب در جهت برآوردن نیازهای مومنین در رفع فقر از جامعه عمل می کند و ارزشهای اخلاقی و رفتاری مرتبط با قرض الحسنه در فرهنگ قرآنی - حریثی با فرهنگ رایج آن در جامعه کنونی سازگار نیست . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر دو فصل است فصل اول تعریف و جایگاه قرض الحسنه را بطور کامل شرح می دهد فصل دوم تفاوتهای مفهوم قرآنی - جدیثی قرض الحسنه با مفهوم رایج آن در جامعه اسلامی را به طور کامل شرح می دهد براسا نتایج تحقیق قرض الحسنه مورد توجه قرآن و سنت ، علاوه بر رفع نیاز نیازمندان و حل مشکلات آنان ، در جهت تزکیه نفس ، زدودن گناهان و تریت نفسانی قرض دهندگان بسیار موثر است علاوه براین ، قرض الحسنه از جهت مادی و معنوی ، دارای آثار و برکت فراوان دنیوی و اخروی می باشد که خداوند به قرض دهندگان عطا می نماید و دو نکته اساسی در رابطه با مفهوم قرض الحسنه با تعریف قرآنی - حدیثی مورد ات==تاکید است یکی گیرنده اصلی قرض حسن ، خداوند است و اوست که از بنده اش قرض می خواهد و لذا تمامی رفتارها و برخوردهای قرض دهندگان باید براین اساس تغییر یابد و مورد توجه واقع شود و دوم نوع قرضی که خداوند خواسته و در قرآن کریم بر آن تاکید نموده است قرض حسن است و بر همین اساس شایسته اشت بندگان خداوند همواره در جهت حسن بودن و حسن ماندن قرضی که می دهند دقت و مواظبت نمایند تا از آثار و برکات فراوان آن محروم نگردند .

این رساله با عنوان مفهوم انفاق در اسلام در نظر دارد تا آن چه را که در قرآن و سخنان ارزشمند ائمه ( علیهم السلام) در مورد انفاق بیان شده، مورد بررسی قرار دهد تا از بسیاری کج فهمی ها و آثار مخرب آن در جامعه جلوگیری شود. انفاق در لغت از ریشه ی ( نَ فَ قَ) به معنای کم شدن و نابودشدن گرفته شده و در اصطلاح به صرف کردن دارایی های مادی انسان مؤمن در راه آرمان های اسلامی و هدفی مقدس گفته می شود. این رساله بر آن است که آیات قرآن و روایات وارده در مورد مسأله ی انفاق را بیان نموده و هم چنین در مورد برخی نگرش های غلط نسبت به موضوع انفاق تغییراتی ایجاد نماید و پاسخ گوی سؤالاتی از قبیل شرایط انفاق کدام است؟ اهمیت انفاق و صدقه در اسلام چگونه است؟ و ... می باشد. هم چنین این رساله در چهار فصل تدوین شده که فصل اول آن کلیات است و شامل چند قسمت می باشد، از جمله: تعریف و تبیین موضوع، ضرورت و اهداف تحقیق، پیشینه ی موضوع ، کلید واژه ها و موانع و محدودیت هایی که در مسیر نوشتن این رساله وجود دارد، در این فصل مطرح شده است. فصل دوم معنا شناسی نام گرفته که شامل مفاهیم کلی است، که دارای یک زیرفصل می باشد و این زیر فصل خود شامل چند قسمت می شود: 1 معنای لغوی و اصطلاحی انفاق 2 ریشه ی انفاق 3 اهمیت انفاق و صدقه در اسلام 4 وسعت معنای انفاق 5 ارزش و فضیلت انفاق و راز آن. فصل سوم بایستگی های انفاق نامیده شده که دارای شش زیرفصل است، که شامل شرایط انفاق، موانع انفاق، عواقب ترک انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده می باشد. فصل چهارم آثار انفاق نام گرفته و زیرفصل های آن آثار فردی انفاق و آثار اقتصادی اجتماعی و اخروی انفاق نام گرفته است. کلید واژه ها: انفاق، برّ، معروف، صدقه.

واژه دین و مشتقات آن ‎۹۵ با در قرآن کریم به کار رفته است. با مراجعه به کتب لغت و تحقیق در تفاسیر مشاهده می کنیم که بیش از‎۲۰ معنا برای این واژه ذکر شده است، که بازگشت همه این به دو معنای کلیدی و اصلی می باشد. ‎۱- کیش و آیین ‎۲- قضاوت و داوری از سوی دیگر واژه دین در زبان عربی از جمله واژه هایی است که قبل از ورود به زبان عربی وکاربرد آن در شعار و ادبیات جاهلی، هم در زبان پهلوی بکار رفته است، و هم در زبان عبری. در اوستا واژه دین به معنای کیش و آیین بهکار رفته است و در در تورات به معنای قضاوت و داوری. لذا ریشه این دو معنای اصلی واژه دین در ادبیات عرب قبل از اسلام، کاملا متفاوت و ارتباطشان با یکدیگر در حد مشترک لفظی می باشد. این واژه با همین تلفظ در زبان عبر و با کمی تفاوت و به صورت دئن در زبان پهلوی کاربرد داشته است، واژه دین در اوستا به معنی کیش و آیین و در تورات به معنی قضاوت و داوری بکار می رفته است. واژه دین به معنی کیش و آیین با مفاهیمی چون: تسلیم، عدم شرک، عدم تفرقه و نزول از سوی خداوند و با صفات قیم، حق، خالص، حنیف، و واصب به کار رفته است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه معنای واژه هایی چون: ملت، شیعه، شریعت، شرعه و منهاج متمایز می شود. واما واژه دین به معنی داوری تنها در سور مکی بکار رفته است، البته عکس این مطلب صحیح نمی باشد، یعنی آیاتی که واژه دین به معنای کیش و آیین در آنها بکار رفته است هم در سور مکی وجود دارد و هم در سور مدنی. از دیگر ویژگیهای واژه دین به این معنی است که در کنا این واژه مساله تصدیق دین از سوی مومنان و تکذیب آن از سوی مشرکان و کفار نیز همراه آن ذکر شده است. ویژگی دیگر واژه دین به معنای داوری، اضافه شدن واژه یوم به آن است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه های معنایی واژه های چون قضا، حکم و فصل متمایز می شود.

اهمیت مساله عقل در مباحثات عصر حاضر و لزوم توجه به بازتاب عقل و عقلانیت؛ حدود کارکرد و حدود مفهومی آن ، ضرورت معرفی عقل را آشکار می سازد. معانی و تعاریف مختلفی از عقل در حوزه های دینی ارائه شده است که در بسیاری از موارد با هم خلط می شوند. آنچه این تحقیق در پی شناساندن آن است؛ عقل مراد قرآن است. برای این منظور سعی کرده ایم با تکیه بر آیات قرآن کاری کنیم که قرآن خود سخن بگوید و نات حد امکان مانع تاثیرگذاری پیش فرض های مکاتب مختلف در این زمینه شویم. روش ما در این تحقیق روش معنی شناختی با تکیه بر نظریه های حوزه های معنایی است با رویکرد همزمانی؛ ‎۴۹ آیه ای که " عقل " در آنها - آن هم صرفا در شکل فعلی - به کار رفته را مطالعه نمودیم و با استخراج مفاهیم همنشین و جانشین عقل سعی کردیم به حوزه معنایی عقل دست یابیم. با تحلیل کاربردها متوجه شدیم فعل عقل در بیش از نیمی از کاربردها با آیه - آیات"( معنای نشانه) همنشین شده است. این کثرت همنشینی ما را بر آن داشت که معنای عقل فعل عقل را از طریق این همنشینی در یابیم. خداوند آیات خود اعم از تکوینی و تشریعی را برای انسانها فرو می فرستد. این آیات و نشانه ها به خودی خود موضوعیت ندارند. بلکه خدا از انسان می خواهد از ظاهر این نشانه ها(دال ها) بگذرد و به باطن(مدلول) آنها دست یابد. در واقع آیات متعلق فعل عقل هستند. بنابراین فعل " عقل ، یعقل" در قرآن در معنای اصلی خود ناظر به کارکرد ذهنی است که عبارت از " رابطه برقرار کردن " میان آیات و مدالیل آنهاست و عاقل کسی است که به آیات به دید طریقی و نه استقلالی می نگرد. " رابطه برقرار کردن" که در معنای اصلی فعل عقل قرآنی آمده است. خود یکی از مولفه های معنای لغوی عقل می باشد.

هدف از نگارش این پایان نامه مشخص کردن مفهوم و ملاکهای لهو با توجه به مصادیق قرآنی و روائی آن می باشد . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر سه فصل است . فصل اول به کلیات می پردازد . فصل دوم در بحث لغوی ابتدا مفهوم واژه لهو و واژگان ندیک به آن و سپس تفاوت واژه لهو باواژه های نزدیک به آن بیان می گردد . درفصل سوم مصادیق لهو بیان می گردد ابتدا بحث لغوی طنز همراه با تفاوت آن با مقوله های دیگر در روایات و سنت و در جامعه کنونی بیان شده است سپس با بحث لغوی شعر و تاریخچه شعر به بررسی ادله درقرآن و روایات و کارکردهای شعر می پردازد بحث لغوی موسیقی با بررسی تاریخچه موسیقی و غنا ادامه می یابد موسیقی از منظر علم و کارکردهای موسیقی پایان بخش مبحث موسیقی است . قمار با بحث لغوی ، حکم قمار ، فلسفه تحریم قمار ، شرنج و نرد به پایان می رسد بحث امل با بحث لغوی و بررسی در روایات آغاز و با نتیجه گیری در این قسمت پایان می یابد و در انتها بحث دنیا با دنیای مذموم و ممدوح به پایان می رسد . براساس نتایج حاصل از تحقیق از عوامل صدق عنوان لهو بر یک مصداق عبارتند از مبتنی بودن بر عدم واقعیت ، برخاستن از جهل و بی خودی ، زاینده سفاهت و حمق بودن ، عامل نسیان ذکر خدا و مرگ و آخرت ، عامل روی آوردن به مفاسد دیگر ، عامل ایجاد حسرت پشیمانی ، عامل ایجاد فقر و تهیدستی ، عامل ایجاد دشمنی کینه و عداوت ، عامل زائل شدن ایمان ، عامل ایجاد خواری و ذلت و از بین بردن هیبت انسان ، عامل پیر و شکسته کردن انسان ، نشات گرفتن از حب دنیا و عامل بازماندن از ضروریات و اهداف حقیقی است و عوامل خروج یک مصداق از عنوان لهو عبارتند از : کارکرد آن در روان درمانی و یا تخلیه روانی ، کارکرد آن در تاثیر در فرد و جامعه ، کارکرد آن در جهت تشحیذ ذهن و خلاقیت فکری ، کارکرد آن به عنوان یک ابزار هنری ، کارکرد آن به عنوان ابزاری در جهت تبلیغ دین و مکتب و پیشبرد مذاهب ، کارکرد آن به عنوان زبان بین المللی ، کارکرد آن در جهت جلوگیری از افتادن در لهو و کارکرد آن به عنوان ابزاری مانگار و دائمی نام برد.

یکی از کلماتی که دارای موارد استعمال نسبتا زیادی در قرآن کریم است فتنه است. بررسی یکایک مواردی که از واژه فتنه و هم ریشه های آن در قرآن کریم آمده، از جمله نوآوریهای این پایان نامه است. ریشه و اصل واژه فتنه به معنای گداختن است و این معنا به نحوی در تمام موارد استعمال واژه فتنه و هم ریشه های آن وجود دارد. اگرچه واژه فتنه و هم ریشه های آن دارای جامع کعنایی به عنوان وجه مشترک آنها است ولی به هیچ وجه دارای معنای یکسانی در تمام موارد استعمال نیست و معانی مختلفی برای آنها در قرآن کریم قابل شناسایی است، این معانی به پنج دسته (آزمایش، عذاب، گمراهی، بلا و جنون) قابل تقسیم است که تمام موارد استعمال فتنه و هم ریشه های آن به یکی از این معانی و یا معنای قریب به آن قابل ارجاع است. معنای آزمایش برای برخی از کاربردهای فتنه و هم ریشه های آن، این کلمه را به کلمات قریب المعنی آن مانند بلا و امتحان نزدیک کرده است. از سوی دیگر هریک از کلمات بلا و امتحان در معنای آزمایش به غیرخدا نسبت داده شده است که در مورد لفظ فتنه چنین نیست. واژه فتنه و واژگان هم ریشه آن در نهج البلاغه نیز پرکاربرد است. نسبت معانی به کار رفته در قرآن کریم برای واژگانی که از ریشه "فتن" است با معانی به کار رفته برای این واژگان در نهج البلاغه، نسبت عموم و خصوص من وجه است، در هر دو کتاب ارزشمند معانی مشترکی از فتنه و هم ریشه های آن وجود دارد و لیکن در عین حال در هر دو کتاب معنای غیر مشترکی وجود دارد که وجود آن معنا در کتاب دیگر به روشنی قابل اثبات نیست.

اسماءالحسنی، از پربسامدترین مفاهیم به کار رفته در قرآن کریم است. در نتیجه، بررسی کاربرد این اسامی در قرآن کریم، ارتباط نزدیکی با فهم و تفسیر قرآن کریم دارد.در تفاسیر و سایر منابع سنتی موجود، عمدتا به مباحث فلسفی - کلامی مربوط به هر یک از اسماءالحسنی توجه شده و بررسی معنی شناختی در این زمینه، معمول نبوده است.در این تحقیق حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم، به عنوان مبنای مطالعه انتخاب شده، و پس از بررسی منابع مهم لغوی و تفسیری، با استفاده از روش های نوین معنی شناختی در مطالعه ی حوزه های معنایی، به تحلیل معنایی اسماءالحسنی و سایر مفاهیم موجود در حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم پرداخته شده است. در نتیجه ی این تحقیق محدوده ی کاربرد و تا حدودی با معنایی اسم های، خلق، فاطر، بدیع، باری، مصور، با توجه به روابط همنشینی و جانشینی میان این اسامی با سایر مفاهیم به کار رفته زبانی قرآن کریم مشخص شده است.