جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فراسکولاریسم و یا پذیرش حضور دین در یک جامعة سکولار، ایده ای است که امروزه برخی متفکران لیبرال از آن سخن میگویند. یورگن هابرماس، از جمله کسانی است که به طرح این ایده پرداخته و چگونگی حضور دین در جهان مدرن و نقش و جایگاه آن را مورد بحث قرارداده است. هرچند تلاش وی عمدتاً این است که عصر دین را خاتمه یافته اعلام نموده و عقل را جایگزین آن نماید، اما در آثار و اظهارات اخیر خود راجع به دین، تا حدودی دیدگاه گذشتة خویش را تعدیل نموده و برخی کارکردهای بیبدیل دین را مورد تأکید قرار داده است. وی به نقش دین در معنا بخشی به زندگی اشاره نموده و پذیرفته است که زبان دینی، در عرصة اخلاقیات از یک توانایی و ظرفیت فوق العاده برخوردار است که نمیتوان از آن چشم پوشی نمود. با این وجود، اظهارات جدید هابرماس را در این مورد نمیتوان به مفهوم پیدایش یک تحول واقعی در نگرش وی راجع به دین دانست. وی همچنان دین را از نگاه یک فرد سکولار نگریسته و نه تنها جایگاهی بسیار محدود و حاشیه ای به آن اختصاص میدهد، بلکه سعی میکند همان کارکردهای معنایی و اخلاقی دین را نیز کاملاً به افق سکولار ببرد. این مقاله، دیدگاه های وی را در این زمینه طرح نموده و به ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن پرداخته است.

جریان شناسی سکولاریسم در ترکیه به سه دوره تاریخی تقسیم می شود. دوره اوج که سالهای 1923-1940 را در بر می گیرد. دوران تعدیل نسبی که سالهای 1940-1980 را شامل می شود که با کنار زدن نظام تک حزبی و شکل گیری حزب دموکرات زمینه تعدیل و ضعف نظام دیکتاتوری سکولار فراهم شد و دوران ضعف و افول که از سال 1980 به بعد از زمان به قدرت رسیدن و روی کار آمدن اسلامگراها را شامل می شود.

نوشتار حاضر که متشکل از شش بحث فرعی است درصدد تشریح نسبت بین دین و ایدئولوژی به عنوان یک معرفت است، تا از این طریق به گونه های دینداری متأثر از ایدئولوژی دست یابد. بر این اساس، ضمن توضیح ویژگیهای اساسی ایدئولوژی، رابطه این دو مفهوم در دو عرصه متفاوت یعنی در غرب و در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تحلیلی ـ تاریخی این موضوع به خصوص در ایران، نوشتار را به سمت منظور اصلی خویش رهنمون ساخته است. در این مسیر ضرورت تشخیص داده شد که برخی از انتقادهای مهم نیز مطرح و مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت، بر پایه مباحث فوق، پنج گونه دینداری متأثر از ایدئولوژی از یکدیگر متمایز گردید، ویژگیهای آنها توضیح داده شد و تحلیل مقایسه ای از آنها ارائه شد.

چکیدهبی‌تردید گرایش‌های دینی را باید به‌عنوان یکی از مولفه‌های مهم هویتی کشورهای آسیای مرکزی ازجمله کشور تاجیکستان دانست. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در کشورهای این منطقه همواره مورد مناقشه بوده ، جایگاه دین در جامعه و سیاست بوده است. این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این سوال است که ریشه‌های اسلام‌گرایی در تاجیکستان و نوع تلقی آن‌ها از رابط دین و سیاست چیست؟ پاسخ یا فرضیه‌ای که در این پژوهش مورد آزمون قرارگرفته این است که به نظر می‌رسد جنبش‌های اسلام گرایی تاجیکستان متاثر از عوامل جامعه شناختی و سیاسی است و در تلقی آنها دین و سیاست دو مقوله منفک و متمایز نیستند و مرزهای متداخلی دارند. بر اساس یافته های پژوهش اسلام گرای در این کشور تحت تاثیر عوامل داخلی از قبیل نابرابری های حاکم بر جامعه و تبعیضات و مشکلات اقتصادی و همزمان با توسعه آگاهی های دینی،حضورمداوم و موثر حزب نهضت اسلامی و عوامل بیرونی از قبیل کمک های کشور عربستان ، ایران ،پاکستان،ترکیه و افغانستان می باشد.پس از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال این کشور علیرغم جو خفقانی که وجود داشته هنوز دین و سیاست دو مقوله منفک و متمایز از هم نیستند و مرزهای متداخلی با هم دارند این در حالی است که ساختارهای سیاسی رسمی کشور تاجیکستان یک ساختار غیر دینی و سکولار می باشد.