جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مراد از «عشق عُرفی»، عشق معطوف به این جهان و بهره‌های دنیوی آن با معیارهای این‌زمانی و این‌مکانی است. در این عشق، نه‌تنها تعلقات جنسی، بلکه توجه به شمایل (کمال) زیبای دیگران هم برای اهداف دنیوی است. پر واضح است که چنین عشقی در تاریخ عشق، امری ممکن بوده و همواره در تاریخ انسانی رواج داشته است که عشق را برای این دنیا و در اینجا و اکنون خواسته‌اند، اما آنچه در دنیای جدید رخ داده و ماهیت جدیدی یافته است، عشق متکثر پست‌مدرنی است که از عشق سنتی و حتی عشق عُرفی مدرن نیز بیشتر تنزل یافته و بلکه به‌کلی هویت عشقیِ آن منسوخ گشته است. در این مقاله، پس از تبیین ماهیت این عشقِ متأخر، عرفی و یا عرفانی‌ بودن آن توضیح داده می‌شود. ‌‌

نظریه پردازان پست مدرنیسم معمولا متهم می شوند، که فاقد هر گونه اصول سیاسی می باشند؛ و قادر به پیروزی از هیچ عقیده سیاسی خاصی نیستند. به همین دلیل، اجازه رشد افکار غیردموکراتیک را می دهند. از این رو، بسیاری از منتقدین آنها را هم دست تفکرات غیردموکراتیک قلمداد می کنند. اغلب علت بوجود آمدن این وضعیت را به بی اعتنایی پست مدرنیسم به شالوده ها و نسبی گرایی افراطی اش نسبت می دهند. در مقاله حاضر هر دو فرضیه فوق رد می شود.استدلال نویسنده مقاله این است که، اولا: ضدیت فلسفی پست مدرنیستی با شالوده انگاری به لاادری گری سیاسی نمی انجامد و پست مدرنیست ها در حیطه مسایل سیاسی افراد نسبی گرای مطلق نیستند. ثانیا: نه تنها جانبداری پست مدرنیسم از دموکراسی غیر قابل انکار است، بلکه این طرز تفکر به تدریج مبانی لازم استقرار یک فرهنگ مدنی جدید پدید می آورد. البته ریشه های این فرهنگ مدنی جدید را باید در مدرنیته جستجو کرد. از این لحاظ، پست مدرنیسم تداوم بخش سنت های دمو کراتیک در تاریخ اندیشه سیاسی می باشد.

انسان، موضوع تربیت است و هر گونه طرحی در این زمینه مسبوق به نگاه انسان شناختی ویژه ای است. در این نگاه، تربیت، دین و انسان همواره ملازم یکدیگرند. با ظهور دیدگاه های جدید در حوزة موضوعات نظری و فلسفی، به ویژه در زمینة فلسفة تعلیم و تربیت، چالش هایی تازه پیش روی تربیت انسان، به خصوص در برابر تربیت از منظر دینی قرار داده است که از آن جمله، دیدگاه های مدرنیته و پست مدرنیته است. این دیدگاه ها با فرایند جهانی شدن، توسعه یافته و تقویت شده است. این دیدگاه ها نتوانسته اند معنایی پایدار برای انسان بیافرینند و به آزادی و استغنای او کمک کنند. در نتیجه انسان را در اقیانوس بیکران نسبیت و کثرت گرایی رها میکنند. این مقاله فراتر از این دو دیدگاه، تربیت دینی را با ویژگیهای آن مطرح کرده و بر اساس مفروض های بنیادی تربیت دینی از منظر اسلامی، همچون وحدت وجود، باطن گرایی و اصالت فطرت، جهانی استوار بر پایة امر قدسی تبیین کرده است.

«پست مدرنیسم»، که در بستر سکولار غرب زاده شد، دارای ویژگی های زیر است: بر نسبی گرایی و کثرت گرایی تأکید و هرگونه باور یقینی و ارزش مطلق را مردود می داند؛ با ذات گرایی سر ستیز داشته، هویت انسان را برساختة اجتماعی می پندارد؛ ابتنای ارزش ها بر واقعیت های تکوینی و تأثیرات ضروری اعمال بر سرنوشت انسان را برنمی تابد. در اهداف تربیتی، بر نهادینه سازی کثرت گرایی، تقویت روحیة خودسامانی در فراگیران تأکید و در اصول تربیتی بر پرهیز از جزم گرایی، مبارزه با نظام مندی و تأکید بر آزادی های فردی اصرار می ورزد. در روش های تربیتی نیز بر گفتمان فراگیرمحوری، توجه جدی به حاشیه نشین ها و نفی الگوپذیری تأکید دارند.این اندیشه، به رغم برخورداری از یک سلسله نقاط قوت، همچون مبارزه با «جهانی سازی»، مبارزه با «علم گرایی» و تأکید بر «پویایی»، از نقاط ضعف فراوان نیز رنج می برد. مهم ترین آنها، گسیختگی فکری و تناقض آشکار در اندیشه، نادیده انگاشتن واقعیت ها و معرفت های یقینی، همچنین ارزش های ثابت و فطری است.

پست مدرنیسم، معرف تعدد و تکثر ارزش ها و نسبیت حقیقت است. آیا چنین وضعیتی می تواند بستری مناسب برای تعلیم و تربیت ارزش های اسلامی باشد یا خیر؟ مقالة حاضر بر این فرض است که مبانی هستی شناسی پست مدرنیسم، موانع فکری عرضة ارزش های اسلامی را مرتفع کرده؛ بدین معنا که مطلقیت و جهان شمولی ارزش های غربی را به چالش کشیده است. از سویی دیگر، مبانی معرفت شناسی پست مدرنیسم با طرح نسبیت شناخت و حقیقت، با ارزش هایی که مدعی جهان شمولی و مطلقیت اند، به مقابله بر می خیزد. بر همین اساس، به نظر می رسد مبانی هستی شناسی و معرفت شناسی پست مدرنیسم همانند شمشیر دو دم است؛ یک دم آن می خواند و دم دیگر می راند. مقالة حاضر با بهره از روش تحلیل محتوای کیفی و رهیافت نسبت سنجی می کوشد امکان تعلیم و تربیت ارزش های اسلامی در وضعیت پست مدرنیسم را نشان دهد.

مدرنیسم با هدف غلبه بر خشونت دینی قرن هفدهم، در جستجوی عقلانیت عینی و تجربه گرایی عاری از ارزش داوری بود. جنگهای جهانی اول و دوم نشانگر ناتوانی مدرنیسم در غلبه بر خشونت و حتی تشدید خشونت از سوی مدرنیسم بود. نقد مدرنیسم نشان می دهد تمامی اشکال عقلانیت خود محصول سنت اند و مشاهدات گرانبار از نظریه اند. اشکال افراطی پست مدرنیسم، همه انواع عقلانیت را محصول قدرت می دانند. در یک چارچوب پست مدرن دانشمند محصول پارادایم خاص است، مدافعان پارادایم های رقیب در جهانهای مختلف زندگی می کنند، و نظریات علمی غیر قابل قیاس اند. پست مدرنیسم نسبیت و فقدان معیار جهانشمول در قضاوت درباره نظریات و نهایتا آشوب و آنارشیسم معرفتی را به ارمغان می آورد. در چنین فضایی، تأکید بر قدرت، فرا روایتی ناپیدا در زندگی اجتماعی فراهم می کند که باعث تشدید خشونت می گردد. عده ای معتقدند در این وضعیت نیازمند گذار از پست مدرنیسم هستیم. از دگرسوی، گسترش ارتباطات در عصر حاضر و طرح مسائلی چون اقتصاد جهانی، اخلاق جهانی و دین جهانی گفتگوی حیطه های مختلف علمی و فرهنگی را به عنوان محیط ةای ایدئولوژیک گوناگون به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است. برخی دانشمندان در پاسخ به چنین نیازی مطالعات میان رشته ای و انسجامی را پیشنهاد کرده اند. عده ای از آنان تلاش می کنند، آثار اجتناب ناپذیر عقلانیت های خاص را تحت محاسبه در آورند. پل جی. واتسن شروع این تلاش را پذیرش این امر می داند که اکثر تحقیقات مؤتفهای ایدئولوژیک دارند. وی در حیطه روانشناسی دین روشهایی عملیاتی پیشنهاد کرد که گفتگوی تجربی روانشناسی و دین را ممکن ساخته است. این الگو قابل گسترش به سایر حیطه های معرفتی است. واتسن نظرگاه گرایی نیچه، معرفت شناسی عشق ژراردی. و الگوی محیط ایدئولوژیک را گامهای مهم این فرآیند می داند. این الگو بر مبنای نیروی پویشی یک عشق اقتدار ناطلب، انتقادی و انسجامی با آرمان صلح بدون سقوط در ورطه نسبی گرایی، و در چارچوب یک تجربه گرایی دیالکتیکی- هر منوتیکی بنا شده است

هدف این پژوهش کشف و بررسی نکات و مضمون هایی در فلسفه دوران مدرن است که ادامه و بسط آنها به فلسفه پست مدرن انجامیده است. روش پژوهش کتابخانه ای و اسنادی با رویکرد تاریخی بوده است. در طرح پژوهش آثار فیلسوفان مدرن و برخی نکات مندرج در آثار آنان در زمینه سرچشمه های فلسفه و پست مدرن، با صورتبندی های نو باز خوانی ، ارائه و نقد شده است. نتیجه کلی: نشان میدهد سرچشمه یسیاری از آراء و عقاید پست مدرن را میتوان در نظریات فیلسوفانی یافت که د ر زمره بزرگترین فیلسوفان مدرن خوانده میشوند. فلسفه پست مدرن بسیار حاصل بسط مفاهیمی است درون فلسفه مدرن پرونده شده اند.