جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط و انسجام میان اجزای مختلف سوره‏ های قرآن موضوعی است که از قرن ها پیش در سخن قرآن ‏پژوهان غربی و شرق‏ شناسان جایگاه خاصی یافته و برخی همانند نولدکه، بلاشر، کارلایل، گلدزیهر و...، با طرح ادعاهایی بی‏ دلیل و بر خلاف روایات تاریخی تلاش کرده‏ اند موضوع انسجام در قرآن کریم را بشری و سلیقه‎ای قلمداد کنند. این پژوهش بر آن است با نگاهی فراجمله ‏ای و متن ‏بنیاد با اتکا به نسخه تکامل ‏یافته از نظریه نظام ‏مندِ نقش‏ گرای دستوری هالیدی و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگی انسجامی را در تمام آیات سوره «لیل»، به صورت گزینشی و استقرایی به بوته نقد و ارزیابی توصیفی- تحلیلی و آماری گذاشته است تا ضمن ارائه پاسخی عملی و کاربردی به اتّهامات ناروای مستشرقان و قرآن‏ پژوهان غربی در موضوع انسجام قرآن نشان دهد که سوره لیل از قرآن کریم کاملاً منسجم و دارای هماهنگی انسجامی است و ادعای مدعیان غربی و شرق‏ شناسان در مورد بی‏نظمی و عدم تناسب و همبستگی آیات قرآن و اسلوب آن، به ‏ویژه در خصوص سوره لیل در این مطالعه موردی، بی‏اساس و فاقد وجاهت منطقی و علمی است. دستاورد پژوهش که به شیوة توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، نشان داد که: 1. متن سوره لیل باتوجه به شاخص‌های هالیدی و حسن درصد بالایی از انسجام متنی نزدیک به 96% را داراست. 2. عامل انسجامی جزء و کلّ در متن سوره بیشترین کاربرد را دارد. 3. به ‏جز عامل نام‏گذاری، تمامی عوامل واژگانی و دستوری در متن سوره حضور فعال دارند.

مجموعه دو جلدی"أمثلة قرآنیة لقواعد عربیة" کتابی بسیار جالب و جذاب برای دوستداران قرآن و البته علم نحو. کسانی که نحو و صرف کار می کنند حتما برایشان این کتاب بسیار جذاب خواهد بود که قواعد عربی را ذکر و برای آن از قرآن مثال آورده می شود.

«تفسير غريب القرآن المنسوب الي الامام الشهيد زيد بن علي بن الحسين (ع)»، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌ العابدين (ع) است كه با تحقيق محمدجواد حسيني جلالي منتشر شده است. اين كتاب شامل مقدمه‌ اى مفصل به قلم محمدجواد حسيني جلالي است كه در آن بخش‌ هاى مختلفى از جمله شرح حال زيد از ولادت تا شهادت، نام والدين، القاب، مناقب، تأليفات وى، راويان، دلايل قيام زيد، فرقه زيديه و معرفى تأليفات ديگر در زمينه غريب القرآن به ترتيب قدمت آنها آورده شده است. توضيحاتى پيرامون تفسير غريب القرآن زيد بن على (ع) و شيوه تحقيقى محقق كتاب از ديگر مطالب مقدمه است. در اينجا به روش‌ شناسى كتاب غريب القرآن مى‌ پردازيم كه البته برخى از موارد ذيل مانند شماره‌ هاى 7 و 9 از نقاط ضعف اين اثر بشمار مى‌ روند: 1- ريشه‌ هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است. 2- شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها. 3- بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است. 4- شرح جملات و عبارات قرآنى. 5- بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى. 6- بررسى به لحاظ مصداق. 7- بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌ اى واحد، به‌ طورى‌ كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌ شود. 8- استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن. 9- بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ ويژه آيات مربوط به اهل بيت (ع).

زبان، شاهکار خلقت الهی، نهادی است اجتماعی که در کنار نقش اصلی خود - ایجاد ارتباط - دارای نقش هایی چون تکیه گاه اندیشه، نقش ما فی الضمیر و ... است که در علم زبان شناسی، اصول و شاخه های مختلفی را به خود اختصاص داده است. در کتاب آسمانی مسلمانان - قرآن - لفظ زبان یا معادل عربی آن «لسان»، بارها تکرار شده و درباره پیدایش زبان و خدادادی بودن آن، اعضای مرتبط با تکلم با تاکید بر زبان و لب ها، صراحت و روشنی کلام الهی، زبان حال و زبان قال و عربی بودن زبان قرآن، سخن به میان آمده که با نگاهی محققانه و دقیق اصول زبان شناسی نهفته در آن آشکار می شود.

نظر عموم مسلمانان از دیرباز بر آن است که قرآن قریش نازل شده است. زبان همه اشعار و خطبه های جاهلی نیز زبان قریش بوده است. عموم خاورشناسان - با توجه به زبانشناسی تاریخی - این اصل را نپذیرفته اند. البته می دانیم که اینجا مراد از زبان قریش نسبت به زبان دیگر قبایل، زبانی مستقل و کاملا متفاوت نیست. بلکه مراد اختلاف در آواشناسی، در برخی کلمات و برخی ساختارها است نه همه آنها، اینک پژوهشها نشان داده است که بسیاری از دانشمندان و نیز برخی قراین، نظریه قریشی بودن زبان قرآن را تایید نکرده اند. فهرست نسبتا جامعی از روایات را نقل کرده، سپس به مقایسه و بررسی و نقد آنها می پردازیم.

پروفسور توشیهیکو‌ ایزوتسو، زبان‌شناس، فیلسوف، اسلام‌شناس و قرآن‌پژوه ژاپنی (1914-1993)، علاوه بر این‌که قرآن کریم را به ژاپنی ترجمه کرده است دارای دو اثر قرآنی به نام‌های خدا و انسان در قرآن و نیز مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن است که در آن‌ها با رویکردی معناشناسانه به تبیین ساختار اساسی آموزه‌های قرآن پرداخته است. وی متأثر از مکتب قوم ـ زبان‌شناسی یا مکتب بن است، که طبق آن هر زبانی جهان‌بینی ویژه خود را دارد، و با برخورداری از پیشینه‌‌ای علمی در زبان‌شناسی و فلسفه، به بررسی معنا‌شناسانه واژه‌های کلیدی قرآن می‌پردازد و سعی می‌کند با کشف ارتباط معنایی واژگان در یک شبکه معنایی گسترده، به نظام هماهنگ قرآنی دست یابد. وی در روش خود از معناشناسی هم‌زمانی و درزمانی استفاده می‌کند که در معناشناسی هم‌زمانی نیز از اصول هفتگانه‌ای پیروی می‌کند که در پژوهش حاضر از جهات متفاوت مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. بی‌توجهی به معناشناسی جمله‌ای و سیاق‌مندی معنا، ناآشنایی با مکاتب مختلف معناشناسی و تک‌بعدی‌بودن‌، بی‌توجهی به تفاوت فهم افراد در دوران پس از نزول قرآن کریم، عدم وجود معیار در تعیین کلمات محوری، دید فلسفی‌ منبعث از منابع غیر اسلامی و آشنایی ضعیف با علوم بلاغی، از جمله محورهای نقد روش‌شناسی ایزوتسو در این مقاله است.

فردریش ویلهلم نیچه (1844-1900) را باید از تأثیر گذار ترین فیلسوفان دوران مدرن محسوب کرد. فردریش نیچه، فیلسوفی که علی رغم آن چه که در ظاهر از متن این فیلسوف فهمیده می شود، فیلسوفی کاملاً یکپارچه است و در مسیر مشخصی حرکت می کند، هر قطعه ای در متن دقیقاً جای خود را دارد و هر آموزه ای هر قدر هم که متناقض جلوه کند در مسیر خویش در جریان است و با آن آموزه ی اساسی پیوند دارد. فیلسوفی که رشته ی دانشگاهی اش زبان شناسی تاریخی بود، و به همین دلیل زبان در فلسفه ی او جایگاهی بس اساسی دارد، به‌گونه ای که می توان گفت تمام فلسفه ی او را تحت تأثیر قرار داده است. در اثبات این امر همین بس که حقیقتی را که سالیان سال فلاسفه در جست جوی آن بودند امری زبانی می داند و هرمنوتیک یا همان تأویل را تنها مواجه ی بشر با هستی می داند و بیان می کند که انسان از چشمِ نیاز های خود به هستی می نگرد و آن را به گونه ای می بیند که نیاز های او را برآورده کند. تأثیر عظیم نیچه را می‌توان بر اکثر فیلسوفان پس از خودش و دوران‌های دیگر قابل توجه است. از جمله می‌توان به دوران پست‌مدرن اشاره کرد. وقتی نام «پست‌مدرن» را می‌شنویم، آنچه در ابتدا در ذهن می‌آید موجی از ناآرامی‌ها و بی‌ثباتی‌هاست که یادآور تفکراتِ نیچه‌ای است. بسیاری از مفسران و منتقدان این دوران بر این باورند باید این دوران را دوران آشوبگری و ناامنی فکری دانست، زیرا هرگونه ثبات فکری را منکر می‌شوند. من باب مثال، مبانی اصلی نئوپراگماتیست خود را انکار حقیقت می‌داند؛ یعنی نفی هرآنچه که در خود قطعیت را به همراه دارد. شاید بتوان ادعا کرد که نیچه در دوران مدرن شناخته نشده است و این متفکران پست‌مدرن بودند که پرده از افکار و اسرار او برداشتند. فیلسوفان این دوره را باید تحت فرمانِ نیچه انگاشت. باید بیان کنیم که نگارنده در این پایان‌نامه قصد دارد این تأثیر مهم نیچه را در ظهور این دوران با بررسی تفکر فیلسوفانش مورد پژوهش قرار دهد