جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسیاری از ارجمندترین پدیده‌های زندگی ما همچون «عشق» وصف‌پذیر نیست و کالبدشکافی و تعریف آن ناممکن یا بسیار دشوار است. هدف این نوشته، تعریف و ترسیم عشق نیست. فرض آن است که عشق را شناخته و حس کرده‌ایم؛ هر چند تعریفی علمی برای آن ارائه نکنیم. آنچه بیش از ارائه تعریف علمی کلمة عشق اهمیت دارد، پیوند «اخلاق و عشق» و آسیب‌شناسی اخلاقی عشق زمینی است؛ اینکه چگونه می‌توان میان جلوه‌های عشق زمینی و مبانی اخلاقی پیوند برقرار کرد؛ مرزهای انحراف عشق از جاده اخلاق کجاست و آیا مرزبندی اخلاقی، عشق را از حقیقیت خود دور می‌سازد؟ درباره این مقاله در پی پاسخ به پرسش‌های یادشده است.

فرآیند «جهانی شدن» هم عامل و هم نتیجه مجموعه‌ای از تحولات بنیادین، متنوع و پهن‌دامنه‌ای است که در عالم انسانی به‌وقوع پیوسته یا در حال وقوع است. بالطبع این مرحله از بودن به‌تناسب مختصات خویش، الزامات، ضرورت‌ها و انتظاراتی را به‌میان کشیده است. دستیابی به یک نظام اخلاقی پایه و جهان‌شمول و مجموعه‌ای از فضائل و کمال مطلوب‌های عام، فراسوی همه نظام‌های اخلاقی متکثر موجود به‌تبع تکثر فرهنگ‌ها، نیاز مبرم و مسجلی است که به‌دلیل نقش کانونی آن، خلأ وجودی آن بیش از سایر ضرورت‌ها احساس می‌شود. این نوشتار درصدد است تا از چیستی، چرایی، منشأ، کارکرد و موانع تحقق اخلاق جهانی و نیز اقدامات به‌عمل‌آمده در جهت نیل به این مهم به اجمال سخن به‌میان آورد.

اخلاق یکی از منابع علم حقوق به شمار می‌رود. اخلاق نیروی پر توانی است که کار ایجاد قواعد حقوقی را رهبری می‌کند. اما با این وجود اخلاق و حقوق دارای مفهوم و قلمرو یکسان نیست. حقوق وظیفه برقراری نظم و عدالت را در جامعه به عهده دارد و این مهم محقق نمی‌شود مگر با الهام گرفتن از قواعد و اصول اخلاقی که از منابع وحی و آموزه‌های دینی سرچشمه گرفته است که این همان اندیشه اقتصادی اسلام و امیرالمؤمنین(ع) است. یکی از این منابع آموزه‌های دینی نهج‌البلاغه است که هر چند نهج‌البلاغه همه گفته‌هایی نیست که از حضرت به یاد مانده، اما مراجعه به نهج‌البلاغه و دقت در آن، ما را تا حدی با سیره تربیتی حضرت در مورد مسائل اقتصادی آشنا ساخته است. سقوط یک جامعه در نگاه حضرت به‌خاطر سقوط هنجارهای اخلاقی و پیشرفت آن جامعه نیز به‌خاطر همین هنجارها می‌باشد. در این مقاله بعد از تعریف اخلاق، قلمرو آن با حقوق و ارتباط بین آن‌ها و اصول اخلاقی حاکم بر معاملات از دیدگاه حضرت علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این مقاله نشان داد اجرای دقیق اصول اخلاقی ذکر شده توسط ائمه اطهار(ع) و آموزه‌های دینی نظم اجتماعی و عدالت را در جامعه برقرار خواهد کرد.

یکی از ابعاد گسترده امامت، نشر اخلاق و بیان اندرزهایی است که روح انسان را به اوج معنویت می‌رساند تا در پرتو آن مسیر درست حرکت به‌سوی خداوند و رفتار صحیح فردی و اجتماعی را دریابد. در این میان نهج‌البلاغه به‌عنوان بخش مهمی از آموزه‌های علوی راه‌گشای انسان در همۀ ابعاد زندگی و به‌ویژه اخلاق و معنویت است. این کتاب در مورد احسان و انفاق، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل حوزه اخلاق، بسیار سخن گفته و برای تبیین دقیق مفهوم آن از تصاویری ادبی و خیال‌انگیز بهره برده است، تصاویر ادبی مجموعه‌ای از صنایع بیانی همچون تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه می‌باشد که از شیوۀ زندگی و محیط اطراف شاعر یا نویسنده نشأت می‌گیرد و با ویژگی‌های منحصر به فرد خویش، معانی را از راه حس و فکر و وجدان به خواننده منتقل می‌نماید. امام علی(ع) برای بیان این مفاهیم، زبانی بسیار قوی و سرشار از نکات بلاغی دارا بوده است، ایشان در بیان مفاهیم انفاق، از استعاره و تشبیه بلیغ بیش‌ترین استفاده را برده است. تصاویر وی برگرفته از امور طبیعی و سراسر پویایی و حرکت است. با توجه به اهمیت موضوع انفاق در جامعه، پژوهش حاضر در پی بررسی این تصاویر و تأثیر آن در القای مفهوم به مخاطب می‌باشد.