جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به بررسی روایات تفسیری در دو تفسیر «درالمنثورسیوطی» و «نورالثقلین حویزی» با تأکید بر سوره واقعه پرداخته است.این پژوهش به شیوه کتابخانه ای و بررسی درون متنی و تطبیق و مقایسه انجام شده است. نگارنده پس از معرفی اجمالی دو تفسیر، به بررسی اموری چون جایگاه علوم قرآنی، تصحیف و تحریف، روایات موضوعه، روایات خرافی، گزینش و تقطیع روایات پرداخته است.این بررسی نشان می دهد که شکل انتخاب روایات و جایگاه قرار گرفتن آنها، انتخاب منابع روایات، تقطیع وجابه جایی روایات و... در تفاسیر مذکور، حاکی از اجتهاد مؤلفان آنها در روش بهره گیری از روایات تفسیری است. علاوه بر آن مبانی معرفتی همچون وابستگی به فِرَق مذهبی نیز در گزینش احادیث تأثیر به سزایی داشته است.

شخصیت شناسی عالمان و محدثان یکی از مباحث مهم حوزه مطالعات حدیثی است. ضرورت آن در پرتو شناخت راویان و مؤلفان کتب حدیثی و سنجش میزان اطلاعات علم الحدیثی آنها حاصل می شود. این مقاله درصدد معرفی نووی و جایگاه وی در حدیث اهل سنت است. نخست، کتابشناسی احوال و آثار نووی و سپس شخصیت علمی وی مورد بررسی قرار گرفته و در پایان، شرح ناتمام او بر صحیح بخاری از نظر سبک نگارشی و نوع اطلاعات موجود در آن بررسی و تحلیل شده است.

یکی از مؤثرترین دانشمندان در زمینه معناشناسی قرآن، توشیهیکو ایزوتسو محقّق ژاپنی در کتاب «مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن مجید» است. این کتاب از سه بخش کلّی در قالب یک پیشگفتار، 11 فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به بررسی کتاب می پردازد. مطابق نظر این کتاب، مفاهیم اخلاقی دینی قرآن دو دسته اند: دستة اوّل، تقابل های اخلاقی که قرآن به تأیید یا تصحیح آنها و یا مخالفت با آنها می پردازد؛ از جمله تصوّر بدبینانة زندگی خاکی، همبستگی قومی و قبیله ای و فضیلت های کهن در میان اعراب. دستة دوم، مفاهیم عمدة اخلاقی که هر یک از آنها بسیاری از واژه های مهمّ اخلاقی را در بر می گیرند و از این قرارند: کفر، نفاق، ایمان، خوب و بد. تأکید مؤلّف در این کتاب، توجّه تام به قرآن است، چنان که «قرآن خود سخن گوید و مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند». از این رو، بسیار به روابط میان واژه ها توجّه داشته است و هر یک از مفاهیم با کمک واژه های متضاد و مترادف توضیح داده می شوند. روش او در این کتاب، از چند شاخصه برخوردار است: بیان نظریّه های مختلف، ارائة نظریّه های جدید، ارجاع فراوان به آیات قرآن، پرهیز از شتابزدگی و توجّه به جنبه های مختلف، اعتقاد به یکپارچگی و اخلاقی بودن مباحث قرآن، اعتقاد به نسبیّت در اخلاق، پیروی از سیر منطقی در ارائة مفاهیم و نیز اعتقاد به نسبیّت زبانی و متن گرایی. از جمله مزایای این اثر عبارت است از: دسته بندی کاملاً مناسب، سعی در استخراج معانی واژه ها از خود قرآن و استفاده از منابع گوناگون در تدوین کتاب است. از جمله کاستی های آن نیز عبارتند از: وجود برخی اشتباه در کتاب، مانند اشتباه در ذکر آیات قرآن، استفاده نکردن از منابع شیعی در ذکر مثال ها و توجّه نکردن به وجوه گوناگون و معانی متعدّد واژه هاست. با این همه، ایزوتسو بی طرفانه به ارائة مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن پرداخته است و در ارائة نظام مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن توفیق فراوان یافته است؛ زیرا اگر دور از اغراق و بزرگنمایی به نظریّة او توجّه گردد، راهی به سوی پژوهش های جامع در حوزة معناشناسی اخلاقی قرآن می گشاید.

در تاریخ حدیث شیعه، روایات پیامبر(ص) و ائمه اطهار (ع) مورد ارزیابی قرار گرفته است، لیکن پژوهشگران بیش از همه روایات فقهی را مورد توجه قرار داده­اند. در این میان، شایسته است تفسیر شارحان پیرامون روایات اعتقادی و اخلاقی نیز مورد توجه واقع شود. از این رو در این نوشتار، چند شرح مهم اصول کافی انتخاب گردید که از منظر روش شناختی مورد بررسی قرار گیرد. شروح گزیده ما عبارت است از: 1 تعلیقه میرداماد بر اصول کافی 2 شرح ملاصدرا بر اصول کافی 3 تعلیقات فیض کاشانی در الوافی (پیرامون احادیث اصول کافی) 4 شرح مولی صالح مازندرانی 5 شرح علامه محمدباقر مجلسی موسوم به «مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول». در این نوشتار نخست روش شناسی هر یک از این شروح مهم به طور جداگانه مورد بررسی قرار می­گیرد و سپس در یک فصل، دیدگاه شارحان در تفسیر و تبیین روایات با رویکرد تطبیقی مورد بررسی قرار می­گیرد.

هدف پژوهش نگاهی بر دین پژوهی، بررسی خاستگاهها و ریشه های دین می باشد. این موضوع با مبنا قرار دادن متن اصلی کتاب quest به زبان انگلیسی نوشته میرچا الیاده که از متفکران و دین پژوهان قرن بیستم بشمار میرود، مورد پژوهش و ارزیابی قرار گرفته است. در نتیجه این پژوهش تاریخ ادیان با طرح مووع اومانیسم نوین سعی دارد تا اسناد دینی را برای انسان مدرن قابل فهم سازد. با پذیرش تاریخمندی تجارب دینی و هرموتیک، همواره میتوان اشکال مختلفی از متون دینی، آداب و رسوم و سنن شفاهی را گردهم آورد. دین پژوه در تلاش است با تکیه بر Reductionism مقولات هنری و دینی را به عنوان خلاقیت های هنری و دینی مستقل در نظر گیرد. در فصل دوم با معرفی اندیشندان و آثار معتبر آنها، رویکردهای مختلف دین پژوهی در قالب های گوناگون فصل دوم، با معرفی اندیشندان و آثار معتبر آنها، رویکردهای معتبر دین پژوهی در قالبهای گوناگون جامعه شناسی، قوم شناختی، روان شناختی و تاریخی قابل بحث و بررسی است. در فصل سوم با تحلیل مکاتیب مختلف ایدئولوژی نظیر عاطفه گرائی، روح گرایی، تئوسوفی، ماده گرایی و نظرات متفرانی همچون نیچه، فروید میتوان به منشاء و ریشه اصلی دین پی برد.