جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تلاش ها برای یافتن تعریفی در باب شعر، دیرگاهی است که ذهن بسیاری از ادیبان را به خود مشغول داشته است. اگرچه همه مردم، هستی شعر را باور دارند، اما در بیان چیستی آن، هم باور نیستند. تنوع تعریف ها درباره شعر سبب شده است تا برخی از ادیبان اساسا شعر را تعریف ناپذیر بدانند؛ زیرا هنوز تعریفی که مورد پذیرش همگان باشد، وجود ندارد. همیشه شعرهایی بوده اند که حصار تعریف های موجود را شکسته و با معیارهای سنتی در تعریف شعر همخوانی نداشته اند. با تامل و درنگی در تعریف های مطرح شده می توان شعر را «ایجاد شگفتی در زبان و به وسیله زبان» دانست. هرگونه شگفتی ای که شاعر در زبان ایجاد می کند، شعر است. شاعر هم با بیان عاطفه، تخیل و تصویرگری و هم به مدد توان موسیقایی واژه ها و در کنار آن ها به مدد اندیشه های ژرف و عمیق، در حوزه زبان شگفتی می آفریند و خواننده را نیز در این امر سهیم می کند. بدین ترتیب دریافته می شود که شعر برای آگاهی رسانی نیست، بلکه در پی تاثیرگذاری و ایجاد اعجاب و شگفتی هنری است. این موضوع بدان سبب که یکی از واقعیت های انکارناپذیر در قلمرو شعر است، موجب شده تا تعاریف ادیبان شرق و غرب در مفهوم شناسی شعر به وجه اشتراک آشکاری برسند؛ چنان که گویی رازگونگی و ملهم بودن شعر برای همه آن ها حقیقتی پذیرفته شده تلقی می گردد.

عارف قزوینی و فرخی یزدی دو تن از چهره های شعری دوره مشروطه اند که زندگی شان با حوادث و رخدادهای عصر خویش پیوند خورده است. آن ها با سلاح شعرشان علیه بیدادگری ها و ظلم و ستم های روزگار به مبارزه برمی خیزند. از همان آغاز، طرف داری و حمایت خود را از نهضت مشروطه اعلام و در سروده هایشان منعکس می کنند. بعد از استقرار مشروطیت نیز، به مبارزه خود با عوامل استبداد داخلی و استعمار خارجی ادامه می دهند و در این راه سختی ها و رنج های فراوانی متحمل می شوند، ولی دست از مبارزه برنمی دارند. سرانجام نیز یکی به دست دژخیمان در زندان کشته می شود و دیگری در تبعید و تنهایی و انزوا جان می سپارد.وظیفه خطیر اشعار فرخی و عارف بیداری توده مردم است. جهان بینی آن ها بر اساس حوادث و مقتضیات زمان شکل می گیرد. مضمون اغلب اشعارشان بر محور آزادی، وطن، دفاع از طبقه رنجبر، مبارزه با جهل و خرافات، و انتقادهای اجتماعی می چرخد. مقایسه اندیشه های سیاسی اجتماعی آن ها نشان می دهد، که با وجود اختلافات بسیار، نقاط اشتراکشان نیز کم نیست. در این مقاله تلاش می شود نقاط اختلاف و اشتراک اندیشه های این دو شاعر برجسته عصر مشروطه در موضوعاتی چون آزادی، وطن، انتقاد از عملکرد دستگاه های دولتی، عشق، و اسطوره با شواهد شعری آن ها نشان داده شود.

در این مقاله حیات شعری قیصر امین پور، شاعر معاصر فارسی (متوفی 1386) در سه دوره با عنوان سه سبک فعال، منفعل و انعکاسی از هم متمایز شده است. این تقسیم بندی بر اساس تمایزهای زبانی (در قلمرو واژگان و نحو)، بلاغی (در تصویرها و صناعات) و اندیشه شکل گرفته است. حیات شعری شاعر، در سه دوره حماسی (فعال)، رمانتیک غمگنانه (منفعل) و تقدیرگرایی درونگرا (انعکاسی) در سه رنگ سرخ، خاکستری و بی رنگ تبیین شده است. نتیجه آنکه قیصر امین پور از لحاظ بیان حساسیتهایش در مواجهه با جهان و جامعه شاعری صادق است و «روح زمان» به روشنی در شعرش بازتاب یافته است. شعر او گزارش راستین مناسبات شاعر با هستی و جامعه و تغییرات و تحولات ایدئولوژیک است.

در بررسی سبک، همواره دو مقوله متوازی به صورت تقابلی مطرح می شوند که عبارت اند از سبک زبانی و سبک ادبی. در سبک زبانی به تحلیل نشانه های موجود در زبانی خاص می پردازیم تا قوانین عام آن زبان را کشف کنیم؛ قوانینی که هنجارهای ثابت و معیاری مشخص را در اختیار اهل زبان قرار می دهند و به توصیف نظام مند آواها، اجزای کلام، ساخت های نحوی و واژگان می پردازند. اما در سبک ادبی، تکیه اصلی بر مشخصه های هدفمند اثری خاص است که آن را در بهره گیری از امکانات زبانی متمایز می کند و هدف بررسی این سبک، کشف عدول از قوانین عام زبانی در آثار نویسندگان و گویندگان برجسته است. مقاله حاضر بر سه فرضیه استوار است: 1- ارائه تعریفی جامع و مانع از سبک ادبی عملا غیرممکن است؛ 2- سبک ادبی قابلیت توصیف دارد و می توان مبتنی بر مشخصه ها و نشانه های موجود، جوانب این توصیف را کاوید؛ 3- عناصر موجود در سبک ادبی، در سبک زبانی هم دیده می شوند و تفاوت این دو، در تصادفی یا هدفمند بودن بهره گیری از این عناصر است.

یکی از ماندگارترین پرسش های مطرح در اندیشه هایدگر که بحث و مناقشه میان متکلمان فیلسوفان را دامن زده است، پرسش از ساحت عرفانی آرای اوست. کسانی که به بررسی وجوه شباهت تفکر هایدگر با اندیشه های عرفانی پرداخته اند، وجود عناصر عرفانی در اندیشه او را پذیرفته و بین اندیشه های او و اکهارت شباهت های اساسی یافته اند. بسیاری از آنها با ارایه تفسیری دقیقا الهیاتی و عرفانی از هایدگر، "هستی" را با خدا یکی گرفته اند. در این پژوهش برآنیم که می توان از رهگذر بررسی موشکافانه اندیشه های هایدگر، به درونمایه های عرفانی اندیشه او در باب انسان، جهان و هستی پی برد. او عارف نیست و از تجربه عرفانی دم نمی زند، اما خویشاوندی با ادبیات عرفانی بر تارک باورهای او هویداست و می توان دست کم یک شباهت ساختاری را میان نوشته ها و آثار هایدگر و عارفان، به ویژه اکهارت باز یافت.

کتاب «طرح اصلاحی مغنیه از دیدگاه جامعه‌شناسی» پیرامون دیدگاه‌های مغنیه نسبت به معرفت، علم، سیاست، قضاوت و حوزه و پیرامون نوآوری و اصلاح نگاشته شده است. نویسنده برای این‌که بتواند اندیشه‌های اصلاحی محمد جواد مغنیه را در زمینه‌های گوناگون مورد بررسی و مطالعه قرار دهد، با تکیه بر جامعه‌شناسی معرفت به این بررسی پرداخته است؛ چراکه از این طریق می‌توان به چگونگی ارتباط میان اندیشه‌ها و جامعه و به میزان نقش موثر جامعه در اندیشه‌‌ها پی برد. ما در ترجمه‌ی این کتاب از روش تلفیقی «معنایی ـ ارتباطی» استفاده کردیم و از آن‌جا که اندیشه‌های یک شخص، تصویری است از جامعه‌ی وی که در آن زندگی می‌کند و موجب آگاهی مردم جامعه و ایجاد جامعه‌ی آرمان‌گرا می‌شود، ما همت گماشتیم تا بخش‌هایی از اندیشه‌ها و طرح‌های اصلاحی این اندیشمند را با چارچوب‌های ارزشی و اصولی آن به زبان مقصد بیان کنیم و تلاش کنیم تا چهره‌ی چنین افرادی آن‌چنان که باید به جامعه شناخته شود تا تمامی افراد اصلاح‌گرا، اصول‌مند و اندیشمند از آن‌ها بهره‌مند شوند تا بدین‌وسیله در یک عرصه‌ی گسترده‌ی اسلامی، جامعه‌ای آرمان‌گرا و پیشرو در راه حق و حقیقت داشته باشیم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که برای ایجاد اصلاح و تغییر مثبت در جامعه، بسیاری از اندیشه‌ها و راه‌کارهای یک اندیشمند با حفظ چارچوب‌های ارزشی، همواره و تا ابد موردنیاز است.