جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مهدویت و انتظار در رویکرد شیعی، تنها ناظر به آینده نیست؛ بلکه مکتبی تربیتی برای انسان معاصر است و به عنوان نظام تربیتی، اهداف، اصول و روش های خاصی دارد. این نوشتار، با هدف واکاوی و بازشناسی اهداف نظام تربیتی انتظار از میان روایات و معارف مهدوی با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است. از آن جا که آماده نبودن نفوس بشری برای پذیرش ولایت ائمه اطهار (ع) از عوامل غیبت به شمار می رود، انتظار به عنوان موهبتی الهی، برای رهایی از محرومیت ناشی از غیبت، درصدد تصحیح ارتباط آدمی با خلیفه الهی است؛ از این رو اهداف تربیتی متمرکز بر موضوع امامت و شامل معرفت و حب امام و اطاعت از اوست که هر یک به اهداف غایی همچون معرفت الهی، حب الهی و عبودیت و تقوای الهی می انجامند. همچنین برخی اهداف جزئی و واسطی نیز در این میان مطرح شده اند که عبارتنداز خودشناسی، دشمن شناسی، شناخت طبیعت، حب خویشتن، تولی و تبری و حب تمام موجودات، تحقق و وحدت خویشتن، تنظیم روابط با انسان های دیگر در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و بهره مندی صحیح از طبیعت.

موضوع زمینه سازی ظهور، ارتباط محکمی با نحوه نگرش ما به مفهوم و ماهیت اندیشه انتظار و نیز رابطه این آموزه دینی با شرایط، رفتار و تکالیف سیاسی ـ اجتماعی جامعه منتظر دارد. در این نوشتار، ضمن تبیین ماهیت و خاستگاه آموزه انتظار در فرهنگ شیعی، به بررسی رابطه اندیشه انتظار با مساله زمینه سازی و مهم ترین ضرورت ها و الزامات آن و نیز ظرفیت های جهانی سازی اندیشه انتظار، پرداخته شده است.

با پیدایش دولت به معنای مدرن آن، رفته رفته امکان یا امتناع پیدایش دولت مدرن دینی به بخشی از مباحث تئوریک علم سیاست تبدیل شد. از سوی دیگر، مذهب شیعی به طور خاص و دولتی که مبتنی بر آموزه های آن باشد نمی تواند در برابر مقوله ای چون انتظار یا تقیه سکوت کرده و سلبا یا ایجابا از کنار آن بی تفاوت بگذرد. از این رو لازم است در دل تئوری پردازی های متنوع درباره دولت دینی، سرفصلی نوین برای این موضوع های تاثیرگذار تعیین و تبویب گردد. البته در این نوشتار برای دقت بهتر و آسان تر در بحث، از میان ابعاد گوناگون دولت، یک بعد آن که «سیاست خارجی» است و از بین سویه های فراوان انتظار و تقیه، «جنبه های جمعی» آن، منظور نظر قرار گرفته است. بر همین اساس، در این نوشتار پس از تبیین امکان و معنای دولت منتظر، دو راهبرد اساسی پیش روی یک دولت منتظر تشریح شده است که در نهایت متناسب با استبدادی و ناعادلانه دانستن نظام و شرایط حاکم بر جهان، و نیز در اقلیت کمی و کیفی بودن یا نبودن دولت منتظر، یکی از این راهبردها معقول و مناسب تشخیص داده می شود.

مقاله حاضر با طرح ادله گوناگون در مورد ضرورت زمینه سازی برای ظهور موعود بحث می کند و می کوشد ادعای کسانی را که اظهار می دارند آمادگی و زمینه سازی برای ظهور منجی ضرورت ندارد، ابطال سازد. این ادله عبارتند از: اثبات ضرورت زمینه سازی از دریچه فلسفه غیبت، تلازم وجوب عمل به تکالیف شرعی با ضرورت زمینه سازی، بی نتیجه بودن ظهور بدون زمینه سازی، لزوم زمینه سازی در قالب معرفی امام به مردم، دلالت ادله وجوب انتظار بر لزوم زمینه سازی. آخرین دلیل نیز ذکر نمونه هایی از وظیفه شیعیان نسبت به زمینه سازی در عصر غیبت است. با این ادله ثابت می شود که وظیفه شیعیان برای ظهور منجی بس سنگین است. البته این بار تنها بر دوش شیعیان سنگینی نمی کند، بلکه بر همه عدالت طلبان و ظلم ستیزان که به آرامش بشر فکر می کنند، فرض است تا جهان را برای طلوع خورشید عدالت گستر آماده کنند.

با غیبت امام داوزدهم، شیعیان، مسلمانان و همه مردم جهان دچار محرومیتی جانکاه و عمیق شدند. شیعه در این عصر با پذیرش مسوولیت تاریخی خود برای خروج از این محرومیت، چشم به راه موعود و عصر ظهور، به انتظار ایستاده است؛ انتظاری که بار سنگین رسالت زمینه سازی برای ظهور را با خود به همراه داشت. آمادگی و زمینه سازی برای همه خوبی ها نیازمند ارائه راهبردهای اصولی است که در یک جامعه منتظر توسط کارگزاران برای زمینه سازی ظهور و الگو قرار گرفتن سایر ملل مسلمان، باید بر پایه دکترین مهدویت ارائه کنند که در این میان، نقش راهبردهای اخلاقی بسیار مهم و اساسی است؛ چرا که امروزه موضوع اخلاق، توجه زیادی را در سراسر جامعه به خود معطوف کرده است. دلیل این توجه، دو نشانه بارز است؛ نخست، نقش مهم و پرمعنای رفتار اخلاقی در حفظ و بقا و زمینه سازی یک جامعه مدنی (جامعه منتظر) و دوم، وجود تعدادی پرشمار از نمونه های رفتار ضد اخلاقی. بنابراین برای درک هر پدیده باید به اصل و اساس آن پدیده پی برد و در آن اندیشید.موضوع اخلاق انسانی در هر جامعه، دارای معنایی متفاوت است. از سوی دیگر، اخلاق کارگزاران در نظام اسلامی - در عصر انتظار - با اخلاق کارگزاری در دیگر نظام ها تفاوت جوهری دارد؛ زیرا در نظام های سرمایه سالار، معیار اصلی، دست یابی به سود و لذت است؛ اما در نظام الهی و در عصر انتظار، سود و لذت محور نیست، بلکه سنتی الهی و اصول ارزشی و متعالی، محور و مبنا شمرده می شود و کارگزار ابزاری برای تحقق عدالت، معنویت و سعادت است که این، نوعی امانت داری به شمار می رود. از این رو معطوف به زمینه سازی در عصر انتظار است و طیبعتا کارگزار باید شایسته ترین باشد. شاخص های اخلاقی کارگزاران زمینه ساز، می تواند امر مهم یادشده را برآورده سازد.این نوشتار، جایگاه ویژه اخلاق کارگزاران زمینه ساز در عصر انتظار و تحقق حکومت جهانی را با استفاده از مبانی موجود در اندیشه های اسلامی و بر مبنای مدل تعیین راهبرد SWOT تبیین می کند.

هدف از این تحقیق عبارت است از بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر انتظارات اجتماعی جوانان شهر شیراز. فرض محوری تحقیق مدعی است که انتظارات اجتماعی جوانان تحت تأثیر عوامل ذهنی-عینی قرار دارد و با تغییر این عوامل شدت و جهت آن تغییر می پذیرد. برای انجام این پژوهش ابتدا شماری از مطالعات انجام شده در داخل و خارج وسپس نظریه های مرتبط با موضوع بررسی شد. آنگاه با روش پیمایش و با تکنیک پرسشنامه 385 نفر از جوانان 35-18 ساله ساکن شهر شیراز با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای مورد مصاحبه قرار گرفتند. پس از گردآوری داده ها اطلاعات به دست آمده در نرم افزار آماریSPSS توصیف و تحلیل شد. در بخش آمار توصیفی تحقیق جداول تقاطعی وظیفه توصیف داده ها را برعهده دارد. در بخش آمار استنباطی نیز آماره های مورد استفاده شامل رگرسیون یک متغیره رگرسیون چند متغیره آزمون تی و تحلیل پراکنش می گردد که نتایج حاصله به قرار زیر است: در تحلیل رکسیون یک متغیره متغیر شیوه جامعه پذیری در خانواده با انتظارات اجتماعی رابطه معنادار و مستقیم و متغیرهای سن و پایگاه اقتصادی-اجتماعی خانواده رابطه معنادار معکوس دارد. در بررسی تفاوت میانگین ها بین متغیرهای محل تولد وضعیت اشتغال میزان تحصیلات جوان میان تحصیلات پدر میزان تحصیلات مادر میزان درآمد خانواده و مرتبه شغلی پدر با انتظارات اجتماعی تفاوت معناداری مشاهده می شود. متغیرهای مستقل جنس وضعیت تأهل میزان استفاده از رسانه های همگانی عضویت و یا عدم عضویت در گروه های رسمی و مرتبه شغلی مادر رابطه و یا تفاوت معناداری با انتظارات اجتماعی ندارد. در تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام در معادله پیش بینی انتظارات اجتماعی متغیرهای محل تولد شیوه جامعه پذیری در خانواده میزان تحصیلات مادر و سن قادر به تبیین 20 درصد از واریانس متغیر وابسته اند.